Mâverâünnehir
Maveraünnehir, Orta Asya'da, Ceyhun (Amu Derya) ve Seyhun (Siri Derya) nehirleri arasında kalan tarihi bölge.
Bugün bu bölge Kazakistan, Özbekistan ve Türkmenistan arasında bölünmüştür. Orta Çağ'da İslam uygarlığının geliştiği bölgelerden biri olan Maveraünnehir'deki Semerkand ve Buhara kentleri önemli kültür merkezleridir. Ayrıca Göktürklerin yıkılmasından sonra anayurtlarını terkeden bazı Türklerin geçişlerini kolaylaştırıyordu. [kaynak belirtilmeli]
Etimoloji
Arapça kökenli Maveraünnehir sözcüğü Türkçede "Nehrin ötesi/ardı"[1] anlamına gelir. Bu bölge Batılı dillerde Transaxonia[2] veya Transoxiana[2] (Oxus Nehri'nin ötesi) olarak bilinir. Bunun nedeni Amu Derya nehrinin Yunanca'da Oxus olarak bilinmesi ve Büyük İskender tarafından Batı medeniyetine tanıştırılmasıdır.
Divân-ı Lügati't-Türk'te Çay Ardı olarak geçer. "mā warā'a n-nahr" kavramı ilk defa bir hadiste bahsedilmiştir[3], muhtemelen İslâm'dan daha önceleri bu kavram Araplar arasında yaygındı [4], öyle anlaşılıyor ki bu bölge Sasani İran'ın kuzeydoğusundadır. Orta Çağ Arap coğrafyacıları bu bölgeyi Bilad al-Türk veya Turkistan, göçebe Türklerin yurtları olarak yazmışlardır.[5]
Kaynakça
- ^ Atalay, Besim (2006). Divanü Lügati't - Türk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi. ISBN 975-16-0405-2, Cilt III, sayfa 149, 150
- ^ a b "Mâverâünnehir." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
- ^ Abu Abdullah Muhammad bin Ahmad an-Nasafi, Sayfa 131, 488, 505
- ^ Abu-l-Kasim Ubaidullah ibn Abdallah ibn Hordadbeh, Sayfa 61, 69
- ^ Svat Soucek, A History of Inner Asia Cambridge University Press 2000 sayfa 25
- On the Origin of the place-Name Buxārā Shamsiddin Kamoliddin Uzbekistan Academy of Sciences, Tashkent18 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.