Azerbaycan Millî İlimler Akademisi

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(AMEA sayfasından yönlendirildi)
Azerbaycan Millî İlimler Akademisi
Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası
Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Başkanlık Kurulu binası
Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi Başkanlık Kurulu binası
Harita
Kuruluş1945
Başkanİsa Habibbeyli
KonumBakü, Azerbaycan Azerbaycan
Web sitesiResmî site

Azerbaycan Millî İlimler Akademisi veya Azerbaycan Ulusal Bilimler Akademisi (Azerice: Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası), Azerbaycan'ın ana bilimsel kurumudur. 1945'te Bakü'de kurulmuştur.[1]

Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]

1920'lerden önce Azerbaycan'daki bilimsel araştırmalar başlıca Azerbaycan Devlet Üniversitesi'nde merkezleşmişti. 1920 ile 1922 yılları arası, burada insan bilimleri, tıp ve doğa bölümlerinden ibaret bilimsel dernek oluşmuş ve etkinlik göstermiştir.

1925 yılında Dernek Azerbaycan hükûmetinin tasarrufuna aktarıldı.

1923-1929 yılları arasında Azerbaycan'ı Tetkik ve Araştırma Derneği faaliyet göstermişti. Derneğin kalbi her zaman Abdürrahim bey Hakverdiyev, üyelerinden biri de Mehemmedhasan bey Velili-Baharlı olmuştu.1929'da bu dernek yeniden teşkil edilerek Azerbaycan Devlet İlmî-Tetkikat Enstitüsü olarak adlandırılmıştı. Enstitünün doğa, biyoloji, tarih ve etnografya, dilbilim, edebiyat ve güzel sanatlar, felsefe, devlet ve hukuk bölümleri vardı.

1932'de Azerbaycan DETİ temelde SSC Bilimler Akademisi Zakafkasya Şubesinin Azerbaycan kolu kuruldu. Şubeye R. Ahundov rehberlik ediyordu. Şubede 11 bölüm ve birtakım komisyonlar etkinlik gösteriyordu. Bir ara ünlü bilim adamları – F.Y.Levinson-Lessing, İ.M.Gubkin, A.A.Grossheym, N.Y.Marr, İ.İ.Meşşanov, A.N,Derjavin, İ.Q,Yesman, ilk Azerbaycan bilginlerinden B.Çobanzade, V.Huluflu, M. Efendiyev, A.Tağızade, S.Mümtaz, A.S.Məmmədov ve diğerleri burada bilimsel araştırmalar yapmışlardır.

Ekim 1935'te şube SSC BA Azerbaycan Şubesine çevrildi. Şubedeki mevcut bölümler başta Kimya, Bitkibilim, Hayvanbilim ve Tarih, Etnografya ve Arkeoloji, Dil ve Edebiyat Bilimsel Araştırma enstitüleri, ayrıca Enerji bilimi, Fizik, Jeoloji, Agroloji branşları oluşturuldu. Şubenin ilk heyet başkanı akd. İ.M.Gubkin, daha sonraysa akd. S.S.Namyotkin oldu.

SSCB Halk Komiteleri Birliğinin 23 Ocak 1945 tarihli kararıyla şube Azerbaycan BA'ne çevrildi. Bu dönemde akademinin 4 bölümü, 16 bilimsel araştırma enstitüsü, bilimsel araştırma şubesi, 3 müzesi, merkezî bilim kütüphanesi, Nahçıvan, Gence, Hankendi ve Kuba'da bilimsel üsleri vardı. Her yıl Azerbaycan BA'ne 15 asil üye seçilmekte. İlk heyette Ü.Hacıbeyov, S.Vurgun, M.İbrahimov, Y.Məmmədəliyev, M.Kaşkay, A.A.Grossheym, S.Dadaşov, İ.Q.Yesman, M.Mirkasımov, Ş.Azizbeyov, Ə. Alizade, M.Topçubaşov, M.Hüseynov, H.Hüseynov ve İ.İ.Şirogorov dâhil edilmişti. 31 Mart 1945'te akademinin asil üyelerinin ilk genel toplantısında Mir Esedullah Mirkasımov başkan seçildi. Sonraki yıllarda Yusif Memmedeliyev (1947-1950, 1958-1961), Musa Aliyev (1950-1958), Zahid Halilov (1961-1967), Rüstem İsmayılov (1967-1970), Hasan Abdullayev (1970-1983), Eldar Salayev (1983-1997), Feramez Maksudov (1997-2000), Mahmud Kerimov (2001-2013), Akif Alizade[2] (2013-2019, Ramiz Mehdiyev (2019-2022) Akademi'nin diğer başkanları olmuşlardır.

2022'den itibaren AMİA'nin başkanı akademisyen İsa Habibbeyli'dir.[3]

Azerbaycan Bakanlar Kurulunun 21 Mayıs 2002 tarihli 81 sayılı kararına dayanarak AMİA'nde yapısal değişikliğe gidilmiştir.

Bilişim Telekomünikasyon (Uziletişim) Bilimsel Merkezi bazında Bilişim Teknolojileri Enstitüsü, Radyasyon Araştırmaları Bölümünün temelinde Radiasyon Problemleri Enstitüsü oluşturulmuştur. İTİ'nun temel faaliyet alanları yeni bilişim teknolojileri esasında muhtelif sahaların bilgisayar sistemine aktarılması, entelektüel bilgisayar şebekeleri ve sistemlerinin yaratılması, bilişim tehlikesizliğinin temin edilmesidir. Radiasyon Problemleri Enstitüsünün asıl faaliyet alanları radyasyon teknolojisi, radyasyon tehlikesizliği, alışılmadık enerji dönüştürme sorunları, ekoloji, radioekolojidir.

Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir]

Fizik-Matematik ve Teknik Bilimler Bölümü

Kimya Bilimleri Bölümü

  • Akd. Y. H. Məmmədəliyev adına Petrokimya Oluşumu Enstitüsü
  • Kimya Problemleri Enstitüsü
  • Akd.Ə. Kuluyev onuruna Aşkarlar Kimyası Enstitüsü
  • Polimer Materialleri Enstitüsü
  • Petrokimya Oluşum Enstitüsünün Deney-Sanayi Fabrikası

Toprak Bilimleri Bölümü

  • Jeoloji Enstitüsü
  • Akd. H. Aliyev onuruna Coğrafya Enstitüsü

Bioloji Bilimleri Bölümü

  • Botanik Enstitüsü
  • Zooloji Enstitüsü
  • Genetik Önlemler Enstitüsü
  • A. İ. Karayev onuruna Fizioloji Enstitüsü
  • Agroloji ve Agrokimya Enstitüsü
  • Mikrobiyoloji Enstitüsü
  • Merkezî Bitki Bağı
  • Mardakan Arboretumu

İnsani ve Toplumsal Bilimler Bölümü

  • A. Bakıhanov onuruna Tarih Enstitüsü
  • Arkeoloji ve Etnografi Enstitüsü
  • İktisat Enstitüsü
  • Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü
  • Akademik Z. M. Bünyadov onuruna Doğu bilimleri Enstitüsü
  • Hukuk ve İnsan Hakları Enstitüsü
  • Nizami onuruna Edebiyat Enstitüsü
  • Nəsimi onuruna Dilcilik Enstitüsü
  • M. Fuzulî onuruna Azerbaycan Millî İlimler Akademisi El yazmaları Enstitüsü
  • Mimarlık ve Güzel Sanatlar Enstitüsü
  • Azerbaycan Tarih Müzesi
  • Folklor Enstitüsü
  • N. Gencevi onuruna Azerbaycan edebiyatı müzesi
  • Hüseyin Cavid'in ev müzesi

Dış ilişkileri[değiştir | kaynağı değiştir]

Kafkasya Üniversiteler Birliği'nin üyesidir.[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "YARANMA TARİXİ". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ocak 2017. 
  2. ^ "Akademik Akif Əlizadə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti seçilmişdir". 29 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013. 
  3. ^ "Akademik İsa Habibbeyli Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti seçilmişdir". 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ekim 2022. 
  4. ^ Tüm Uyeler 15 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. kunib.com

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azerbaycan_Millî_İlimler_Akademisi&oldid=32490683" sayfasından alınmıştır