Ay'ın kökeni
Ay'ın kökeni, genellikle Mars büyüklüğündeki bir cismin Dünya'ya çarpmasıyla oluşan yığılma diskinin birikerek bir doğal uydu olan Ay'ı meydana getirmesine dayanır. Ancak bu büyük çarpışma hipotezinin birkaç farklı çeşidi olup Ay'ın kökenine dair çarpışma hipotezine alternatif açıklamalar da bulunur. Ay'ın kökenine dair araştırmalar devam etmektedir.[1] Önerilen diğer senaryolar arasında yakalanmış gök cismi, fisyon, birlikte oluşma (yoğunlaşma teorisi, sinestiya), gezegencik çarpışmaları (asteroid benzeri gök cisimlerinden oluşan) ve diğer çarpışma teorileri yer alır.[2]
Standart Büyük Çarpışma Hipotezi, Theia adlı Mars büyüklüğündeki bir gök cisminin Erken Dünya'ya çarparak Dünya çevresinde büyük bir yığılma diski oluşturduğunu ve bunun daha sonra yığılmaya devam ederek Ay'ı meydana getirdiğini öne sürmektedir. Bu çarpışma, aynı zamanda Dünya ekseninin 23,5° eğik olmasına ve dolayısıyla mevsimlerin oluşmasına neden olmuştur. Ay'ın oksijen izotopu oranları, esasen Dünya'nınkiyle aynı gibi görünmektedir.[3] Çok hassas bir şekilde ölçülebilen oksijen izotopu oranları, Güneş Sistemi'ndeki her gök cismi için benzersiz bir imza oluşturur.[4] Theia eğer başka bir öngezegen olsaydı, tıpkı çarpışma sonrası uzaya fırlayan karışmış kalıntıların farklı bir oksijen izotopu imzasına sahip olacağı gibi, Theia da muhtemelen Erken Dünya'dan farklı bir oksijen izotopu imzasına sahip olurdu. Ayrıca, Ay'ın titanyum izotopu oranı (50Ti/47Ti) Dünya'nınkine çok yakın olduğundan (milyonda 4 parçacık kadar), çarpışan gök cisminin kütlesinin tahminen çok azı Ay'ın bir parçası hâline geldi.[5]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Staff (7 Eylül 2014). "Revisiting the Moon". New York Times. 8 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2014.
- ^ "Theories of Formation for the Moon". 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ Wiechert, U.; Halliday, A. N.; Lee, D.-C.; Snyder, G. A.; Taylor, L. A.; Rumble, D. (October 2001). "Oxygen Isotopes and the Moon-Forming Giant Impact". Science. 294 (12). ss. 345-348. Bibcode:2001Sci...294..345W. doi:10.1126/science.1063037. PMID 11598294.
- ^ Scott, Edward R. D. (3 Aralık 2001). "Oxygen Isotopes Give Clues to the Formation of Planets, Moons, and Asteroids". Planetary Science Research Discoveries Report. s. 55. Bibcode:2001psrd.reptE..55S. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2010.
- ^ Zhang, Junjun; Nicolas Dauphas; Andrew M. Davis; Ingo Leya; Alexei Fedkin (25 Mart 2012). "The proto-Earth as a significant source of lunar material". Nature Geoscience. 5 (4). ss. 251-255. Bibcode:2012NatGe...5..251Z. doi:10.1038/ngeo1429.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- Lunar formation 27 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Case Western Reserve University
- The Once and Future Moon (September 28, 2012) 7 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Nature - Moon-forming impact theory rescued 12 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
