Arap Federasyonu sayfasının kaynağını görüntüle

{{About|1958 Irak Krallığı ve Ürdün Krallığı arasındaki konfederasyon|1958-1961 Birleşik Arap Cumhuriyeti ve Yemen Krallığı arasındaki konfederasyon|Birleşik Arap Devletleri|Birleşik Arap devleti genel konsepti|Arap Birliği (plan)|Diğer kullanımlar|Arap federasyonu}}
{{Ülke bilgi kutusu|conventional_long_name=Haşimi Arap Federasyonu|date_event1=14 Temmuz 1958|bayrak_resmi=Flag of the Arab Federation.svg|era=[[Soğuk Savaş]]|s2=Ürdün|flag_s2=Flag of Jordan.svg|flag_s1=Flag of Iraq (1959–1963).svg|p2=Ürdün|flag_p2=Flag of Jordan.svg|flag_p1=Flag of Iraq (1924–1959).svg|s1=Irak Cumhuriyeti (1958-1968){{!}}Irak Cumhuriyeti|p1=Irak Krallığı|stat_year1=1958|event1=[[14 Temmuz Devrimi|Darbe]]|common_name=Arap Federasyonu|date_start=14 Şubat|year_leader1=1958|currency=[[Irak dinarı]]|leader_name2=[[Hüseyin (Ürdün kralı)|Hüseyin]]|leader_title2=[[Ürdün kralları listesi|Ürdün Kralı]]|leader_name1=[[II. Faysal]]|leader_title1=[[Irak hükümdarları listesi|Irak Kralı]]|government_type=[[Konfederasyon|Konfederal]] [[Meşrutiyet|anayasal]] [[diarşi]]|capital=[[Bağdat]]|image_map=Arab Federation.svg|native_name={{dil|ar|
الاتحاد العربي الهاشمي}}<br/>''{{transl|ar| Al-Ittihad Al-‘Arabī Al-Hashimi}}''|bayrak_maddesi=Arap Federasyonu bayrağı|event2=Dağılışı|date_event2=2 Ağustos 1958|year_start=1958|year_end=}}
'''Haşimi Arap Federasyonu''', 1958'de [[Irak Krallığı|Irak]] ve [[Ürdün]] [[Haşimoğulları|Haşimi]] Krallıkları arasındaki birlikten kurulan kısa ömürlü bir ülkeydi. Adı federal bir yapıyı ima etse ''de, fiilen'' bir [[konfederasyon]]du.

Federasyon, Irak Kralı [[II. Faysal]] ve kuzeni Ürdün Kralı [[Hüseyin (Ürdün kralı)|Hüseyin]]'in [[Mısır]] ve [[Suriye]] arasındaki [[Birleşik Arap Cumhuriyeti|Birleşik Arap Cumhuriyeti'nin]] oluşumuna yanıt olarak iki Haşimi krallığını birleştirmeye çalıştıklarında 14 Şubat 1958'de kuruldu. Birlik sadece altı ay sürdü ve Faysal'ın [[14 Temmuz Devrimi|14 Temmuz'da askeri darbeyle]] tahttan indirilmesinin ardından 2 Ağustos 1958'de resmen feshedildi.

== Arka plan ==
[[Dosya:Arab_Federation_talks_between_Jordan_and_Iraq_early_1958.png|küçükresim|Kral Hüseyin ve Kral Faysal arasında Arap Federasyonu üzerine görüşmeler, 1958 başlarında.]]
[[Dosya:King_Faisal_and_King_Hussein_2_1957.png|küçükresim|Kral Hüseyin, kuzeni Kral Faysal ile birlikte.]]
1930'lardan itibaren Haşimi hanedanı Arap birliğini ilerletmeye çalıştı.{{Kaynak belirt|date=January 2014}} Irak ve Ürdün üç farklı zamanda birleşmeye çabalamıştı.{{Kaynak belirt|date=January 2014}} "Irak açısından bakıldığında, Ürdün'ün sayısız yükümlülüklerini dengelemek için ekonomik veya stratejik olarak sunabileceği çok az şey vardı".<ref>Maddy-Weitzman, Bruce. "Jordan and Iraq: Efforts at Intra-Hashimite Unity." Middle Eastern Studies 26 (1990): 65-75. JSTOR. University of Michigan, Ann Arbor. 9 March. 2009 . Page 65.</ref> Yükümlülükler arasında Ürdün [[I. Abdullah|Kralı Abdullah'ın]] [[Arap-İsrail savaşları|Arap-İsrail çatışmasındaki]] ılımlılığı, [[Birleşik Krallık|İngiltere]] tarafından atanması ve Abdullah ile yeğeni Irak Naibi [[Abdülillah]] arasındaki istikrarsız ilişki vardı. Sorunlar ne olursa olsun, iki ülke ilk olarak 1946 ve 1947'de birleşmeye çalıştı ve birleşme, Kral Abdullah tarafından "[[Suriye (bölge)|Büyük Suriye]] Planının yenilenen teşviki" şeklinde tanıtıldı.<ref>Maddy-Weitzman, Bruce. "Jordan and Iraq: Efforts at Intra-Hashimite Unity." Middle Eastern Studies 26 (1990). : 65-75. JSTOR. University of Michigan, Ann Arbor. 9 March. 2009 . Page 65.</ref> İkinci girişimler 1951 ve 1952'deydi ve Abdullah'ın öldürülmesinden sonra Ürdün'ü ve Haşimi kontrolünü kurtarma girişiminden kaynaklandı.

1958'de [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'nin genişlemesine karşı Irak ve Ürdün arasındaki ortak bölgesel çıkarlardan doğan üçüncü ittifak oldu.

[[Arap devletleri|Arap dünyasındaki]] sömürge sonrası yıllarda birçok güç [[Arap Birliği (plan)|tek bir Arap devletinin]] kurulmasını savundu. [[Arap milliyetçiliği]] adı altında popüler olan bu görüş, 1950'lerde [[Orta Doğu|Ortadoğu]] ve Irak'taki genç entelektüeller arasında giderek daha popüler hale geldi. Arap milliyetçiliğinin bir [[Arap Soğuk Savaşı]]'na dönüşen birçok farklı versiyonu ortaya çıktı. Hareketler, en ünlüsü [[Mısır cumhurbaşkanı|Mısır Cumhurbaşkanı]] [[Cemal Abdünnasır]] tarafından desteklenen birçok farklı lider tarafından yönetildi. Onun [[pan-Arap]] devleti vizyonu, [[toprak reformu]], [[Arap sosyalizmi|sosyalist]] sempati ve egemen [[monarşi]]lerin feshi ile yabancı ve özellikle [[Avrupa]] müdahalesinden arınmış bir devletti. Kralcı ve Avrupa yanlısı Irak ve Ürdün için Nasır'ın vizyonu onların varlığıyla bağdaşmıyordu. Kral II. Faysal yönetimindeki [[Irak başbakanı|Başbakan]] [[Nuri Said Paşa|Nuri es-Said]] liderliğindeki Irak ve Ürdün, 1922'de İngilizlerin yardımıyla kurulduklarından beri Haşimi monarşileriydi. Irak'taki yönetimin temeli, 1952'de [[Hür Subaylar Hareketi]]'nin [[I. Faruk|Kral Faruk'u]] sürgüne zorladığı Mısır'ın kendi monarşisini deviren Nasır'ın benimsediği yönetim biçimine taban tabana zıttı.

[[Pan Arabizm|Pan-Arabizm]] ile ilişkiyi daha da karmaşık hale getiren şey, Irak'ın [[Batı dünyası|Batı]] ile olan ilişkisi ve anti-Sovyet [[Çevreleme politikası|sınırlama]] politikasıydı. 1955'te Irak, [[Birleşik Krallık]] ve [[Amerika Birleşik Devletleri|ABD]]'nin ısrarı üzerine kısa ömürlü [[Bağdat Paktı]]'na girdi. Pakt, [[Sovyetler Birliği|Sovyetler Birliği'nin]] Ortadoğu'nun petrol kaynaklarına erişimini engelleyerek güneye doğru genişlemesini engellemeyi ve özellikle halk arasında bölgede tutunmasını engellemeyi amaçladı. Irak'ı [[Türkiye]], [[Pakistan]], [[Pehlevî İranı|İran]] ve Birleşik Krallık ile uyumlu hale getirdi.

Said, anlaşmayı boş yere Irak devletinin, hükûmetinin ve Haşimi monarşisinin güvenliğinin bir “garantisi” olarak görürken, Nasır açıkça ve yüksek sesle anlaşmayı emperyalist hainlere bir teslimiyet olarak eleştirdi.

1958'in başlarında, Suriye ve Mısır arasında [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]'nin (BAC) oluşumu, Nasır'ın her iki Haşimi rejiminin varlığını tehdit eden pan-Arap ideallerini Irak'ın batı sınırlarına taşıdı. Nasır'ın pan-Arabizmine karşı koymak için Said, Ürdün Haşimi hükûmetine bir birliğin kurulmasını tartışmak ve aynı zamanda Irak'taki Arap milliyetçilerini yatıştırmak için yaklaştı. Resmi olarak 14 Şubat 1958'de kurulan Arap Birliği veya Arap Federasyonu, her ülkenin dış politikasını ve savunmasını birleştirdi, ancak diğer yerel programların büyük çoğunluğunu ulusal yargı yetkisi altında bıraktı. Federasyon sözleşmesinin 7. maddesine göre [[Arap Ayaklanması|Arap isyan]] bayrağı [[Arap Federasyonu bayrağı|federasyonun resmi bayrağı]] oldu.<ref name="مولد تلقائيا12">[http://www.moqatel.com/openshare/Behoth/Siasia21/Thaura58-I/sec03.doc_cvt.htm نص اتفاق الاتحاد العربي، موسوعة المقاتل] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20170503055138/http://www.moqatel.com/openshare/Behoth/Siasia21/Thaura58-I/sec03.doc_cvt.htm|tarih=3 Mayıs 2017}}</ref><ref name="مولد تلقائيا22">[http://www.alhakikanews.com/index.php/permalink/48846.html الاتحاد العربي الهاشمي بين العراق والاردن 14 شباط - فبراير 1958، جريدة الحقيقة في 26 نوفمبر 2016] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200307093247/http://www.alhakikanews.com/index.php/permalink/48846.html|tarih=7 Mart 2020}}</ref>

Nuri es-Said, Irak askeri komutanlığının kralı tahtında ve hükûmetini iktidarda tutacağına yanlışlıkla inanarak Arap Federasyonu'nun başbakanı oldu, ancak Sünni subaylar arasında rejime karşı artan muhalefeti görmeyi ihmal etti. Bu muhalefet, onu ve Irak hükûmetini devirdi ve 1958 yazında Arap Federasyonu'nu sona erdirdi.<ref name="Tripp, Charles 2007. Pages 135-145">Tripp, Charles. A History of Iraq. Cambridge University Press. Cambridge, 2007. p. 135-145.</ref>

== Irak askeri darbesi ==
[[Dosya:14_July_revolution_1958_Baghdad_-_mutilated_corpse_of_Abd_ul_Ilah.jpg|küçükresim| Kral Faysal'ın kuzeni [[Abdülillah|Abdülillah'ın]] bir balkondan sarkan parçalanmış cesedi.]]
[[Dosya:Crowds_in_downtown_Amman_watching_a_news_report_about_King_Faisal's_deposition_14_July_1958.png|küçükresim| [[Ürdün|Ürdün'ün]] [[Amman şehir merkezi]]nde, Arap Federasyonu'nun sonunu işaret eden Irak'taki Haşimi monarşisinin çöküşüyle ilgili bir haber izleyen insan ve asker kalabalığı, 14 Temmuz 1958.]]
BAC ve Arap Federasyonu arasındaki gerilim Said'in, federasyonun ve tüm Irak Haşimi rejiminin düşmesiyle sonuçlandı. 1958 yazında, BAC birliklerinin Suriye sınırına hareketleri, Arap Federasyonu'nu bu harekete karşı koymak için birlikleri harekete geçirmeye teşvik etti. Temmuz 1958'de, Irak üzerinden seyahat eden [[Abdülkerim Kasım]] liderliğindeki birlikler, Bağdat'taki [[14 Temmuz Devrimi|kralı ve hükümetini devirme]] şansı yakaladı. Said, Kral II. Faysal ve Irak kraliyet ailesinin geri kalanının düşüşü ve ölümleriyle birlikte hem Haşimi rejimi hem de onunla birlikte kısa ömürlü Arap Federasyonu düştü.<ref name="Tripp, Charles 2007. Pages 135-145"/>

Haşimilerin Irak'ta görevden alınmasının Ürdün'deki [[Haşimiler]] üzerinde hemen sonuçları oldu. Sadece Kral Hüseyin'in Irak'taki yönetici kuzenleri baskı girişimleri nedeniyle idam edilmedi, aynı zamanda Irak'ı ziyaret eden Ürdün Başbakanı [[İbrahim Haşim]] de idam edildi.<ref name="Joseph Andoni Massad page 212">Joseph Andoni Massad's Colonial Effects: The Making of National Identity in Jordan page 212.</ref> Irak'taki devrimcilerin cumhuriyeti ilan etmesinin ardından Ürdün Kralı Hüseyin, "tahtını korumak için İngiliz ve ABD'den acil yardım" istedi. ABD birliklerini [[Beyrut]]'a yerleştirirken, İngilizler 2 Kasım 1958'e kadar ülkede kalan 4.000 asker gönderdi. İngiliz kuvvetleri, ABD'nin "[Ürdün'deki Haşimilerin] tahtını destekleme sözü verme" ve "ülkeye İngiliz sübvansiyonunun yerine yıllık 40 ila 50 milyon dolar sübvansiyon sağlama" sözü verdiği 2 Kasım 1958'e kadar kaldı.<ref name="Joseph Andoni Massad page 212"/>

Ancak Haşimi hanedanının Irak'taki devrimi ve çöküşü, Irak ile Ürdün arasındaki ilişkilerin sonu olmayacaktı. 1975'te Ürdün, Suriye ile ekonomik ilişkilerinden uzaklaştı ve bunun yerine Irak'a yakınlaştı. Irak, Ürdün'e güçlü bir ekonomi, petrol parası, geniş bir pazar ve stratejik derinlik sundu. Irak'ın mali yardımı ile Ürdün bazı ekonomik kazanımlar elde etti. Aslında 1990'da Irak, "Ürdün'ün en büyük pazarıydı, ticari kredi borçlarını petrolle geri ödüyordu ve [[İran-Irak Savaşı|İran-Irak Savaşı'ndan]] sonra kazançlı yeniden inşa sözleşmeleri umudunu koruyordu."<ref>Brand, Laurie A. "Economics and Shifting Alliances: Jordan's Relations with Syria and Iraq, 1975-81." International Journal of Middle East Studies 26 (1994): 393-413. JSTOR. University of Michigan, Ann Arbor. 9 March. 2009 . Page 81.</ref><ref>Ryan, Curtis. "Between Iraq and a Hard Place: Jordanian-Iraqi Relations." Middle East Report (2000): 40-42. JSTOR. University of Michigan, Ann Arbor. 9 March. 2009 .</ref>

== Ayrıca bakınız ==
* [[Pan Arabizm|Pan-Arabizm]]
* [[Birleşik Arap Cumhuriyeti]]
* [[Birleşik Arap Emirlikleri]]

== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Koordinat|32.5000|N|39.0000|E|source:wikidata}}
{{Arap milliyetçiliği}}{{Irak konuları}}

[[Kategori:1958'de kurulan bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:1958'de varlığı sona eren bölgeler ve ülkeler]]
[[Kategori:Ürdün'de siyaset]]
[[Kategori:Irak'ta siyaset]]
[[Kategori:Pan-Arabizm]]
[[Kategori:Irak-Ürdün ilişkileri]]
[[Kategori:Orta Doğu tarihi]]
[[Kategori:Eski konfederasyonlar]]
[[Kategori:Tarihteki Arap devletleri]]