Ali Bey Çeşmesi (Mevlanakapı)
.jpg) 1911-1912 tarihli Alman Mavileri haritalarında çeşme ile okulun konumu | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Halkalı Çeşmesi |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Durum | Yıkılmış |
| Tür | Duvar çeşmesi |
| Mimari tarz | Klasik Osmanlı mimarisi |
| Konum | Fatih, İstanbul, Türkiye |
| Koordinatlar | 41°01′03″K 28°55′41″D / 41.01750°K 28.92806°D |
| Yaptıran | Ali Bey |
| Tamamlanma | 1706 ya da 1707 |
| Yıkılma | 1957 |
| Teknik ayrıntılar | |
| Malzeme | Taş |
| Kitâbesini yazan | Nehrî |
| Su kaynağı | Ebusuud suyolu |
Ali Bey Çeşmesi ya da Halkalı Çeşmesi, İstanbul'un Fatih ilçesindeki bir çeşmeydi. Ali Bey tarafından, yine kendisinin yaptırdığı okulun bir duvarına bitişik olacak şekilde 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı. Millet Caddesi'nin inşası nedeniyle 1957 yılında yıkıldı.
Mevlanakapı Mahallesi'nde konumlanan çeşme, klasik Osmanlı mimarisi üslubundaydı. Kesme taşla yapılan çeşmenin ayna taşı, kemerli bir niş içindeydi. Kemerin üstünde ise Nehrî tarafından yazılan altı beyitlik yapım kitâbesi yer alıyordu.
Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
Ali Bey tarafından 1706 ya da 1707 yılında yaptırıldı.[a][1] İbrahim Hilmi Tanışık, Ali Bey için "kara kethüda" lakabını kullansa da çeşmenin kitâbesine göre Ali Bey, "eski vezir kara kethüda"nın yeğeniydi ve bu kişi, Veli Mehmed Paşa'nın kethüdası Kara İbrahim Ağa'ydı.[1][2][3] Ali Bey, çeşme haznesinin üzerine bir taş okul binası yaptırmış ve bu bina 1922 yılında yıkılmıştı.[4][5] Çeşmenin suyu, Halkalı sularının bir parçası olan Ebusuud suyolundan geliyor[6] ve bundan ötürü halk arasında Halkalı Çeşmesi olarak da biliniyordu.[4]
Millet Caddesi'nin inşası esnasında, yol hizasında kaldığı gerekçesiyle 1957 yılında yıkıldı.[5] İbrahim Hilmi Tanışık, 1943'te yayımlanan eserinde çeşmenin kitâbesinden bahsederken[1] yıkımından önce çeşmeyi ziyaret eden Behçet Ünsal, kitâbesinin olmadığını kaydeder.[4]
Konumu ve mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir]
İstanbul'un Fatih ilçesinin Mevlanakapı Mahallesi'nde, daha önceleri Taş Mektep olarak adlandırılan Karanfilli Çavuş Sokağı'nın Millet Caddesi'ne bakan cephesinde, haznesinin üstündeki okul binasının bir duvarında konumlanan bir duvar çeşmesiydi. Klasik Osmanlı mimarisi üslubundaki kesme taşla yapılan çeşmenin ayna taşı, kemerli bir niş içindeydi. Kemerin üstünde konumlanan altı beyitlik, iki sütun ve altı satırdan oluşan yapım kitâbesinin Nehrî tarafından sülüs üslubuyla yazılan metni şu şekildeydi:[1][2][5]
صاحب الخيرات علي بك پاك زات |
Sâhibü'l-hayrât Alî Bey pâk-ı zât |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kitâbesindeki 1118 yılı, miladi takvimde 1706 ya da 1707'ye denk gelir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Tanışık, İbrahim Hilmi (1943). "108 - Ali Bey Çeşmesi". İstanbul Çeşmeleri. 1. İstanbul: Maarif Matbaası. s. 106.
- ^ a b Aynur, Hatice; Karateke, Hakan T. (2022). III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri (1703-1730) (yeniden düzenlenmiş 2. bas.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kütüphane ve Müzeler Müdürlüğü. ss. 85-86. ISBN 978-605-9507-53-0.
- ^ Süreyya, Mehmed (Nisan 1996). "İbrahim Ağa (Kara)". Akbayar, Nuri (Ed.). Sicill-i Osmanî. 3. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları. s. 739. ISBN 975-333-041-3.
- ^ a b c Ünsal, Behçet (1969). "İstanbul'un imarı ve eski eser kaybı". Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri II. İstanbul: İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Türk Sanat Tarihi Enstitüsü Yayınları: 6-61.
- ^ a b c Bulut, Nazlıgül, (Ed.) (2010). "Ali Bey Çeşmesi". Fatih'in Kayıp Çeşmeleri-I. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Koruma Uygulama ve Denetim Müdürlüğü. ss. 34-35.
- ^ İstanbul Su Külliyatı XIII: 19 ve 20. Yüzyılda İstanbul Suları (PDF). 13. İstanbul: İSKİ Genel Müdürlüğü. 2000. ss. 135, 209. ISBN 9758215760. 27 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Mart 2021.
| Otorite kontrolü |
|
|---|
