Spiroket

Spiroketler
Gram boyanmış Treponema pallidum
Biyolojik sınıflandırma

Spiroketler, prokaryot aleminde ‘‘ Spirochaetes ’’ sınıfının ‘‘Spirochaetales ’’ takımında yer alırlar. Filogenetik sınıflandırmada Spirochaetales takımı ; Spirochaetaceae, Brachyspiraceae ve Leptospiraceae ailelerine ayrılır. İnsan sağlığı açısından Treponema, Borrelia, Leptospira cinsleri önemlidir.

Spiroketler gram-negatif, hareketli, ince, helikal kıvrımlı, yapıya sahip spiral şekilli bakterilerdir. Cinslere göre spiralleri dar-geniş, düzenli-düzensiz ve sık-seyrek olabilmektedir. Benzer şekilde uçları sivri ya da çengel şeklinde olabilir. Genişlikleri 0,1-0,5 µm, boyları ise 10-15 µm arasında değişmektedir. Diğer bakterilerle kıyaslandıklarında çok daha uzun ancak çok daha ince bakterilerdir. Hareket etmelerini sağlayan ve hücrenin her iki kutbundan uzanan bir ya da daha fazla kamçıya (flagella) sahiptirler. Fakat bu kamçılar tipik bakteri kamçılarından farklı özelliktedir ve bu yüzden endoflajellum adını alır. Endoflajellalar ile kendi eksenleri boyunca ileri-geri, eğilip-bükülme ve burgu şeklinde dalgalanma hareketleri yaparlar.

Spiroketler oldukça nazik bakterilerdir. Laboratuvarda üretilmeleri zordur, özel besiyerlerine ve özel koşullara (düşük oksijen basıncı) gereksinim duyarlar. Diğer bakterilere göre üreme hızları yavaştır. Örneğin spiroketlerin bölünme zamanları 24-33 saati bulurken E. coli nin  20 dakikadır. Hücre duvarları yapısal ve biyokimyasal olarak gram negatif bakteri hücresi yapısında olmakla birlikte spiroketler pek çok bakterinin aksine gram boyama yöntem ile iyi boyanmazlar. Spiroketleri görebilmenin en iyi yolu karanlık alan veya faz kontrast mikroskobu ile incelemektir. Karanlık saha mikroskobik incelemesinin negatif sonuç vermesi hastalığı ekarte ettirmez, en az üç kez tekrarlanmalıdır. Ayrıca floresan mikroskopta da görüntülenebilirler. Karanlık saha mikroskobisi hızlı sonuç vermesi ve ucuz olması nedeniyle tercih edilir. Değerlendirmenin hemen yapılamayacağı durumlarda sızıntı materyali kapiller tüpe alınmalı, iki ucu kapatılmalıdır.  

Sifiliz etmeni Treponema pallidum

Spiroketler sifiliz, Lyme, Weil, Bejel, Yaws, Pinta gibi hastalıkların etkenidirler. Treponema pallidum’un neden olduğu sifiliz dünyanın birçok yerinde bugün hala büyük bir sağlık problemidir. ‘Syphilis’ sözcüğü ilk kez 1530’da İtalyan hekim Girolamo Francastoro’ nun epik şiirinde yer almıştır. Hastalık ‘Lues Venerium’ ‘Morbus Gallicus’ isimleri ile bilinmektedir. Sifiliz hastalığının başlangıcı ve yayılım ile çeşitli görüşler vardır. Bir görüşe göre Christopher Columbus’un gemicileri ile Yeni Dünya ülkelerine ve şehirleşmenin artması ile tüm Avrupa’ya yayılmıştır. Türkiye'de sifiliz Avrupa’dan (Frenk’den)  gelen anlamında ‘Frengi’ ismi ile de bilinmektedir.

T. pallidum’un neden olduğu sifiliz cinsel aktivitenin fazla olduğu 15-30 yaş grubunda, homoseksüel erkeklerde, sosyoekonomik düzeyi düşük toplumlarda daha sık görülmektedir. Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülmektedir. Hastalık cinsel ilişki ile eşten eşe ve anneden fetusa geçebilir. Kan transfüsyonu yoluyla veya laboratuvar kazası sonucu bulaş çok nadir olsa da görülmektedir. Hastalık karakteristik olarak üç dönemdir; lokal primer enfeksiyondan sonra mikroorganizma tüm vücuda yayılır ve ardında aylar hatta yıllar süren bir sessizlik dönemine girer. Üçüncü dönemde konakta hasara yol açar.

Sifiliz tanısının doğru ve hızlı konulmasında, kullanılan serolojik tanı testlerinin önemli bir yeri vardır. Enfeksiyonun serolojik tanısı için önce Venereal Diseases Research Laboratory (VDRL) veya Rapid Plasma Reagin (RPR) gibi non-treponemal testler kullanılır. Eğer sonuç pozitif ise bu Treponema pallidum Hemagglutination Assay (TPHA) veya Fluorescent Treponemal Antibody Absorption (FTA-ABS) gibi treponemal antijen ile hazırlanmış spesifik bir treponemal test ile doğrulanır. VDRL ve TPHA testleri birbirlerini tamamlayan testlerdir ve bu iki testin birlikte kullanımı enfeksiyonun tüm safhalarnın tanımlanmasında veya enfeksiyonun eliminasyonunda en doğru sonucu sağlar. Bunun için Avrupa’da VDRL ve TPHA testleri yaygın şekilde tarama testleri olarak birlikte kullanılmaktadır. FTA-ABS testi genellikle tarama testlerinde pozitif sonuç vermiş örneklerde doğrulama testi olarak kullanılmaktadır.

Borrelia

Borrelia, spiroketlerine bir parazit cins, bir grubuna değinmektedir diğer spiroketlerine daha düzensiz sarılır bakteri. Bu bakteriler enfekte kene ve bitlerinısırıkları ile insanlara ve hayvanlara yayıldı. Enfekte insanlarda nükseden ateş neden ağırlıklı olarak bilinen, Borrelia suşları da Lyme hastalığı ve çeşitli cilt hastalıkları neden olur. 

Leptosira

Spiroketlerine başka cins, Leptospira, leptospirosis neden bakterileri içermektedir. Bu hastalık genellikle vahşi ve evcil memelilerde oluşur rağmen, enfekte hayvanlarınidrar maruz kalan insanlar da gelişebilir. Hastalığınşiddeti sistemik yetmezliği ve hatta ölüme, hiçbir saptanabilir belirtiler yapar gibihastalığın belirtileri, kişiden kişiye değişir. 

Spiroket