Apsis (astronomi) sayfasının kaynağını görüntüle

{{hakkında|astonomide yörünge göstergelerinden biri olan apsis||Apsis}}
{{Karıştırma|Apsis (mimarlık)|Aspis}}
[[Dosya:Angular Parameters of Elliptical Orbit.png|küçükresim|upright=1.14|Yörünge elemanlarını gösteren bir diyagram. F ve H sırasıyla enberi (''Periapsis)'' ve enöte (''Apoapsis)'' noktaları, aralarındaki kırmızı çizgi ise ''apsis çizgisidir'']]'''Apsis''' ({{Dil|grc|''ἁψίς'' (hapsís)}} ''kemer veya tonoz''; {{IPAc-en|ˈ|æ|p|s|ɪ|ˌ|d|iː|z}} {{respell|AP|sih|deez}}),<ref>{{Dictionary.com kaynağı|apsis}}</ref><ref>{{cite American Heritage Dictionary|apsis}}</ref> [[gök mekaniği]]nde, [[eliptik yörünge]]deki [[Planemo|bir cismin]] genelde sistemin kütle merkezi durumunda da olan çekim merkezine yörünge boyunca en yakın ve en uzak olduğu noktalara verilen addır.

Genel anlamda cismin yörüngede, merkeze en yakın olduğu noktaya ''periapsis'' (''enberi''), en uzak olduğu noktaya ise ''apoapsis'' (''enöte'') denir. Dilimizde bu sözcükler, teknik adlandırmalarına uygun şekilde ''günberi, günöte, ayberi'' ve ''ayöte'' şeklinde de nitelenebilmektedir.

Periapsis ve apoapsis arasında çizilen düz çizgi '''''apsis çizgisi''''' olarak isimlendirilir. Bu çizgi [[elips]]in ana eksenidir ve elips boyunca olan en uzun çizgiyi oluşturur.

Yörüngenin çevresinde bulunduğu gök cismine bağlı olarak apsis noktaları için farklı isimler türetilmiştir. En yaygın olanı [[Dünya]] çevresindeki bir yörüngeyi betimlerken kullanılan ''apoje'' ve ''perije''dir. Apoje, Dünya çevresindeki yörüngelerde apoapsisi tanımlarken, perije de periapsisi belirtir. Ayrıca [[Güneş merkezli yörünge]]ler için benzer şekilde ''perihelion'' (''günberi'') ve ''aphelion'' (''günöte'') terimleri kabul edilmiş olup, [[Ay merkezli yörünge]]ler için de [[Apollo Projesi]] esnasında ''pericynthion'' ve ''apocynthion'' sözcükleri tercih edilmiştir.

{{aligned table|(1) en uzak|(X) ikincil cisim|(3) birincil cisim|(2) en yakın|apogee|[[Ay]]|[[Dünya]]|perigee|apojove|[[Ganymede (uydu)|Ganymede]]|[[Jüpiter]]|perijove|aphelion|Dünya|[[Güneş]]|perihelion|aphelion|[[Jüpiter]]|Güneş|perihelion|aphelion|[[Halley Kuyruklu Yıldızı ]]|Güneş|perihelion|apoastron|[[ötegezegen]]|[[yıldız]]|periastron|apocenter|kuyruklu yıldızlar v.b.|birincil cisim|pericenter|apoapsis|kuyruklu yıldızlar v.b.|birincil cisim|periapsis|title=Bir gök cisminin kütleçekiminde bulunduğu ana cisme olan en uzak ve en yakın noktalarına verilen isimler|cols=4|style=width: 90%; text-align: left; font-size: normal; margin-left: 20;|row1header=y}}

== Genel tanım ==
{{Astrodinamik}}
[[Dosya:Periapsis_apoapsis.png|küçükresim|Etkileşimli [[eliptik yörünge]]lerden oluşan iki gövdeli sistem: Daha küçük olan uydu cisim (mavi) ana cismin (sarı) yörüngesinde dönmektedir; her ikisi de ortak [[Kütle merkezi|kütle merkezleri]] (ya da ''barycenter'') (kırmızı +) etrafında eliptik yörüngelerdedir.

∗Mesafe olarak ''periapsis'' ve ''apoapsis'': Yörünge aracı ile ana gövdesi arasındaki en küçük ve en büyük mesafeler.]]
Herhangi bir [[eliptik yörünge]]de iki apsis bulunur. Her bir apsis için tanımlama en uzak nokta için ''apo-'' ({{Dil|grc|''ἀπ(ό)'', (ap(o)-)}}) gibi öneklerden veya en yakın nokta için ''peri-'' ({{Dil|grc|''περί'' (peri-)}}), gibi ön eklerden oluşturulmaktadır. Bu ön eklere [[Birincil cisim|birincil cisme]] ilişkin niteleyici ibarelerin eklenmesiyle referans alınan cisme en uzak veya en yakın noktalar belirtilmektedir. Örneğin Dünya için Yunan mitolojisindeki [[Gaia]]'ya atıfla son ek ''-gee''<nowiki/>'dir ve "''apogee''" ve "''perigee"'' olarak en uzak veya en yakın noktalar nitelenmektedir. [[Güneş]] için ise yine Yunan mitolojisindeki [[Helios]]'a atıfla son ek ''-helion'' kullanılır ve bu nedenle Güneş'e en uzak ve en yakın konumları nitelemek için "''aphelion''" ve "''perihelion''" adları kullanılır.

[[Newton'un hareket yasaları]]na göre, tüm periyodik yörüngeler elips şeklindedir. İki cismin [[Kütle merkezi|ağırlık merkezi]](''barycenter'') büyük cismin içindeki bir noktada yer alabilir - örneğin, Dünya-Ay ağırlık merkezi Dünya'nın merkezinden yüzeyine kadar olan yolun yaklaşık %75'i noktasındadır. Büyük kütleye kıyasla küçük kütle ihmal edilebilir düzeydeyse (örneğin [[Yapay uydu|uydular]] için), yörünge parametreleri küçük kütleden bağımsızdır.

Son ek olarak kullanıldığında ''-apsis-'' terimi birincil cisimden yörüngede bulunan cisme olan iki mesafeyi ifade edebilir: Bunlar; 1) periapsis noktası veya 2) apoapsis noktasıdır. ''Apsis çizgisi'', bir yörünge boyunca en yakın ve en uzak noktaları birleştiren çizginin mesafesini belirtir; aynı zamanda basitçe bir ana cismin yörüngesinde dönen bir cismin en uç aralığını ifade eder.

Yörünge mekaniğinde, apsisler teknik olarak merkezi cismin [[kütle merkezi]] ile yörüngedeki cismin kütle merkezi arasında ölçülen mesafeyi ifade eder. Bununla birlikte, bir [[uzay aracı]] söz konusu olduğunda, bu terimler genellikle uzay aracının merkezi gövdenin yüzeyi üzerindeki [[İrtifa|yörünge yüksekliğini]] ifade etmek için kullanılır.

== Terminoloji ==
Teknik kullanımda ''periapsis/apoapsis'' (''enberi/enöte'') tercih edilmesine rağmen "''pericenter''" ve "''apocenter''" ("''galaktik enberi''" ve "''galaktik enöte''") kelimeleri de sıklıkla görülür.

* Birincil cismin belirtilmediği genel durumlarda, yörüngelerin en uç noktalarını adlandırmak için ''pericenter'' ve ''apocenter'' terimleri kullanılır; ''periapsis'' ve ''apoapsis'' (veya ''apapsis'') eşdeğer alternatiflerdir, ancak bu terimler aynı zamanda sıklıkla mesafelere, yani yörünge aracı (orbiter) ile [[birincil cisim]] arasındaki en küçük ve en büyük mesafelere atıfta bulunur.
* [[Güneş]] etrafında dönen bir cisim için en az mesafe noktası ''perihelion'' (''günberi''), en büyük mesafe noktası ise ''aphelion''<nowiki/>'dur (''günöte''). Diğer [[yıldız]]ların etrafındaki yörüngeler söz konusu olduğunda ise bu terimler ''periastron'' ve ''apastron'' olur.
* [[Ay]] da dahil olmak üzere Dünya'nın bir uydusu söz konusu olduğunda, en yakın mesafe noktası ''perigee'' (''yerberi'') ve en uzak mesafe noktası ''apogee''<nowiki/>'dir (''yeröte'') ([[Grekçe]]: Γῆ (''Gē''), "kara" veya "yeryüzü" anlamına gelir).<ref>{{cite EB1911|wstitle=Perigee|volume=21|page=149}}</ref>
* Ay yörüngesindeki nesneler için, en yakın mesafe noktası ''pericynthion'' (''ayberi'') ve en uzak mesafe ''apocynthion'' (''ayöte'') olarak adlandırılır. ''Perilune'' ve ''apolune'' terimlerinin yanı sıra ''periselene'' ve ''aposelene'' terimleri de kullanılmaktadır.<ref name="nasaglossary">{{Web kaynağı|url=https://solarsystem.nasa.gov/basics/glossary|başlık=Basics of Space Flight|erişimtarihi=30 Mayıs 2017|arşivtarihi=30 Eylül 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190930063643/https://solarsystem.nasa.gov/basics/glossary/|yayıncı=NASA|ölüurl=hayır}}</ref> Ay'ın doğal uyduları olmadığı için bu sadece insan yapımı nesneler için geçerlidir.

=== Etimoloji ===
Türkçede genellikle bir cismin ana cisme en uzak konumu nitelenirken '''enöte''', en yakın konumu nitelenirken '''enberi''' terimleri kullanılmakta olup, bununla birlikte Güneş'e referanslı mesafeler için '''günöte''' ve '''günberi'''; Ay referanslı mesafeler için ise '''ayöte''' ve '''ayberi''' kullanımına da rastlanmaktadır.

''Perihelion'' ve ''aphelion'' sözcükleri [[Johannes Kepler]]<ref>Klein, Ernest, ''A Comprehensive Etymological Dictionary of the English Language'', Elsevier, Amsterdam, 1965.  ([https://archive.org/stream/AComprehensiveEtymologicalDictionaryOfTheEnglishLanguageByErnestKlein/A%20Comprehensive%20Etymological%20Dictionary%20of%20the%20English%20Language%20by%20Ernest%20Klein_djvu.txt Archived version])</ref>  tarafından gezegenlerin Güneş etrafındaki yörünge hareketlerini tanımlamak için türetilmiştir. Bu sözcükler, [[Yunanca]] Güneş anlamına gelen ἥλιος ya da ''hēlíos'' sözcüğüne ''peri-'' (Yunanca: περί, yakın) veya ''apo-'' (Yunanca: ἀπό, uzak) ön eklerinin eklenmesiyle oluşturulmuştur.

Diğer [[Astronomik cisim|gök cisimleri]] için çeşitli terimler kullanılmaktadır. Astronomi literatüründe ''-gee, -helion, -astron'' ve ''-galacticon'' sonekleri sırasıyla Dünya, Güneş, yıldızlar ve [[Galaksi merkezi|galaksi merkezlerinden]] bahsederken sıklıkla kullanılır. [[Jüpiter]] için zaman zaman ''-jove'' eki kullanılır, ancak [[Satürn]] için son 50 yılda çok nadiren de olsa ''-saturnium'' eki kullanılmıştır. Ayrıca ''-gee'' formu, sadece Dünya'ya uygulamak yerine, "herhangi bir gezegen" terimine en yakın genel bir yaklaşım olarak da kullanılmaktadır.

[[Apollo Projesi|Apollo programı]] sırasında, Ay'ın yörüngesinde dönmekten bahsederken ''pericynthion'' ve ''apocynthion'' terimleri kullanılmıştır; bu adlandırma Yunan mitolojisindeki ay tanrıçası [[Artemis]]'in alternatif bir adı olan Cynthia'ya atıfta bulunur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://history.nasa.gov/alsj/a15/a15mr-f.htm|başlık=Apollo 15 Mission Report|erişimtarihi=16 Ekim 2009|arşivtarihi=19 Mart 2010|arşivurl=https://web.archive.org/web/20100319081116/http://history.nasa.gov/alsj/a15/a15mr-f.htm|iş=Glossary|ölüurl=hayır}}</ref> Daha yakın zamanlarda, [[Artemis Programı|Artemis programı]] sırasında ''perilune'' ve ''apolune'' terimleri de kullanılmıştır.<ref>{{konferans kaynağı|author=R. Dendy|yazar2=D. Zeleznikar|yazar3=M. Zemba|başlık=NASA Lunar Exploration – Gateway's Power and Propulsion Element Communications Links|konferans=38th International Communications Satellite Systems Conference (ICSSC)|tarih=27 Eylül 2021|yer=Arlington, VA|url=https://ntrs.nasa.gov/citations/20210019019|erişimtarihi=Haziran 18, 2022|arşivtarihi=29 Mart 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220329140256/https://ntrs.nasa.gov/citations/20210019019|ölüurl=hayır}}</ref>

[[Kara delik]]lerle ilgili olarak, Yunanca "''bothron''", çukur ifadesinden türetilen ''peribothron'' terimi ilk kez J. Frank ve M. J. Rees tarafından 1976 tarihli bir makalede kullanılmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Effects of massive black holes on dense stellar systems.|tarih=1 Eylül 1976|sayı=6908|sayfalar=633-646|dergi=MNRAS|cilt=176|doi=10.1093/mnras/176.3.633|yazar1=Frank, J.|yazar2=Rees, M.J.|bibcode=1976MNRAS.176..633F}}</ref> W. R. Stoeger'e Yunanca çukur kelimesini kullanarak bir terim yaratmayı önerdiği için teşekkür ederler:

== Günberi (''perihelion'') ve Günöte (''aphelion'') ==
[[Dosya:Perihelion-Aphelion.svg|küçükresim|Bir cismin en yakın (''perihelion'') ve en uzak (''aphelion'') noktalarıyla [[Güneş]] etrafındaki doğrudan yörüngesinin şeması.]]
Günberi (''perihelion'') (q) ve günöte (''aphelion'') (Q), bir cismin Güneş etrafındaki [[Ters ve doğrusal yön hareket|doğrudan yörüngesinin]] sırasıyla en yakın ve en uzak noktalarıdır.

Belirli bir [[Devir (astronomi)|devirdeki]] [[Salınım yörünge|salınım unsurlarının]] farklı bir devirdeki salınım unsurlarıyla etkin bir şekilde karşılaştırılması bazı farklılıklar yaratacaktır. Altı salınım unsurundan biri olarak günberi-geçiş zamanı, [[İki cisim problemi|iki cisim modeli]] dışında tam [[Dinamik yöntem|dinamik model]] kullanılarak Güneş'e olan gerçek minimum mesafenin kesin bir tahmini değildir. Günberi geçişinin kesin tahminleri ise [[sayısal entegrasyon]] gerektirmektedir.

=== Gezegenler (İç ve Dış Güneş Sistemi Elemanları) ===
Aşağıdaki iki resim Güneş Sistemi [[gezegen]]lerinin yörüngelerini, [[Yörünge düğümü|yörünge düğümlerini]] ve ''perihelion'' (q) ve ''aphelion'' (Q) konumlarını<ref name=":0">{{Web kaynağı|url=http://dictionary.reference.com/browse/apsis|başlık=the definition of apsis|erişimtarihi=28 Kasım 2015|arşivtarihi=8 Aralık 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151208101127/http://dictionary.reference.com/browse/apsis|website=Dictionary.com|ölüurl=hayır}}</ref> Dünya'nın [[yörünge düzlemi]]yle eş düzlemde olan Dünya'nın [[Düzlem|ekliptik düzleminin]] [[Kuzey Kutbu|kuzey kutbunun]] üstünden görüldüğü şekliyle göstermektedir. Gezegenler Güneş'in etrafında saat yönünün tersine hareket ederler ve her gezegen için yörüngelerinin mavi kısmı ekliptik düzlemin kuzeyinde, pembe kısmı ise güneyinde hareket eder ve noktalar ''perihelion'' (yeşil) ile ''aphelion'u'' (turuncu) gösterir.

İlk görüntü (sol altta) Güneş'ten dışa doğru [[Merkür]], [[Venüs]], [[Dünya]] ve [[Mars]] olarak konumlanmış iç gezegenleri göstermektedir. Dünya yörüngesi sarı renklidir ve yörünge [[referans düzlemi]]ni temsil eder. [[İlkbahar ekinoksu]] zamanında Dünya şeklin en altındadır. İkinci görüntü (sağ altta) [[Jüpiter]], [[Satürn]], [[Uranüs]] ve [[Neptün]] olmak üzere dış gezegenleri göstermektedir.

Yörünge düğümleri, bir gezegenin [[Yörünge eğikliği|eğik yörüngesinin]] referans düzlemiyle kesiştiği "düğümler çizgisinin" iki uç noktasıdır;<ref name="darlinglon">{{Ansiklopedi kaynağı|url=http://www.daviddarling.info/encyclopedia/L/line_of_nodes.html|başlık=line of nodes|ansiklopedi=The Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight|ad=David|soyadı=Darling|erişimtarihi=17 Mayıs 2007|arşivtarihi=23 Ağustos 2019|arşivurl=https://web.archive.org/web/20190823203510/http://www.daviddarling.info/encyclopedia/L/line_of_nodes.html|ölüurl=hayır}}</ref> burada bir yörüngenin mavi bölümünün pembe ile buluştuğu noktalar olarak 'görülebilirler'.<gallery widths="300px" heights="300px">
Dosya:Inner_Planet_Orbits_02.svg|Güneş sistemi iç gezegenlerinin günberi (yeşil noktalar) ve günöte (kırmızı noktalar) konumları. 
Dosya:Outer_Planet_Orbits_02.svg|Güneş sistemi dış gezegenlerinin günberi (yeşil noktalar) ve günöte (kırmızı noktalar) konumları. 
</gallery>

=== Dünya'nın günberi ve günöte mesafeleri ===

Günümüzde Dünya, [[Kış gündönümü|Aralık gündönümünden]] yaklaşık 14 gün sonra, Ocak ayı başlarında günberi mesafesine ulaşır. Günberi noktasında Dünya'nın merkezi Güneş'in merkezinden yaklaşık 0.98329 [[astronomik birim]] (AU) veya {{dönüştürme|147098070|km|mi|abbr=on}} uzaklıktadır. Buna karşılık, Dünya Temmuz ayı başlarında, [[Yaz gündönümü|Haziran gündönümünden]] yaklaşık 14 gün sonra günöte mesafesine ulaşmaktadır. Dünya'nın ve Güneş'in merkezleri arasındaki günöte mesafesi yaklaşık {{val|1.01671|u=AU}} veya {{dönüştürme|152097700|km|mi|abbr=on}}'dir.

Günberi ve günöte noktaları, [[Milankoviç döngüsü|Milankovitch döngüleri]] olarak bilinen döngüsel kalıpları takip eden [[Devinme|devinim]] ve diğer yörüngesel faktörler nedeniyle zaman içinde değişir. Kısa vadede, bu tarihler bir yıldan ötekine 2 güne kadar değişebilir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.timeanddate.com/astronomy/perihelion-aphelion-solstice.html |başlık=Perihelion, Aphelion and the Solstices |yayıncı=timeanddate.com |erişimtarihi=Ocak 10, 2018 |arşivtarihi=Ocak 3, 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180103052358/https://www.timeanddate.com/astronomy/perihelion-aphelion-solstice.html |ölüurl=hayır}}</ref> Bu önemli değişim [[Ay#Yörüngesi ve Dünya ile olan ilişkisi|Ay'ın varlığından]] kaynaklanmaktadır: Dünya-Ay ''[[Çift merkezi|barycenteri]]'' Güneş etrafında sabit bir yörüngede hareket ederken, bundan ortalama 4.700 kilometre (2.900 mil) uzaklıkta olan Dünya'nın [[kütle merkezi]]nin konumu herhangi bir yöne kayabilir ve bu da Güneş'in ve Dünya'nın merkezleri arasındaki gerçek en yakın yaklaşımın zamanlamasını etkiler.<ref>{{Web kaynağı |url=http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/apsides.php |başlık=Variation in Times of Perihelion and Aphelion |yayıncı=Astronomical Applications Department of the U.S. Naval Observatory |tarih=11 Ağustos 2011 |erişimtarihi=Ocak 10, 2018 |arşivtarihi=Ocak 11, 2018 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20180111165154/http://aa.usno.navy.mil/faq/docs/apsides.php |ölüurl=hayır}}</ref>

Günöte noktasında artan mesafe nedeniyle, Güneş'ten gelen radyasyonun yalnızca %93,55'i Dünya yüzeyinin belirli bir alanına günberi noktasında olduğu kadar düşer, ancak bu, Dünya'nın ekseninin Dünya'nın yörünge düzlemine göre [[Eksen eğikliği|23,4° eğik]] olmasından kaynaklanan [[mevsim]]leri hesaba katmaz.<ref>{{Web kaynağı|başlık=Solar System Exploration: Science & Technology: Science Features: Weather, Weather, Everywhere?|url=http://www.nasa.gov/audience/foreducators/postsecondary/features/F_Planet_Seasons.html|yayıncı=[[NASA]]|erişimtarihi=19 Eylül 2015|arşivtarihi=29 Eylül 2015|arşivurl=https://web.archive.org/web/20150929033150/http://www.nasa.gov/audience/foreducators/postsecondary/features/F_Planet_Seasons.html|ölüurl=hayır}}</ref> Nitekim, hem günberi hem de günöte noktasında bir yarımkürede [[yaz]] olurken diğerinde [[kış]] olur. Kış, Dünya'nın Güneş'e olan uzaklığına bakılmaksızın, güneş ışığının en az doğrudan vurduğu yarımkürede, yaz ise güneş ışığının en doğrudan vurduğu yerde yaşanır.

Kuzey yarımkürede yaz, [[Radyasyon|güneş radyasyonunun]] en düşük olduğu günöte noktasıyla ile aynı zamanda gerçekleşir. Buna rağmen, kuzey yarımküredeki yazlar güney yarımküredekinden ortalama {{dönüştürme|2.3|C-change|F-change|0}} daha sıcaktır, çünkü kuzey yarımküre denizlerden daha kolay ısıtılabilen daha büyük kara kütleleri içerir.<ref name="Earth at Aphelion">{{Web kaynağı |url=http://spaceweather.com/glossary/aphelion.html |başlık=Earth at Aphelion |yayıncı=Space Weather |tarih=Haziran 2008 |erişimtarihi=7 Temmuz 2015 |arşivtarihi=17 Temmuz 2015 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20150717184242/http://spaceweather.com/glossary/aphelion.html |ölüurl=hayır}}</ref>

Ancak günberi ve günötenin mevsimler üzerinde dolaylı bir etkisi vardır: Dünya'nın [[yörünge hızı]] günötede minimum ve günberide ise maksimum olduğundan, gezegenin Haziran gündönümünden [[Ekinoks|Eylül ekinoksuna]] kadar yörüngede dönmesi, Aralık gündönümünden Mart ekinoksuna kadar dönmesinden daha uzun sürer. Bu nedenle kuzey yarımküredeki yaz, güney yarımküredeki yazdan (89 gün) biraz daha uzun sürer (93 gün).<ref>{{Web kaynağı |soyadı1=Rockport |ad1=Steve C. |başlık=How much does aphelion affect our weather? We're at aphelion in the summer. Would our summers be warmer if we were at perihelion, instead? |url=https://usm.maine.edu/planet/how-much-does-aphelion-affect-our-weather-were-aphelion-summer-would-our-summers-be-warmer-if |website=Planetarium |yayıncı=[[University of Southern Maine]] |erişimtarihi=4 Temmuz 2020 |arşivtarihi=6 Temmuz 2020 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20200706154815/https://usm.maine.edu/planet/how-much-does-aphelion-affect-our-weather-were-aphelion-summer-would-our-summers-be-warmer-if |ölüurl=hayır}}</ref>

Astronomlar genellikle [[Koç'un ilk noktası|Koç'un İlk Noktası'na]] göre günberi zamanlamasını gün ve saat cinsinden değil, [[Enberi|enberi boylamı]] (periapsis boylamı da denir) olarak adlandırılan bir yörünge yer değiştirme açısı olarak ifade ederler. Dünya'nın yörüngesi için bu değer 2000 yılında yaklaşık 282,895° olarak gerçekleşmiş; 2010 yılına gelindiğinde ise, bir derecenin küçük bir kesri kadar ilerleyerek yaklaşık 283,067° olmuştur.<ref>{{Web kaynağı|url=http://data.giss.nasa.gov/ar5/srorbpar.html|arşivurl=https://web.archive.org/web/20151002065753/http://data.giss.nasa.gov/ar5/srorbpar.html|arşivtarihi=2 Ekim 2015|başlık=Data.GISS: Earth's Orbital Parameters|website=data.giss.nasa.gov}}</ref>

Dünya'nın Güneş etrafındaki yörüngesi için apsis zamanı genellikle mevsimlere göre bir zaman olarak ifade edilir, çünkü bu eliptik yörüngenin mevsimsel değişimlere katkısını belirler. Mevsimlerin değişimi esas olarak, ekliptik düzlemden ölçülen Dünya ekseninin eğiminin bir sonucu olan Güneş'in [[yükselme açısı]]nın yıllık döngüsü tarafından kontrol edilir. Dünya'nın [[Dış merkezlik (astronomi)|eksantrikliği]] ve diğer yörünge unsurları sabit değildir, ancak gezegenlerin ve güneş sistemindeki diğer nesnelerin bozucu etkileri nedeniyle yavaşça değişir ([[Milankoviç döngüsü|Milankoviç döngüleri]]).

Çok uzun bir zaman ölçeğinde, günberi ve günöte tarihleri mevsimler boyunca ilerler ve 22.000 ila 26.000 yılda bir tam döngü yaparlar. Yıldızların Dünya'dan görülen konumlarında [[Kubbemsi yalpalanma|apsidal presesyon(kubbemsi yalpalanma)]] olarak adlandırılan ve [[yörüngesel salınım]]a benzeyen bir duruma karşılık gelen bir hareket görülür. Geçmiş ve gelecek yıllara ait günberi ve günöte tarih ve saatleri aşağıdaki tabloda listelenmiştir:<ref>{{Web kaynağı|url=http://astropixels.com/ephemeris/perap2001.html|başlık=Earth at Perihelion and Aphelion: 2001 to 2100|soyadı=Espenak|ad=Fred|website=astropixels|erişimtarihi=24 Haziran 2021|arşivtarihi=13 Temmuz 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20210713131143/http://astropixels.com/ephemeris/perap2001.html|ölüurl=hayır}}</ref>

{| class="wikitable" style="margin-left:auto; margin-right:auto;"
! rowspan=2 width=50 | Yıl
! colspan=2 | Günberi
! colspan=2 | Günöte
|-
! width=95| Tarih !! width=80 | Saat ([[Eşgüdümlü Evrensel Zaman|UT]])
! width=95| Tarih !! width=80 | Saat ([[Eşgüdümlü Evrensel Zaman|UT]])
|-
! 2010
|3 Ocak || 00:09
| 6 Temmuz || 11:30
|- 
! 2011
|3 Ocak || 18:32
| 4 Temmuz || 14:54
|- 
! 2012
|5 Ocak || 00:32
| 5 Temmuz || 03:32
|- 
! 2013
|2 Ocak || 04:38
|5 Temmuz || 14:44
|-
! 2014
|4 Ocak || 11:59
| 4 Temmuz || 00:13
|-
! 2015
|4 Ocak || 06:36
|6 Temmuz || 19:40
|-
! 2016
|2 Ocak || 22:49
|4 Temmuz || 16:24
|-
! 2017
|4 Ocak || 14:18
|3 Temmuz || 20:11
|-
! 2018
|3 Ocak || 05:35
|6 Temmuz || 16:47
|-
! 2019
|3 Ocak || 05:20
| 4 Temmuz || 22:11
|-
! 2020
|5 Ocak || 07:48
| 4 Temmuz || 11:35
|-
!2021
|2 Ocak
|13:51
|5 Temmuz
|22:27
|- style="background-color: {{#ifeq:{{CURRENTYEAR}}|2022|gold}}"
!2022
|4 Ocak
|06:55
|4 Temmuz
|07:11
|- style="background-color: {{#ifeq:{{CURRENTYEAR}}|2023|gold}}"
!2023
|4 Ocak
|16:17
|6 Temmuz
|20:07
|-
!2024
|3 Ocak
|00:39
|5 Temmuz
|05:06
|-
!2025
|4 Ocak
|13:28
|3 Temmuz
|19:55
|-
!2026
|3 Ocak
|17:16
|6 Temmuz
|17:31
|-
!2027
|3 Ocak
|02:33
|5 Temmuz
|05:06
|-
!2028
|5 Ocak
|12:28
|3 Temmuz
|22:18
|-
!2029
|2 Ocak
|18:13
|6 Temmuz
|05:12
|}

=== Diğer gezegenler ===
Aşağıdaki tablo, [[gezegen]]lerin ve [[cüce gezegen]]lerin günberi ve günöte konumlarında Güneş'e olan uzaklıklarını göstermektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://solarsystem.nasa.gov/planets/compare|başlık=NASA planetary comparison chart|erişimtarihi=4 Ağustos 2016|arşivtarihi=4 Ağustos 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160804162808/http://solarsystem.nasa.gov/planets/compare}}</ref>
{| class="wikitable sortable" style="margin-left:auto; margin-right:auto;"
! class="unsortable" |Cisim tipi
!Cisim
! class="unsortable" |Günberide Güneş'e olan mesafe
! class="unsortable" |Günötede Güneş'e olan mesafe
!Fark
(%)
![[Güneş ışınımı]] 
farkı (%)
|-
| rowspan="8" |Gezegenler
|[[Merkür]]
|{{dönüştürme|46001009|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|69817445|km|mi|abbr=on}}
|34%
|57%
|-
|[[Venüs]]
|{{dönüştürme|107476170|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|108942780|km|mi|abbr=on}}
|1.3%
|2.8%
|-
|[[Dünya]]
|{{dönüştürme|147098291|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|152098233|km|mi|abbr=on}}
|3.3%
|6.5%
|-
|{{sort|4|[[Mars]]}}
|{{dönüştürme|206655215|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|249232432|km|mi|abbr=on}}
|17%
|31%
|-
|[[Jüpiter]]
|{{dönüştürme|740679835|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|816001807|km|mi|abbr=on}}
|9.2%
|18%
|-
|[[Satürn]]
|{{dönüştürme|1349823615|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|1503509229|km|mi|abbr=on}}
|10%
|19%
|-
|[[Uranüs]]
|{{dönüştürme|2734998229|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|3006318143|km|mi|abbr=on}}
|9.0%
|17%
|-
|[[Neptün]]
|{{dönüştürme|4459753056|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|4537039826|km|mi|abbr=on}}
|1.7%
|3.4%
|-
| rowspan="5" |Cüce 
gezegenler
|[[Ceres (cüce gezegen)|Ceres]]
|{{dönüştürme|380951528|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|446428973|km|mi|abbr=on}}
|15%
|27%
|-
|[[Plüton]]
|{{dönüştürme|4436756954|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|7376124302|km|mi|abbr=on}}
|40%
|64%
|-
|[[Haumea]]
|{{dönüştürme|5157623774|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|7706399149|km|mi|abbr=on}}
|33%
|55%
|-
|[[Makemake]]
|{{dönüştürme|5671928586|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|7894762625|km|mi|abbr=on}}
|28%
|48%
|-
|{{sort|13|[[Eris (dwarf planet)|Eris]]}}
|{{dönüştürme|5765732799|km|mi|abbr=on}}
|{{dönüştürme|14594512904|km|mi|abbr=on}}
|60%
|84%
|}

== Formüller ==
Şu formüller ile bir yörüngenin ''apoapsis'' ve ''periapsisi'' karakterize edilebilir:

* Periapsis: Yörünge boyunca en yüksek hız <math> v_\mathrm{per} = \sqrt{ \tfrac{(1+e)\mu}{(1-e)a} } \,</math> şeklindedir ve merkeze uzaklığı <math>r_\mathrm{per}=(1-e)a\!\,</math> olan periapsis noktasında sağlanır.
* Apoapsis: Yörünge boyunca en düşük hız <math> v_\mathrm{ap} = \sqrt{ \tfrac{(1-e)\mu}{(1+e)a} } \,</math> şeklindedir ve merkeze uzaklığı 
*<math>r_\mathrm{ap}=(1+e)a\!\,</math> olan dolma noktasında sağlanır.

Burada
* <math>a\!\,</math> yarı ana eksen.
* <math>\mu\!\,</math> standart yer çekimsel parametre.
* <math>e\!\,</math> ise [[yörünge eğikliği]]dir ve <math>e=\frac{r_\mathrm{ap}-r_\mathrm{per}}{r_\mathrm{ap}+r_\mathrm{per}}=1-\frac{2}{\frac{r_\mathrm{ap}}{r_\mathrm{per}}+1}</math> şeklinde tanımlanır.

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Vikisözlük|apsis}}

* [http://www.perseus.gr/Astro-Lunar-Scenes-Apo-Perigee.htm Apogee – Perigee] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20220314222527/http://www.perseus.gr/Astro-Lunar-Scenes-Apo-Perigee.htm |tarih=14 Mart 2022 }} Photographic Size Comparison, perseus.gr
* [http://www.perseus.gr/Astro-Solar-Scenes-Aph-Perihelion.htm Aphelion – Perihelion] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200608001854/http://www.perseus.gr/Astro-Solar-Scenes-Aph-Perihelion.htm |tarih=8 Haziran 2020 }} Photographic Size Comparison, perseus.gr
* [http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php Earth's Seasons: Equinoxes, Solstices, Perihelion, and Aphelion, 2000–2020] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071013000301/http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php|tarih=Ekim 13, 2007}}, usno.navy.mil
* [http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php Dates and times of Earth's perihelion and aphelion, 2000–2025] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20071013000301/http://aa.usno.navy.mil/data/docs/EarthSeasons.php|tarih=Ekim 13, 2007}} from the [[United States Naval Observatory]]
* [https://newton.spacedys.com/astdys/index.php?pc=3.2.1&pc0=3.2&udfs=0.3 List of asteroids currently closer to the Sun than Mercury] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210226151318/https://newton.spacedys.com/astdys/index.php?pc=3.2.1&pc0=3.2&udfs=0.3 |tarih=26 Şubat 2021 }} 
* JPL SBDB [https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb_query.cgi?obj_group=all;obj_kind=all;obj_numbered=all;ast_orbit_class=MBA;OBJ_field=0;ORB_field=0;c1_group=OBJ;c1_item=Ai;c1_op=%3C;c1_value=8;table_format=HTML;max_rows=200;format_option=comp;c_fields=AcBhBgBjBiBnBsAiBq;.cgifields=format_option;.cgifields=obj_kind;.cgifields=obj_group;.cgifields=obj_numbered;.cgifields=ast_orbit_class;.cgifields=table_format;.cgifields=com_orbit_class&query=1&c_sort=BqA list of Main-Belt Asteroids (H<8) sorted by perihelion date] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210303040708/https://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb_query.cgi?obj_group=all;obj_kind=all;obj_numbered=all;ast_orbit_class=MBA;OBJ_field=0;ORB_field=0;c1_group=OBJ;c1_item=Ai;c1_op=%3C;c1_value=8;table_format=HTML;max_rows=200;format_option=comp;c_fields=AcBhBgBjBiBnBsAiBq;.cgifields=format_option;.cgifields=obj_kind;.cgifields=obj_group;.cgifields=obj_numbered;.cgifields=ast_orbit_class;.cgifields=table_format;.cgifields=com_orbit_class&query=1&c_sort=BqA |tarih=3 Mart 2021 }}
{{Yörüngeler}}{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Gök mekaniği]]
[[Kategori:Yörüngeler]]
[[Kategori:Dünya]]