Amerikan (sözcük)

Dünya üzerindeki değişik dillerde ama özellikle Amerika kıtasında çoğunlukla konuşulan İngilizce, İspanyolca ve Portekizce dillerinde “Amerikan” sözcüğünün kullanımı konusunda çeşitli ve değişik görüşler bulunmaktadır.

Türkçede “Amerikan” sözünün iki anlamı bulunmaktadır:

1. (isim) Amerikalı.
2. (sıfat) Amerika’ya özgü, Amerika ile ilgili olan.

“Amerikalı” ise “Amerika Birleşik Devletleri halkından olan kimse” olarak tanımlanır.

İngilizce’de "American" sözcüğü genel olarak “Amerika Birleşik Devletleri ile ilgili olan” anlamında kullanılmaktadır. Örneğin: “Elvis Presley was an American singer” yani “Elvis Presley Amerikalı bir şarkıcıydı.” Özellikle Amerika kıtasındaki İngilizce konuşmayan ülkelerde “Amerikan” sözcüğünün anlamının doğru olarak kullanılmadığını öne süren bazı karşı çıkmalar bulunmaktadır. Sözcüğün bu kullanılışı Latince Totum pro parte olarak değerlendirilir.

Yine de günlük kullanım dışında Amerika Birleşik Devletleri’nde bile “American" sözcüğü “Amerika kıtası ile ilgili” anlamında da kullanılmaktadır. Örneğin : “The ancient American civilizations of the pre-Columbian period were advanced in Mathematics and Astronomy” yani “Kolomb öncesi dönemin eski Amerikan medeniyetleri matematik ve astronomi alanlarında ileriydiler.”

İspanyolca’da da "americano/americana" sözcüğü iki anlamda kullanılmaktadır:

• Geleneksel olarak “Amerika” kıtasındaki halklardan olanlar için
• Özellikle İngilizce’nin etkisiyle gelişen ikinci bir anlam ile Amerika Birleşik Devletleri halkından olanlar için.

Bu farklı iki kullanım nedeniyle ve totum pro parte kullanımın doğal sonucu olarak şu noktalar karşıt görüşlerin çatışmasına neden olmaktadır:

• Amerika kıtasında bulunan ve dili İngilizce olmayıp Latin kökenli diller olan İspanyolca ve Portekizce olan ülkeler topluluğuna “Latin Amerika” denilmesi.
• Amerika kıtasının yapısı :
  • Tek bir Amerika kıtasının varlığı
  • Kuzey Amerika, Orta Amerika ve Güney Amerika gibi üç bölümden oluşan “Amerikalar”ın varlığı.

Bu konuda Amerika Birleşik Devletleri’nden olanların, Avrupalıların ve Amerika kıtasında İspanyolca ile Portekizce konuşulan ülkeden olanların hepsi tarihsel, coğrafî ve politik nedenlerden ötürü farklı görüşlere sahiptir.

“Amerika”, Avrupalılar tarafından keşfedildikten sonra “Yeni Dünya” diye adlandırılan kıtaya yine Avrupalılar tarafından verilen ve Amerika kıtasındaki, özellikle Avrupa kıtasından gelen ve Avrupa kültürü ile etnik yapısını taşıyan çoğunluk tarafından kabul edilmiş isimdir. Öte yandan, bu kıtanın en az “Eski Dünya”daki kıtalar kadar eski olduğunu ileri süren yerli halklar, milliyetçi bazı gruplar ve Amerika kıtasındaki solcular tarafından da kabul edilmeyen bir isimdir. Tarih boyunca birçok değişik şekilde adlandırılan kıtanın adlandırılması üzerine hâlâ farklı gruplar tarafından farklı görüşler öne sürülmektedir.

İsim kökeni

1500'lü yıllardan başlayarak "Amerikan" (American) sözcüğü Avrupalılar tarafından Yeni Dünya'nın yerli halklarını anlatmak için kullanıldı. Bu kullanım giderek o kıtaya yeni yerleşen Avrupalıları ve onların soyundan gelenleri de anlatmak için kullanılmaya başlandı.

1776 yılında Bağımsızlık Bildirgesiyle birlikte "Amerika Birleşik Devletleri" ("The United States of America") adı altında yeni bir devlet kuruldu. Bu bildirgede yalnızca "America" ("Amerika") sözcüğü kullanılmış ve "United States" ("Birleşik Devletler") sözcüğü kullanılmamıştır.

18. yüzyılının sonlarından itibaren "American" ("Amerikan") sözcüğü hem tarihsel olan kıta ile ilgili anlamında hem de Amerika Birleşik Devletleri ile ilgili anlamında kullanılmıştır.

Anlam üzerindeki anlaşmazlıklar

"American" ("Amerikan") sözcüğünün Amerika Birleşik Devletleri yurttaşlarını tanımlamak için kullanılmasına özellikle Latin Amerikalılar karşı çıkmaktadır. 1700'lü yılların sonunda İngilizcede, ilk olarak Yeni Dünya'yı oluşturan topraklara verilen bu ad, anlam kaymasına uğrayarak Amerika Birleşik Devletleri için kullanılmaya başlanmıştır.

Politik ve kültürel görüşler

İspanya

İspanya'da Batı yarımkürede yaşamış olan ve artık İspanya'da yaşayanlara "americanos" denmektedir. Real Academia Española (İspanyol Kraliyet Akademisi) tarafından basılan "Diccionario de la Lengua Española" (İspanyolca Dili'nin Sözlüğü) "americano" sözcüğünün anlamlarından birisi olarak "estadounidense" ("Birleşik Devletli") sözcüğünü vererek bunu "Birleşik Devletler'den gelen ya da Birleşik Devletler ile ilgili" olarak tanımlamaktadır. Günümüzde Güney Amerika'daki ülkelerden gelenler için daha çok "sudamericanos" ("Güney Amerikalı") sözcüğünün kullanılmasında ısrar edilmektedir.