Ayaz Ğıylecev
| Ayaz Ğıylecev | |
|---|---|
| Doğum | 17 Ocak 1928[1] Tataristan[1] |
| Ölüm | 13 Mart 2002 (74 yaşında) Kazan, Tataristan |
| Meslek | Yazar |
| Dil | Tatarca |
| Vatandaşlık | SSCB |
| Dönem | Çağdaş Tatar Edebiyatı |
| Tür | Yazar |
| Önemli eser | Bir Avuç Toprak |
Ayaz Ğıylecev (17 Ocak 1928; Sarman, Tataristan - 13 Mart 2002 Kazan, Tataristan),[2] Tatar yazar, dramaturg, eleştirmen, fıkra yazarı ve fikir adamıdır.
Modern Tatar edebiyatının önemli yazarlarından biridir.[3] Stalin döneminde beş yıl kadar cezaevi ve çalışma kamplarında geçiren yazar, serbest kaldıktan sonra köy edebiyatı akımını temsil eden eserler verdi.[4] Özellikle roman ve uzun hikâye türünde eserleri ile tanınmıştır. Bir Avuç Toprak (1962), en önemli eseri kabul edilir.[5]
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
1928 yılında Tataristan Cumhuriyeti’nin Sarman İlçesi'nin Çukmalı Köyü’nde doğdu. Babası bir öğretmendi.[6] 1945 yılında üniversiteyi kazandı fakat dönemin politik olayları ve kaotik ortam nedeniyle ilk yılında bırakıp köyüne döndü.[6] Bir süre Sovyetler Birliği gençlik yapılanmasında (komsomol) bölüm şefliği yaptı.
1948 yılında Kazan Devlet Üniversitesi'nin Tatar Dili ve Edebiyatı Fakültesini kazandı. Edebiyata öğrencilik yıllarında başladı. Ancak üniversite eğitimi sırasında iken Sovyet iktidarına karşı propaganda yürütmekle suçlandı ve 22 Mart 1950'de tutuklandı.[7] Sovyet kamplarında yedi yıl cezaya çarptırıldı; 1951 başlarından 1955 Ağustos'una kadar Kazakistan'ın türlü kamplarında, kerpiç fabrikasında çamur karıcı, inşaatlarda taşçı, beton dökücü ve usta olarak çalıştı. 1997 yılında yayımlanan “Haydi, Dua Edelim!” adlı romanında, hapishane yıllarını bir “okul” olarak değerlendirdi.[8] Stalin’in ölümünden sonra çıkarılan af sayesinde serbest kaldı ve 1955 sonbaharında Kazan'a döndü, üniversite eğitimini tamamladı.[7]
Üniversite eğitiminin ardından çeşitli yayınlarda çalışan Ğıylecev, 1962 yılında Bir Avuç Toprak adlı romanını yayımladı. 1964 yılında Bir Avuç Toprak Rusça olarak SSCB genelinde yayımlandı. Her ne kadar hayat öyküleri örtüşmese de yazar, kendisin tanıyanlara bu romanının kahramanı olan Bibinur adlı köylü kadın için " Bibinur benim" demiştir.[4]
Ğıylecev, hayatı boyunca üç düzineye yakın piyesin yanı sıra hikaye ve romanlar yazdı;[7] daha çok romancılığı ile tanındı.[6] Eserlerini Tatar kültürü, tarihi ve folkloru ile besleyen yazar, millet bilincini canlı tutmak için tutmak için köy romanları yazdı. Çünkü köyler, homojen Tatar nüfusun yaşadığı, kendi kültürlerinin yaşattıkları mekanlardı.[3]
Yazar, birçok ödüle değer görüldü. 1979 yılında yayımlanan "Comga Kön, Kiç Bilen" (Cuma Günü, Akşam) romanından ötürü Abdullah Tukay Devlet Ödülü'nü kazandı. Geçmişi ile yüzleşmek üzere gençlik yıllarını çalışma kamplarında geçirdiği Kazakistan'a 1989 yılında yeniden gitti.[8] Stalin Dönemi’nde yaşanan zulmü unutturmamak üzere yaşanmışlıkları kitaplarına taşıdı. 2002 yılında öldü.[6]
Ödülleri ve unvanları[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1964 yılında “Bir Avuç Toprak” romanı SSCB genelinde Rusça yayınlandı ve “Drujba Narodov” dergisinin özel ödülüne layık görüldü.
- 1978 yılında “Tataristan’ın Emektar Sanat Adamı” ödülü
- 1983 yılında “Cuma Günü, Akşam...", "Bir Avuç Toprak", "Horoz Çıkmış Çite" eserleri için Tataristan Cumhuriyeti’nin “Ğabdulla Tukay Devlet Ödülü”
- 1985 yılında “Rusya Federasyonu’nun “Emektar Sanat Adamı” ödülü
- 1987 yılında "Cuma günü, akşam..." eserinin Rusça çevirisi ile SSCB’nin “Maksim Gorki Devlet ödülü”
- 1993 yılında Tataristan Cumhuriyeti’nin ‘Halk Yazarı” unvanı
- 1995 yılında edebiyat ve sanat dalındaki hizmetleri için “Gayaz İshaki Ödülü”[6]
Kitapları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bir Avuç Toprak (Öç arşın cir), 1962
- Cuma Günü, Akşam... (Comğa kön, kiç bilen...), 1979
- Yara
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b A.Ş, Kidega Elektronik Tic ve Yayıncılık. "Ayaz Ğıylecev Kimdir? - En Sevilen ve En Çok Satan Kitapları". kidega.com. 21 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
- ^ "Ayaz Gıylecev". 1000Kitap. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
- ^ a b Şener, Ayşe (Kasım 2019). "Tatar Yazar Ayaz Gıylecev'in Cuma Günü Akşam Romanında Gelenek ve Kültür". TÜRK BİTİG Türklük Bilimi Araştırmaları, Kırklareli Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları Bölümü Yıllığı, 2019. Paradigma Akademi. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
- ^ a b Çekiç, Abdülkadir. "Tatar Yazar Ayaz Gıylecev'in Düşünce ve Sanat Dünyası". TURAN-SAM Uluslararası Bilimsel Hakemli Dergisi. ISSN 1308-8041. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
- ^ A.Ş, Kidega Elektronik Tic ve Yayıncılık. "Bir Avuç Toprak & Ayaz Gıylecev – Konusu ve Fiyatı – Mart 2013". kidega.com. 21 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
- ^ a b c d e "Ayaz Gıylecev". teis.yesevi.edu.tr. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. 3 Temmuz 2019. 24 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2021.
- ^ a b c Mosta, Rafail; Reis Davutov (1997). "Repressiya Kurbanı Tatar Yazarları", 3. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi. 9 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.
- ^ a b Kurban, Roza (9 Ağustos 2018). "Zulmün Gizlenen İzleri". Kırım Haber Ajansı. 26 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Temmuz 2021.