Ahmed Kesrevi
| Ahmed Kesrevi | |
|---|---|
 | |
| Doğum | 29 Eylül 1890 Tebriz, İran |
| Ölüm | 3 Mart 1946 (55 yaşında) Tahran, İran |
| Meslek | Tarihçi, Dilbilimci, Yazar |
| Milliyet |  İranlı |
| Edebî akım | Gerçekçilik |
| Resmî site | |
Ahmed Kesrevi (Fars: احمد کسروی, Azerbaycan: Əhməd Kəsrəvi, 29 Eylül 1890 - 3 Mart 1946), İranlı tarihçi ve siyaset yazarıdır.
Çağdaş Azerbaycan tarihine dair değerli eserlerin yazarı olmasına rağmen Ahmed Kesrevi Azerbaycan Türklerinin ari ırkına mensup olduklarını kanıtlamaya çalışmıştı. Üç ciltlik "İran meşrutiyet tarihi" kitabında 1905-1911 yılları İran devriminin tarihi tetkik olunur. "Belirsiz Hükümdarlar", "Azeri veya Azerbaycan'ın Kadim dili" ve başka eserleri vardır. O, eserlerinde Azerbaycan'a özel yer ayırsa da, sorunların anlatmada İran milliyetçiliğinin yanında olmuştur. Ahmed Kesrevi 1921 yılında "Azeri veya Azerbaycan'ın kadim dili" adlı eserini yayınlamıştı. Yazar bu eserinde Azerbaycanlıların Türk olmadıklarını, Azeri adlı ayrı bir millet oldukları iddiasını ileri sürmüştür.[1] Kesrevi'ye göre Azerbaycan dili Türk dillerine mensup değildir. Azeri dili İran kökenli bir dildir. Azeriler Selçuklu Hanedanının İran'a gelmesi ile Türkleşmeye başlamışlardır. Ahmed Kesrevi, Kuzey Azerbaycan'ın aslında Albanya olduğunu söylüyor. Kesrevi'ye göre Aras Nehri'nden kuzeydeki ülke tarihin hiçbir döneminde Azerbaycan olarak adlandırılmamıştır. Bu ülkeye Azerbaycan adı Mehmed Emin Resulzade tarafından verilmiştir. Yazara göre asıl Azerbaycan, İran'ın içindeki İran Azerbaycanı'dır ve tarih boyunca işte bu toprak Azerbaycan olarak adlandırılmıştır.[2] Ahmed Kesrevi ayrıca "temiz dil" politikası fikrini, Farsça'nın başta Arapça olmak üzere yabancı dilde olan sözlerden temizleme, hem de "temiz din" (dinin hurafeden ayrılması) görüşlerini ileri sürmüştür. Kesrevi, İran'ın en büyük sorununun dil, din ve etnik çeşitlilik olduğunu ileri sürmüştür. İran'daki ve tüm doğudaki duraklamanın nedeni toplumdaki çeşitliliktir. Kesrevi'ye göre büyük reformların sonuçsuz kalmasının temel nedeni toplumdaki çeşitlilik ve bölünmüşlüktür. «Ayrılıkları ortadan kaldırmalıyız. Din, dil ve bölgesel farklılıkları ortadan kaldırmalıyız. Bu ancak ulusal bilincin oluşması ile mümkündür. İran millî bilincini yaymalıyız »[3] 1946 yılının mart ayında Ayetullah Borucerdi ve Ayetullah Sadr'ın (Ayetullah Musa Sadr'ın babası) fetvaları üzere Nevvab Safevi'nin başkanlığındaki İslam Fedaileri tarafından öldürülmüştür.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Kesrevi, nesiller boyu imam olan bir ailede doğdu. Dedesinin Tebriz’de bir camisi bulunmaktaydı. Amcasının ölümünden sonra aileden başka imam çıkmadığı için caminin imamı aileden değildi ve dolayısıyla ailesinin arzusu imam olacak bir oğullarının olmasıydı. Kesrevi dünyaya geldiğinde kendi otobiyografisinde anlattığı gibi aile çok sevinmiş ve onun imam olması için kolları sıvamıştı. Otobiyografisinde kendi anılarında daha beş yaşındayken yaşıtlarıyla oynamasına izin verilmediğini ve saçlarının tıraş edildiğini yazmış. Kesrevi yirmi yaşında imam oldu. Kendi camisine döndü ama okul yıllarında meşrutiyet ile tanışmıştı ve yaptığı hareketler giydikleri ve vaaz vermeyi reddetmesi diğer mollaları kızdırmış ve vaazlarında onu eleştirmelerine neden olmuştu. Kesrevi bu sırada tüm Kur'anı ezberledi. Kesrevi defalarca adliye’de çeşitli görevlerde bulundu. Adliyeden çıktığı zamanlar da çoğu zaman avukatlık yaptı. 1927’de Rıza Şah Pehlevi’den sonra adliyeye girmesi istendiğinde imam kıyafetlerini çıkararak adliyede savcı görevini aldı. Yaşamı boyunca pek çok dili kısa sürede öğrendi. İmamlıktan sonra yaptığı ilk işlerden biri Tebriz Amerikan Kolejinde Arapça öğretmenliği idi. Kesrevi bu eğitmenlik süresinde Amerikalılardan İngilizceyi öğrendi. Aynı zamanda iki senede Ermeni arkadaşlarından Ermeniceyi öğrendi. Daha önce imamlık yıllarında kendisi evde çalışarak Esperantoyu öğrenmişti. Adliye görevleri ve daha öncesinde çeşitli yörelere yaptığı yolculuklarda mutlaka yörenin aksanı ve diliyle ilgili araştırmalar yapardı bir diğer ilgi alanı da İran'ın köy köy, şehir şehir yörelerinin isimlerini toplamaktı. O bir milliyetçiydi ve kitaplarından da bu kolayca anlaşılabilmektedir. Yaşamı boyunca arzuladığı şeylerin en büyüğü dinden hurafelerin silinmesiydi ve bunu hep açıkça dile getirirdi. Onun taraftarları onun yazıları ve düşünceleriyle Kesrevi tarikatını oluşturdular. Kesreviler her sene zararlı buldukları kitapları onu ilan ettiği bayramları olan kış mevsiminin ilk gününde yakarlar. Kesrevi bu bayramı kendisi ilan etmişti ve bu zararlı yayınları bahtsızlıkların başlangıcı olarak görüyordu. Onun tarikatının anlayışı klasik tarikat üsluplarından çok farklıdır. Onların temel hedefleri "dinden hurafelerin silinmesi"dir. Kasravi bu faaliyetlerinden dolayı 3 Mart 1946’da birçok aydın ve siyasetçinin de öldürülmesinde rol alan, İslam Fedaileri adındaki örgüt tarafından, Tahran Adliye Sarayında öldürüldü. Günümüzde İran'daki hakim rejimin ondan nefret etmesine ve kitaplarının İran'da yasaklı olmasına rağmen "18 Yıllık Azerbaycan Tarihi" adlı kitabı halen türünde tek ve en kapsamlı eser olduğu için İran üniversitelerinin ders programlarında yer almaktadır. Kesrevi'nin yandaşları ölümünden sonra (İran'dan kaçan İranlılar olarak) özellikle ABD'de Kesrevi fırkasını oluşturmuş durumdalar. Özellikle Şiiliğin içindeki hurafeleri sert bir dille eleştirip kanıta dayalı olarak reddeden Kesrevi'nin yandaşları -Kesreviler- en büyük ayinlerinden biri olarak her sene Nevruzdan önce özellikle dindeki hurafeleri kabartarak insanların beynini yıkamaya çalışılanların kitaplarını toplayıp çevrelerinde halka oluşturup yakmaktadırlar.
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
En önemlileri şunlardır:
- Azerbaycan'ın 18 Yıllık Tarihi (Farsça: تاریخ هجدهسالهٔ آذربایجان)
- İran Meşrutiyet Tarihi (Farsça: تاریخ مشروطهٔ ایران)
- Unutulmuş Krallar (Farsça: شهرياران گمنام)
- Huzestan'ın 500 Yıllık Tarihi (Farsça: تاریخ پانصد سالهٔ خوزستان)
- Aslan ve Güneş'in Tarihi (Farsça: تاریخچهٔ شیر وخورشید)
- Şeyh Safi ve Soyu (Farsça: شیخ صفی و تبارش)
- Azeri veya Azerbaycan'ın Kadim Dili (Farsça: آذری یا زبان باستان آذربایجان)
- Varcavand Bonyad (Farsça: ورجاوند بنیاد)
- Şiilik (Farsça: شيعيگرى)
- Bahâîlik (Farsça: بهاييگرى)
- Sûfîlik (Farsça: صوفيگرى)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Kesrevi Resmi Web Sitesi[ölü/kırık bağlantı]
- Ahmed Kesrevi (BBC Persian)24 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ahmed Kesrevi biografisi
- Safevi imparatorluğu neden önemli 31 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Ahmad Kasravi Khosro Naghed
- Kitapları, Ahmed Kesrevi Kavehsara.com’da 1 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
