Anaksarhos
| Anaksarkos | |
|---|---|
 | |
| Tam adı | Ἀνάξαρχος |
| Doğumu | y. MÖ. 380 Abdera, Antik Yunanistan |
| Ölümü | y. MÖ. 320 (60 yaşlarında) Kıbrıs |
| Milliyeti | Yunan |
| Çağı | Sokrates öncesi felsefe |
| Okulu | Atomculuk |
| Önemli eserler | Hükümdarlar Hakkında (About the Monarchs) |
Etkilendikleri | |
Etkiledikleri | |
Anaxarchus (/ˌænəɡˈzɑːrkəs/; Yunanca: Ἀνάξαρχος; y. MÖ. 380 – 320), Demokritos okulundan antik bir Yunan filozoftu. Pyrrho ile birlikte Büyük İskender'e Asya'da eşlik etmiştir. Felsefi görüşleriyle ilgili rivayetler onun Yunan şüphecilerin öncüsü olduğunu göstermektedir.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Anaksarkos, Trakya'da Abdera'da doğdu. Asya seferlerinde Büyük İskender'in yoldaşı ve arkadaşıydı. Ancak İskender ile olan ilişkisi çelişkili kaynaklar nedeniyle belirsizdir.[1] Bazıları Anaksarkos'u bir dalkavuk olarak resmeder, bunların arasında Plutarch, MÖ 327'de Bactra'da Callisthenes ile yaptığı bir tartışmada Anaksarkos'un herkese İskender'e hayattayken bile bir tanrı gibi tapınmalarını tavsiye ettiğine dair bir hikaye anlatır. Buna karşın diğerleri Anaksarkhos'u hükümdara karşı alaycı bir üslupla resmeder.[1] Diogenes Laertius'a göre, İskender'in Zeus-Ammon'un oğlu olduğu iddiasına karşılık Anaksarkhos kanayan yarasına işaret ederek "Ölümsüz tanrıların damarlarından akan ichor değil, bir ölümlünün kanına bakın" demiştir.[2]
İskender, Yunanlıların ve Makedonların kendisine proskynesis yapmaları için tanrısal olduğunu göstermeye çalışırken, Anaksarkos İskender'in "Dionysos veya Herakles'ten daha haklı olarak bir tanrı olarak kabul edilebileceğini" söyler (Arrian, 104)
Diogenes Laertius, Anaksarkos'un MÖ 331 yılında Tyre'deki bir ziyafette tiranlara karşı uygunsuz bir şaka yaparak Kıbrıs tiranı Nicocreon'un düşmanlığını kazandığını söyler.[1] Daha sonra, Anaksarkhos isteği dışında Kıbrıs'a gitmeye zorlandığında, Nikokreon onun bir havanda dövülerek öldürülmesini emretti. Filozof bu işkenceye metanetle katlanmış, krala "sadece Anaksarkhos'un torbasına vur, Anaksarkhos'a vurma" diyerek alay etmiştir. Nikokreon dilini kesmekle tehdit ettiğinde, Anaksarkhos dilini ısırarak koparmış ve yüzüne tükürmüştür.[1][3]
Felsefe[değiştir | kaynağı değiştir]
Felsefi görüşleri hakkında çok az şey bilinmektedir. Onun Demokritos'un atomizm'i ile kendi çırağı Pyrrho'nun şüpheciliği arasında bir bağlantıyı temsil ettiği düşünülmektedir. Ayrıca Kinik ve Kirene okullarıyla da etik özellikler paylaşır.[4]
Anaksarkos'un Smyrnalı Diogenes'in altında çalıştığı, onun da Chioslu Metrodorus'un altında çalıştığı ve hiçbir şey bilmediğini, hatta hiçbir şey bilmediğini beyan ettiği söylenir.[3] Sextus Empiricus'a göre, Anaksarkos "var olan şeyleri bir sahne resmine benzetmiş ve bunların uykuda veya delilikte yaşanan izlenimlere benzediğini varsaymıştır."[5] Pyrrho'nun Anaksarkos'un etkisi altında "agnostisizm ve yargının askıya alınması biçimini alan... en soylu felsefeyi" benimsediği söylenir.[6] Anaxarchus'un Pyrrho'nun "kayıtsızlığını ve ölçülülüğünü/soğukkanlılığını" övdüğü söylenir.[7] Kendisine "eudaimonikos" ("talihli") lakabını kazandıran "metanet ve hayattan memnuniyet" sahibi olduğu söylenir.[2]
Şüpheciliği pragmatik gibi görünmektedir; varoluşun belirsizliği karşısında tek geçerli duruşun mutluluk ya da eudaimonia peşinde koşmak olduğunu, bunun için de kayıtsızlık ya da adiaphora geliştirmek gerektiğini öne sürer. Ona göre, duyular aracılığıyla doğruyu yanlıştan ayırma çabası hem faydasız hem de mutluluğa zararlıdır.[4]
Hükümdarlar Hakkında (About the Monarchs) adlı bir eser yazdı. Bu eserde, her durumda ne zaman konuşulacağını ve ne söyleneceğini bilme yeteneği olmadan bilginin faydasız olduğunu dile getirmiştir.[4]
Plutarch, Büyük İskender'e sonsuz sayıda dünya olduğunu söylediğini ve Büyük İskender'in henüz bir tanesini bile fethedemediği için kederlenmesine neden olduğunu söylenir.[8]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Vassallo, Christian (2019). Presocratics and Papyrological Tradition: A Philosophical Reappraisal of the Sources. Proceedings of the International Workshop held at the University of Trier (22-24 September 2016). Walter de Gruyter. s. 473. ISBN 9783110666106.
- ^ a b Diogenes Laertius, Lives, ix. 60
- ^ a b Diogenes Laertius, Lives, ix. 58
- ^ a b c Pajón Leyra, I. (2019). Anaxarco de Abdera: Adiaphoria y criterio de verdad en el umbral de la época helenística. Archai 27
- ^ Sextus Empiricus, Against the Logicians, 7.88.
- ^ Diogenes Laertius, Lives, ix. 61
- ^ Diogenes Laertius, Lives, ix. 63
- ^ Plutarch's Morals
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Diogenes Laërtius, Life of Anaxarchus, Robert Drew Hicks tarafından çevrildi (1925).
