Ek

Vikipedi, özgür ansiklopedi
03.05, 27 Ocak 2021 tarihinde Khutuck Bot (mesaj | katkılar) tarafından oluşturulmuş 24737073 numaralı sürüm (Bot v3: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir))

Ek, dilbilimde bir köke veya gövdeye eklenerek yeni bir kelime oluşturmak için kullanılan biçimbirim. Ekler, yapım eki ve çekim eki olmak üzere ikiye ayrılabilir. Konumları göz önünde bulundurulduğunda ön ek, son ek, sirkumfiks ve iç ek başlıca ek türlerini oluşturur.[1]

Konumlarına göre ekler

Ön ek

Ön ekler, bir kökün önüne gelen; "ön ek-kök" yapısına sahip eklerdir. Türkçede ön ek olmamakla birlikte, bihaber ve namert gibi alıntılanmış yabancı kökenli kelimelerin yanı sıra, masmavi, pespembe gibi oluşumlar da ön ek olarak ele alınmıştır. submit, predetermine ve unwilling İngilizcedeki ön eklere örnektir.[1]

Son ek

Son ekler, bir kökün sonuna gelen; "kök-son ek" yapısına sahip eklerdir. Türkçe sondan eklemeli bir dil olduğundan ötürü dildeki ekler son ek olarak kategorize edilmektedir. demirci (-ci yapım eki), evden (-den ayrılma eki), evler (-ler çoğul eki) Türkçedeki son eklere örnektir. İngilizcede asked geçmiş zamanı belirten, cats ise çoğulluk belirten son eklere örnek teşkil eder.[1] Fransızcadaki De beaux jours da çoğulluk son ekidir.

Sirkumfiks

Sirkumfiksler, kökün iki tarafına da eklenen, yani "sirkumfiks)kök(sirkumfiks" yapısına sahip eklerdir. İngilizcedeki enlighten,[1] Almancadaki geleitet (leiten fiilinin perfekt hali) veya Guaranicede gidiyorum anlamına gelen aguata fiilinin sirkumfiks eklenmesiyle ndaguatái halini alarak olumsuzluk anlamı kazanması sirkumfikslere örnektir.

İç ek

İç ek veya infiks, kökün içerisine eklenen eklenen, "k-(iç ek)-ök" yapısına sahip eklerdir.[1] İç ekler Avustronezya dillerinde yaygındır. Endonezcede gembung kökü şişkin manasına gelirken, gelembung kelimesinde olduğu gibi -el iç ekini alarak baloncuk anlamı kazanması iç ek örneğidir.

İşlevlerine göre ekler

Yapım eki

Çekim eki

Kaynakça

  1. ^ a b c d e "affix | Definition & Examples". Encyclopedia Britannica (İngilizce). Erişim tarihi: 27 Ocak 2021.