Bisfenol A
Bisfenol A veya BPA, (CH3)2C(C6H4OH)2 formülüne sahip sentetik organik bileşik. İki hidroksifenil grubu barındırır, difenilmetanlar ve bisfenoller altında incelenir. Renksiz katı halde bulunan BPA, organik çözücülerle çözünse de suda çok az çözünür.
1957 yılından beri ticari anlamda üretimi devam eden BPA bazı plastiklerin ve epoksi reçinelerinin yapımında kullanılır. BPA-bazlı plastik daha berrak ve serttir. Bu nedenle su şişeleri, spor ekipmanları, CD'ler ve DVD'lerde yoğun olarak kullanılır. BPA içeren epoksi reçineleri ise su borularını astarlamak için kullanılır. Bunun yanında birçok endüstriyel yiyecek-içecek kaplarının iç yüzeyini kaplamakta ve satış fişlerinde kullanılan termal kâğıtların yapımında kullanılır.[1] 2015 yılında tahmini olarak 4 milyon ton üretilen BPA, dünya çapında en çok üretilen kimyasal maddelerden biridir.[2]
Hidroklorik asit başta olmak üzere, asit sınıfındaki maddeler aracılığıyla işlenmeye müsait olan madde, aşağıdaki gibi elde edilebilmektedir:
- (CH3)2CO + 2 C6H5OH → (CH3)2C(C6H4OH)2 + H2O
Sağlığa etkileri
BPA, hormon-benzeri bir östrojen taklit etme özelliği gösterir. Bu nedenden ötürü son yıllarda yiyecek kaplarında kullanımı tartışmalıdır. 2008 yılından beri bazı hükümetler maddenin güvenliğini araştırdılar ve bazı satıcıları polikarbonat ürünler satmaktan vazgeçmek zorunda bıraktılar. FDA, bebek biberonlarında ve bebek maması kaplarındaki BPA ruhsatını kaldırdıysa da bunun sebebi güvenlikten ziyade marketteki BPA talebinin bitmesiydi.[3] Avrupa Birliği ve Kanada BPA'nın biberonlarda kullanılmasını tamamen yasakladı.
FDA, 2014 başında yayınladığı araştırmalardan "BPA günümüz gıda standartlarında güvenilirdir" sonucunu çıkardı.[4] EFSA ise düzenli aralıklarla yaptığı çalışmalarda BPA'nın güvenilir olduğunu çürütecek bir sonuca varamadıysa da var olan bazı anlaşılmazlıkların araştırılmaya devam edeceğini belirtti.[5]
Dünya Sağlık Örgütü'nden INFOSAN'ın yaptığı araştırmalar bisfenol A'nın farelerde lösemi ve testis interstisyel kanseri oranını arttırdığı sonucuna vardı. Ancak araştırmada eklenen nota göre "bu çalışmalar istatistiki değerlerdeki cüzzi farklılıklardan ötürü yeterli ikna ediciliği taşımamaktadır."[6] 2010 yılında yapılan incelemede bisfenol A'nın kanser riskini arttırdığı sonucuna varıldı.[7] En az bir çalışma da maddenin epigenetik değişikliklere yol açan DNA metilasyonunu baskıladığı sonucuna vardı.[8][9]
Kaynakça
- ^ Pivnenko, K.; Pedersen, G. A.; Eriksson, E.; Astrup, T. F. (1 Ekim 2015). "Bisphenol A and its structural analogues in household waste paper". Waste Management. Cilt 44. ss. 39-47. doi:10.1016/j.wasman.2015.07.017. PMID 26194879. 8 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017.
- ^ "FDA Regulations No Longer Authorize the Use of BPA in Infant Formula Packaging Based on Abandonment; Decision Not Based on Safety". Fda.gov. 12 Temmuz 2013. 13 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.
- ^ "Bisphenol A (BPA): Use in Food Contact Application". fda.gov. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017.
- ^ "Bisphenol A". European Food Safety Authority. 2015. 5 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2017. Diğer özet.
- ^ "BISPHENOL A (BPA) – Current state of knowledge and future actions by WHO and FAO" (PDF). 27 Kasım 2009. Erişim tarihi: 2 Aralık 2009.
- ^ Soto AM, Sonnenschein C (2010). "Environmental causes of cancer: Endocrine disruptors as carcinogens". Nature Reviews Endocrinology. 6 (7). ss. 363-70. doi:10.1038/nrendo.2010.87. PMID 20498677.
- ^ Bagchi, Debasis (2010). Genomics, Proteomics and Metabolomics in Nutraceuticals and Functional Foods. Wiley. s. 319. ISBN 0-8138-1402-2.
- ^ Dolinoy DC, Huang D, Jirtle RL (2007). "Maternal nutrient supplementation counteracts bisphenol A-induced DNA hypomethylation in early development". Proceedings of the National Academy of Sciences. 104 (32). ss. 13056-61. Bibcode:2007PNAS..10413056D. doi:10.1073/pnas.0703739104. PMC 1941790 $2. PMID 17670942.