Abbad bin Ziyâd
Abbād bin Ziyād bin Abīhi (Arapça: عبّاد بن زياد بن أبيه) (ö. 718/19), Emevî komutanı ve devlet adamıdır. Irak valisi Ziyâd bin Ebih'in] oğlu Abbad, 673 ile 681 yılları arasında halifeler I. Muâviye (h. 661-680) ve I. Yezîd (h. 680-683) hükümdarlıklarında Sistan valisi olarak görev yaptı. Merc Rahit Muharebesi'nde Halife I. Mervân'ın (h. 684-685) ordusunda bir birliğe liderlik etti ve sonrasında Muhtar es-Sekafî'nin destekçilerine karşı savaştı. Daha sonra Abdülmelik'in oğlu ve halefi Halife I. Velîd'in (h. 705-715) ve Velid'in oğlu Abdülaziz ile halifenin kardeşi Süleyman arasındaki veraset entrikalarında rol oynadı.
Sistan Valiliği[değiştir | kaynağı değiştir]
Abbad, Irak Emevî valisi Ziyâd bin Ebih'in oğlu ve yakın ilişkisi olduğu Ziyad'ın halefi Ubeydullah'ın erkek kardeşiydi.[1] Emevi halifesi I. Muâviye (h. 661-680) 673'te Abbad'ı doğudaki Sistan eyaletinin valisi atadı ve Muaviye'nin oğlu ve halefi I. Yezîd (h. 680-683) döneminde bu göreve devam etti.[2][3] Tarihçi Muhammed Abdulhayy Shaban, Sistan'ın Abbad'ın yönetimi altında, eyaletteki isyanlar veya oradan kaynaklanan askeri seferlerle ilgili hiçbir kayıt olmadan istikrarlı kaldığını belirtirken,[3] tarihçi K. V. Zetterstéen, Abbad'ın aktif bir katılımcı olduğunu iddia eder. Halifeliğin doğuya doğru genişlemesi ve Kandehar'ın fethine liderlik etmesini öne sürer.[4]
674'ten başlayarak Abbad, çevresinde tanınmış bir şair olan ve Abbad'ın methiyeci rolünü oynayan İbn Mufarrigh el-Himyari'yi himaye etti.[5] Abbad göreviyle meşgul olunca, İbn Muffarigh ve şiirleriyle ilgilenmeyi bırakarak şairin Abbad ve babasına karşı hicivli mısralar yazmasına neden oldu.[5] Abbad, onu kısa bir süre alıkoydu, ancak İbn Muffarigh, serbest bırakıldıktan sonra eski hamisinin ailesine ayetlerle hakaret etmeye devam etti. Basra'da Ubeydulllah tarafından yakalanıp alenen aşağılandı ve 680'de halifenin müdahalesiyle serbest bırakılıncaya kadar onu hapse atan Abbad'a geri gönderildi.[6]
Abbad'ın Sistan valiliği sırasında Ubeydulllah Irak'ta vali, kardeşi Abdurrahman ise Horasan valisi olarak görev yaptı.[2] 681'de Yezid, Horasan ve Sistan'ı Abbad'ın kardeşi Salim'in yetkisi altına aldığında Abbad'ın yerini aldı,[3][4] o da başka bir kardeşi Yezid'i eyalette vekili olarak atadı.[3] 8. yüzyıl tarihçisi Umar ibn Shabba'ya göre bu kronoloji, Ubeydulllah'ın Yezid'i 681'den önce atadığını savunan Tarikh-i Sistan ve 9. yüzyıl tarihçisi Yakubî'deki bilgilerle çelişkilidir.[1] Ubeydulllah, gelişmelerden Abbad'a bilgi verdi ve görevden alınmasına tepki olarak Abbad, eyaletten ayrılmadan önce Sistan'ın hazinelerinin fonlarını köleleri ve Arap birlikleri arasında paylaştırdı.[7] Abbad Şam'daki Halife Yezid'e rapor vermek için geri dönerken, Kirman'daki Ciruft civarından geçerken Salim ile karşılaşmaktan kaçındı.[8] Yezid'in, Abbad'ın halifeye getirmesi beklenen hazine meblağları ile ilgili soruşturmasına cevaben, emrindeki çok sayıda askere, kendisinden bekleneceği gibi, böylesine Sistan gibi kritik bir sınır bölgesinde ödeme yapmak zorunda olduğunu belirtti.[8]
Daha sonra kariyeri ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Halife Yezid'in ölümünün ardından halifeliğin doğu vilayetlerinde Emevi otoritesinin çöküşünün ardından Abbad, 2.000 mewālī (Arap olmayan, azat edilmiş Müslüman veya yandaşları) ile Emevi halifesi I. Mervân'ın ordusuyla 684'te Marj Rahit Muharebesi'nde birlikte savaştıkları Suriye'ye taşındı.[9] Buna karşın Zetterstéen, Abbad'ın Marj Rahit'teki birliğinin kendi akrabalarından oluştuğunu iddia ediyor.[4] Muharebedeki kesin Emevi zaferinin ardından Abbad, kuzey Arap vahası Dumet-ül Cendel kasabasına çekilmeye çalıştı, ancak Halife Abdülmelik tarafından 687'den önce bir noktada Kufe merkezli Ali yanlısı isyancı lider Muhtar es-Sekafî'nin bir komutanı ile çatışması için gönderildi.[4] Abbad daha sonra Halife I. Velîd'e (h. 705-715), Velid'in ardılı olarak kardeşi Süleyman yerine Velid'in oğlu Abdulaziz'i başarısız koyma teşebbüsünde tavsiyede bulundu.[10] Zetterstéen, Abbad'ın ölüm tarihinin bilinmediğini iddia etse de[4] tarihçiler I. K. A. Howard ve Hurshid Ahmad Fariq, Abbad'ın 718/19'da öldüğünü belirtir.[2][5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Özel
- ^ a b Bosworth 1968, s. 44.
- ^ a b c Howard 1990, s. 185, notes 596–597.
- ^ a b c d Shaban 1979, ss. 40–41.
- ^ a b c d e Zetterstéen 1960, s. 5.
- ^ a b c Fariq 1966, s. 125.
- ^ Pellat 1971, s. 882.
- ^ Bosworth 1968, ss. 44–45.
- ^ a b Bosworth 1968, s. 45.
- ^ Kennedy 2001, s. 32.
- ^ Hinds 1990, ss. 222–223.
- Genel
- Bosworth, C. E. (1968). Sīstān under the Arabs: From the Islamic Conquest to the Rise of the Ṣaffārids (30–250, 651–864). Rome: Istituto italiano per il Medio ed Estremo Oriente.
- Fariq, K. A. (1966). Ziyād b. Abīh. Londra: Asia Publishing House. OCLC 581630755.
- Howard, I.K.A., (Ed.) (1991). The History of al-Ṭabarī, Volume 19: The Caliphate of Yazīd ibn Muʿāwiyah, A.D. 680–683/A.H. 60–64. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-7914-0040-1.
- Hinds, Martin, (Ed.) (1990). The History of al-Ṭabarī, Volume 23: The Zenith of the Marwānid House: The Last Years of ʿAbd al-Malik and the Caliphate of al-Walīd, A.D. 700–715/A.H. 81–95. SUNY series in Near Eastern studies. (İngilizce). Albany, New York: State University of New York Press. ISBN 978-0-88706-721-1.
- Kennedy, Hugh (2001). The Armies of the Caliphs: Military and Society in the Early Islamic State. Routledge. ISBN 0-415-25092-7.
- Pellat, Ch. (1971). "Ibn Mufarrigh". Lewis, B.; Ménage, V. L.; Pellat, Ch.; Schacht, J. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume III: H–Iram (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. ss. 881–882. OCLC 495469525.
- Shaban, M. A. (1979). The Abbasid Revolution. Cambridge University Press. ss. 160-161. ISBN 0-521-29534-3.
- Zetterstéen, K. V. (1960). "ʿAbbād b. Ziyād". Gibb, H. A. R.; Kramers, J. H.; Lévi-Provençal, E.; Schacht, J.; Lewis, B.; Pellat, Ch. (Ed.). The Encyclopaedia of Islam, New Edition, Volume I: A–B (İngilizce). Leiden: E. J. Brill. s. 5. OCLC 495469456.
