Badem (Akdeniz foku)

Bağlantı ekle
Vikipedi, özgür ansiklopedi

Badem veya Fok Badem, Türkiye'de popüler olmuş dişi Akdeniz fokudur.[1][2]

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

Badem, 1.5 aylıkken Aralık 2006'da susuz ve terk edilmiş bir şekilde Didim'deki bir plajda bulundu. Buluğunda 115 cm ve 22 kilo olan Badem'in 5 gündür süt içmediği tespit edilmişti. Bulunduktan sonra Foça'daki Deniz Canlıları Rehabilitasyon Merkezi'ne götürüldü. Bakımı Mustafa Koç tarafından finanse edilen Badem, Mustafa Koç'un kızları tarafından isimlendirildi.[3] Hollanda Fok Hastanesinin en tecrübeli bakıcısı Badem'i tedavi etmesi için Foça'ya getirildi. Badem'in yaşaması için özel beslenme programı hazırlandı. İlk önce midesine sarkıtılan hortumla balık püresi ile beslendi, 60 günün sonunda balık kılçıkları da yemeye başladı. Veteriner kontrolüyle yediklerine 8 vitamin ve antibiyotik eklendi. Sonrasında tam palamut ve fileto balıkla beslenen Badem, avlanma yeteneklerinin gelişmesi için havuzuna konulan canlı balıkları da yedi. Sonraki dönemde yılan balıkları ve ahtapotlarla beslendi. Badem, 5 ay sonra 144 cm boya ve 72 kilo ağırlığa erişti.[4] 28 Nisan 2007'de Datça'da doğal hayata bırakılan Badem, kendisi bırakan dalgıçları takip ederek kıyaya döndü. İnsanlardan çekinmeyen Badem, 2007 yılının sonları ve 2018 yılında birçok kez Yunan adaları, Bozburun ve Datça gibi Ege'nin sahil kentlerinde görüntülendi. Balıkçılar ve sahil restoran sahiplerinin ifadesine göre, Badem günün en az 10 saati sahilde uyuyor ve geceleri balık avlamaya çıkıyordu.[5]

Başına aldığı darbeler sonucu sol gözü iltihaplanınca tedavisi için Marmaris İlçesi Karacasöğüt Köyü'ndeki bir koya getirildi. 50 metre boyunda ve 5 metrelik beslenme alanına sahip bir kafeste yaşadı. Bu süreçte Badem'in bakımını SAD üyesi ve gönüllü bakıcı İrfan Yıldırım üstlendi. 2010 yılında Mustafa Koç, 75 bin lira harcayarak Badem için 40 metrekare genişliğinde ve 8 metre derinliğe sahip özel ağlarla kaplanmış bir kafes yaptırdı.[6] Üç yaşına geldiğinde Badem'in boyu 2 metreyi geçmiş ve ağırlığı 190 kilogram olmuştu.[7] 7 Ocak 2010 tarihinde yaban hayatına alıştığı gerekçe gösterilerek çiftleşmesi için tekrar doğaya salındı.

2011'de Badem için 4 metre çapında suni mağara yapıldı.[8]

Badem, 2011 yılında Gökova'da canlı balıklarla beslenerek yaşıyordu. Mülki idare amirliği, canlı balıkların 'denizi kirlettiği' gerekçe göstererek Badem'in beslenmesiyle ilgilenen Sahil Güvenlik ve Datça Belediyesi'ne ceza vereceklerini söyledi. Bu yüzden Badem ölü balıklarla beslenmeye başladı. Ölü balıklarla beslendiği için 2011 yılının sonlarında ölü doğum yaptı.[9]

Badem, son olarak Nisan 2012'de Ula Körfezi'nde görüldü.[10] Sonraki yıllarda öldürüldüğü ve yavrusunun bölgede görüntülendiği gibi haberler yapıldıysa da bu haberler doğrulanmadı.[11][12]

Tepkiler[değiştir | kaynağı değiştir]

Birçok kez şiddet gören Badem'in sırtında sopa kırıldı, taşlandı ve ağzına börek tıkıldı.[13]

3 Nisan 2008 tarihli bir videoda, Badem'in Veteriner Avni Gök tarafından sopayla vurularak tedavi edilmeye çalışılması sosyal medyada tepki çekti.[14]

8 Haziran 2008 tarihinde Kemerköy Termik Santrali'nde çalışan bir memur, denizde zıpkınla balık avlarken Badem'i görmesi halinde Badem'i zıpkınla öldürmekle tehdit etti.[15]

Saldırıları[değiştir | kaynağı değiştir]

Genellikle yazın insanları ısırdığı rapor edilen Badem,[16] 26 Mayıs 2008'de bir turisti,[17] 27 Ağustos 2008'de Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Koruma Planlaması Kültür Yatırım ve Girişimleri Teşvik Daire Başkanı'nı[18] ve 19 Aralık 2010'da bir kadını ısırdı.[19]

Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]

2012 yılında Badem'in heykeli Datça Belediyesi tarafından Elbruz Denge'ye yaptırıldı. Heykel, limandaki park alanına yerleştirildi.[20]

21 Ocak 2016 tarihinde hayatını kaybeden Mustafa Koç'un anısına Mustafa Koç'un Bademle yan yana yüzerken tasvir eden 550 kiloluk bir heykel yaptırıldı.[21] Ağustos 2016'da Bodrum açıklarındaki Kara Ada'nın Poyraz Koyu'nda su altına yerleştirilen bronz kaplama heykel, 72 günde 6.000 kişi tarafından ziyaret edildi. 8 metre derinlikteki heykelin yer aldığı koy, 30'a yakın dalış okulunun rotalarına dahil edildi.[22]

2021 yılında nesli tükenmekte olan ulusal yaban hayatı ortaklığıyla gerçekleştirilen ‘En İyi Avrupa Pulu’ yarışmasında PTT, Badem'in yer aldığı posta puluyla yarışmaya katıldı. Posta pulundaki fotoğraf, 2007 yılında SAD-AFAG koordinatörü ve doğa fotoğrafçısı Cem Orkun Kıraç tarafından çekilmişti. İnternet oylamasıyla kazananı belirlenecek yarışma, 9 Eylül 2021 tarihine kadar devam etmektedir.[23]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Heikell, Heikell, Rod, Lucinda (2018). Turkish Waters and Cyprus Pilot. Imray, Laurie, Norie and Wilson Ltd. s. 223. ISBN 1786791447. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  2. ^ Masseti, Marco (2012). Atlas of terrestrial mammals of the Ionian and Aegean islands. Walter de Gruyter. s. 233. ISBN 3110254581. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  3. ^ Gökhan Tan (21 Mart 2012). "Milli fok Badem". habervesaire.com. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  4. ^ "Sadece 'Badem'e sahip çıkmamış". milliyet.com.tr. 28 Ocak 2016. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  5. ^ "Fok "Badem" Gökova'ya döndü". cnnturk.com. 25 Şubat 2008. 11 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  6. ^ "Fok Badem'e 75 bin liralık kafes". turkiyeturizm.com. 4 Ocak 2010. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  7. ^ "Ören'de Ortaya Çıkan Badem'in İlk İşi Güneşlenmek Oldu". bianet.org. 26 Ağustos 2009. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  8. ^ "Fok Badem için özel mağara". ntv.com.tr. 24 Ağustos 2011. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  9. ^ "Yavru Badem'i nasıl öldürdük?". ntv.com.tr. 14 Şubat 2012. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  10. ^ "Kayıp fok Badem". milliyet.com.tr. 15 Mart 2013. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  11. ^ "Öldürülen fok Badem mi?". gazetevatan.com. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  12. ^ "Dünyada 600 tane var, biri Akyaka'da". ntv.com.tr. 4 Haziran 2015. 31 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  13. ^ "Badem'in ağzına börek tıkılmaktan taşlanmaya varan hikayesi". t24.com.tr. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  14. ^ Mustafa Sarıipek (18 Şubat 2012). "Pes! Döve döve eğitmişler". hurriyet.com.tr. 7 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  15. ^ "Fok Badem'e ölüm tehdidi". radikal.com.tr. 8 Haziran 2008. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  16. ^ "En 'sosyal' fok balığı Badem". sabah.com.tr. 28 Ocak 2012. 21 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  17. ^ "Fok balığı turisti ısırdı". yenisafak.com. 26 Mayıs 2008. 26 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  18. ^ "Fok 'Badem' müdürü ısırdı". turkiyeturizm.com. 27 Ağustos 2009. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  19. ^ "Fok Badem bir kişiyi ısırdı!." cnnturk.com. 19 Aralık 2010. 22 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  20. ^ Mehmet Çil (15 Ağustos 2012). "Datça'ya Fok Badem heykeli dikildi". hurriyet.com.tr. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  21. ^ "Mustafa Koç'un Anısına Yaptırılan Heykel Sualtında Yaşatılacak". ajanimo.com. 29 Temmuz 2016. 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  22. ^ "Mustafa Koç ve fok bademin su altındaki heykeline ziyaretçi akını". posta.com.tr. 11 Ekim 2016. 29 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 
  23. ^ Ece Çelik (27 Mayıs 2021). "Badem 'En İyi Pul' yarışmasında". hurriyet.com.tr. 27 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ağustos 2021. 

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Badem_(Akdeniz_foku)&oldid=30735810" sayfasından alınmıştır