Azerbaycan'da maden endüstrisi

2005 yılı itibarıyla Azerbaycan; alüminyum, kurşun, demir ve çinko dâhil olmak üzere bir dizi metal ve endüstriyel mineral üretti.

Azerbaycan'ın bir dünya maden üreticisi olarak önemi, petrol çıkarma endüstrisine dayanıyordu. Ülke, yüzyılı aşkın süredir önemli bir petrol üreticisidir, ancak son zamanlarda odak noktası Hazar Denizi'ndeki açık deniz kaynaklarının geliştirilmesi yönündedir. Ülkenin Sovyet alanlarından üretim azalmaktadır, ancak bağımsızlıktan bu yana açık deniz alanlarına doğrudan yabancı yatırım, büyük ölçekli yeni projelerin geliştirilmesi ve eski projelerin yenilenmesi yoluyla petrol sektörünü yeniden canlandırmıştır. 2005 yılında Azerbaycan, 15 ülkeden yaklaşık 30 şirket ile petrol sahalarının geliştirilmesi için 20'den fazla büyük anlaşma imzalamıştır.

Petrol çıkarma ve arıtma, endüstriyel üretim değerinin % 75'inden fazlasını oluşturuyordu. Petrol çıkarma ve arıtma sektörleri ile metalurji ve metal imalat sektörleri 2005 yılında 60.000'den fazla kişiyi istihdam etti. Ülke, tükettiğinden çok daha fazlasını üreterek büyük bir petrol üreticisi hâline geldi, ancak 2005'teki doğal gaz üretimi, tüketiminin önemli ölçüde altındaydı. Ülke, çelik hurdasından çelik ürünler üreten özel bir şirket olan Baku Steel şirketinde çelik ürün üretimini artırıyordu.

Üretim

2005 yılında, hemen hemen tüm maden ürünlerinin üretimi arttı. Ham petrol üretimi 2004 yılına göre % 43'ün üzerinde artmıştır. Ülke, küçük ölçekte olmasına rağmen, çelik endüstrisini geliştiriyordu.

Ticaret

Yakıtlar, 2005 yılında ihracat değerinin % 76'sını oluşturdu. Ülkenin en büyük ihracatı ham petroldü ve neredeyse tamamı diğer BDT ülkelerine tedarik edilmek yerine dünya pazarlarında satıldı. Diğer maden ihracatları arasında petrol rafineri ürünleri ve alümin bulunmaktadır. Ülke, doğal gaz da dâhil olmak üzere çeşitli maden ürünleri ithal etti.

Maden kaynakları

Azerbaycan'ın en büyük maden zenginliği, petrol ve gaz rezervleridir. Hazar Denizi'ndeki açık deniz hidrokarbon yapıları, ülkenin petrol ve gaz üretiminin çoğunu oluşturuyordu. Azerbaycan'ın kanıtlanmış ham petrol rezervlerinin, çeşitli endüstri dergileri ve Hükûmet kaynaklarına göre 7 milyar ila 13 milyar varil (Gbbl) [veya yaklaşık 950 milyon metrik ton (Mt) ila 1.8 milyar metrik ton (Gt)] arasında değiştiği tahmin edilmektedir. Azerbaycan Cumhuriyeti Devlet Petrol Şirketi (SOCAR), Sovyet rezerv sınıflandırma sistemini kullanarak, kanıtlanmış rezervlerin 17,5 Gbbl (yaklaşık 2,4 Gt) olduğunu tahmin etmiştir. Bu değerlendirme, piyasa ekonomisi kriterlerine dayalı değildi ve ekonomik olarak uygun olmayan kaynakları içerebilmekteydi. Doğal gaz rezervlerinin tahminleri de değişiklik göstermektedir. Oil & Gas Journal'a göre, Azerbaycan kabaca 30 trilyon fit küp (yaklaşık 850 milyar metreküp) doğal gaz rezervi olduğunu kanıtlamıştır ve BP p.l.c, ülkenin 48 trilyon fit küp (yaklaşık 1,4 trilyon metreküp) kanıtlanmış gaz rezervine sahip olduğunu tahmin etmektedir.

Görünüm

Ülkenin tüm maden kaynaklarının dengeli mineral gelişimini teşvik etmek için bir miktar çaba sarf edilmiş olsa da, ülkenin ekonomik kalkınması öncelikle büyük açık deniz petrol ve gaz kaynaklarının geliştirilmesine bağlı olmuştur. Bu kaynakların, önümüzdeki on yıllar için ülkenin başlıca gelir kaynağı olması beklenmektedir.

2004 yılında Azerbaycan günde yaklaşık 211.000 varil (33.500 m³/gün) petrol ihraç etmiştir. İhracatın 2006 yılında 478.000 varil/gün (76.000 m³/gün) 'e iki katından fazla olması ve 2008 yılına kadar günde 1.1 milyon varil (170.000 m³/gün)' e ulaşması bekleniyor.

Azerbaycan, 2005 yılında doğal gaz ithalatçısıydı. Son 20 yılda dünyanın en büyük doğalgaz sahası keşiflerinden biri olarak kabul edilen Şah Deniz doğalgaz yatağının geliştirilmesinin ardından ülkenin önemli bir gaz ihracatçısı olması beklenmektedir. BP'ye (proje operatörü) göre, Şah Deniz, yaklaşık 15 trilyon metreküp (yaklaşık 424 milyar metreküp) doğal gaz ve 600 milyon varil (95.000.000 m³)—yaklaşık 82 milyon ton] yoğuşma potansiyeline sahiptir. Diğer endüstri ve ticaret kaynakları, alanın 35 trilyon kübik feet (990 km³) kadar gaz içerdiğini tahmin etmektedir. Saha; BP, LukAgip, İran Ulusal Petrol Şirketi (NICO), SOCAR, Statoil ASA of Norway, TotalFinaElf ve Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) üyelerinden oluşan Şah Deniz konsorsiyumu tarafından geliştirilmektedir.

Şah Deniz sahasının geliştirilmesinin ilk aşamasında, ihracata yönelik doğal gaz üretiminin 2006 yılının sonlarında başlaması bekleniyordu. İkinci aşamada BP'ye göre Şah Deniz projesi, 2015 yılına kadar yılda 1 trilyon metreküp (28 km³) doğal gaz üretebilir.

Azerbaycan doğal gaz ihracatı için herhangi bir altyapıya sahip olmasa da, 2006 yılından itibaren gaz teslimatları için ihracat rotalarının ve müşterilerin güvenliğini sağlamak için çalışmalar devam etmektedir. Azerbaycan doğal gaz ihracatı için ana boruya Güney Kafkasya Boru hattı, aynı zamanda Bakü-Tiflis-Erzurum olarak bilinen petrol boru hattı, Bakü-T'bilisi-Ceyhan petrol boru ile birlikte paralel ilerleyecekti. Boru hattı inşaatı 2004'ün sonlarında başladı ve 2007'nin ilk çeyreğinde tamamlanması planlandı. Boru hattının başlangıçta yılda 233 milyar kübik feet (6.6×109 m³) taşıması bekleniyordu; bu hacim daha sonra sıkıştırma istasyonlarının eklenmesiyle yılda 700 milyar kübik feet (2.0×1010 m³)'e kadar arttırılabilir.

Yeni boru hattı altyapısı ile Şahdeniz, 2009 yılına kadar yılda yaklaşık 350 milyar metreküp (9.9×109 m³) doğal gaz üretebilecek. Azeri-Çırak Güneşli (AGC) ve Bakhar-2 projelerinden Şahdeniz'e doğalgaz temini ve bununla bağlantılı gazın Azerbaycan'ı doğal gazda kendi kendine yeterli hâle getirmesi ve önemli ihracat gelirleri ile sonuçlanması bekleniyor.