Balyan ailesi

Balyan Ailesinin Üsküdar Nuh Kuyusu Caddesi'nde bulunan Bağlarbaşı Ermeni Mezarlığı'ndaki aile mezarlığı.

Balyan Ailesi Anıt Mezarı.

Sarkis Balyan'a ait lahit.

Balyan Ailesi 18. ve 19. yüzyıllarda hassâ mimarı olarak Osmanlı padişahları ve hanedânı tarafından yaptırılan birçok mimarî esere imza atan ve birçok mimar yetiştiren Ermeni bir ailedir. Tarihçi İlber Ortaylı bu ailenin her ne kadar Kayserili olduğu bilinse de aslen Maraş kökenli olduklarını iddia eder.

Osmanlı tarihinde Balyan Ailesi'nden ilk “hassâ mimarı” yani saray mimarı Kirkor "Amira" Balyan’dır. (1764-1831) “Amira” sıfatı, Ermeni cemaatinden memûriyette yüksek makamlara erişmiş kişilere bahşedilen bir ünvândır.

Kirkor ve kardeşi Senekerim Balyan, Balyanlar'ın ilk kuşağıdır. İkinci kuşak Balyanlar'ın en önemlisi, Kirkor’un oğlu Garabet Balyan (1800-1866)

II. Mahmud ve Abdülmecid Han devirlerinde, yâni Tanzimat döneminde hizmet verdi. Üçüncü nesil Balyanlar arasında öne çıkan isim ise Sultan Abdülhamid tarafından “sermimar-ı devlet” ünvânı verilen Sarkis Balyan’dı.

Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde inşâ edilen saray, cami, köşk, kışla, hastahane ve sâir âbidevî eserlerin birçoğu, bu aileye mensup mimarlar tarafından tasarlandı ve inşâ edildi. Balyan Ailesi ve mimarî eserlerine dâir, Osmanlı mimarisi'nin özünden kopuşuna yol açtığı yönünde eleştiriler de getirilmiştir.

Balyanlar, Osmanlı'nın klasik dönem mimarî üslûbu ile Batı ve Türk mimarlık sanatının unsurlarını harmanlayarak "Türk Barok mimarîsi" denilen eklektik bir üslup yaratmışlardır.

Balyan Ailesi'nin Bağlarbaşı Surp Haç Ermeni Mezarlığı'ndaki aile mezarlığı, 2016 yılında yeniden inşâ edildi ve anıt mezar 1 Ekim 2016 tarihinde açıldı. Anıt mezarın tasarımını yapan mimar Tavit Aynalı, bu eserde Garabed Amira Balyan tarafından inşâ edilen Beşiktaş Surp Asdvadzadzin Kilisesi'nin sunak bölümünden "alıntı" yaptığını belirtti.

Ailenin soy ağacı

Meremetçi Bali Kalfa

Sogome

Krikor Balyan (1764-1831)

Senekerim Balyan (1768-1833)

Nazeni Babayan

Garabet Amira Balyan (1800-1866)

Nigoğos Balyan (1826-1858)

Sarkis Balyan (1835-1899)

Hagop Balyan (1838-1875)

Simon Balyan (1846-1894)

Levon Bey Balyan (1855-?)

Ailenin üyeleri

Krikor Balyan

Ana madde: Krikor Balyan

Krikor Balyan (1764-1831), Osmanlı saray mimarlarından Kayseri kökenli Bali Kalfa'nın oğludur. Babasının adı ile ilintili olarak Baliyan veya Balyan olarak adlandırılmıştır. Daha sonraları Balyan ismini kendisine soyadı olarak benimsemiştir. Saray mimarlarından Minas Kalfa'nın damadı ve Ohannes Amira Severyan'ın kayınpederidir.

Başlıca yapıtları :

• Sarayburnu'ndaki Saray
• Beşiktaş Sarayı
• Beylerbeyi Sarayı
• Valide Sultan Sarayı
• Defterdar Sarayı
• Aynalıkavak Kasrı
• Nusretiye Camii
• Selimiye Kışlası ve çevre yapıları
• Davutpaşa Kışlası
• Beyoğlu Kışlası
• Darphane-i Amire
• Valide Bendi
• Topuzlu Bendi
• Yangın Köşkü.

Senekerim Balyan

Ana madde: Senekerim Balyan

Senekerim Balyan (1768-1833), birçok projesini kardeşi Krikor Balyan'la birlikte yapmış, kendisi daha ziyada arka planda kalmıştır. Kardeşi Krikor Balyan'ın ahşap olarak inşa ettiği Bayezid Kulesini, bir yangında büyük zarar görmesi üzerine 1826 yılında betondan yeniden inşa etmiştir. Ayrıca İstanbul'un Beşiktaş semtindeki Surp Asdvadzazdin Ermeni Kilisesi'ne de imzasını atmıştır (1824).

Garabet Amira Balyan

Ana madde: Garabet Amira Balyan

Garabet Amira Balyan (1800-1866), I. Abdülmecit'in mimarlarındandır. En önemli eseri, oğlu Nigoğos Balyan'la birlikte yaptıkları Dolmabahçe Sarayı'dır.

Nigoğos Balyan

Ana madde: Nigoğos Balyan

Nigoğos Balyan (1826-1858), I. Abdülmecit'in mimarlarındandır. En önemli eseri, babası Garabet Amira Balyan'la birlikte yaptıkları Dolmabahçe Sarayı'dır.

Sarkis Balyan

Ana madde: Sarkis Balyan

Sarkis Balyan (1835-1899), Garabet Amira Balyan'ın oğludur.

1843 yılında ağabeyi Nigoğos Balyan'la birlikte Paris'e gitti. Collège Sainte-Barbe de Paris'i bitirdi. Ecole des Beaux Arts'dan mezun oldu. İstanbul 'a döndükten sonra babası ve ağabeyiyle birlikte çalıştı. Babası ve ağabeyi öldükten sonra kardeşi Hagop Balyan'la çalışmağa devam etti. Osmanlı padişahı II. Abdülhamit'in istibdat döneminde Avrupa'ya sürgüne gönderildi. Sürgünden ancak 15 yıl sonra gelebildi.

Önemli Eserleri:

• Beylerbeyi Sarayı, babası Garabet Amira Balyan'la birlikte (1861 - 1865)
• Beşiktaş Makruhyan Ermeni Okulu (1866) (eşi Makruhi'ye adanmıştır)
• Çırağan Sarayı (1863 - 1871)
• Valide Camii, kardeşi Hagop Balyan'la birlikte (1871),
• Zeytinburnu Barut Fabrikası (1874),
• Beşiktaş-Akaretler 138 daireli evler (1874)
• Harbiye Nezareti, bugünkü İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Taşkışla binası
• Mekteb-i Tıbbiye, bugünkü Galatasaray Lisesi'nin binası
• Maçka Silahhanesi, İstanbul Teknik Üniversitesi'nin Yabancı Diller Yüksekokulu
• Gümüşsuyu Kışlası
• Malta köşkü
• Baltalimanı Yalısı
• Galatasaray adasından eski köşk
• Adile Sultan Sarayı (Kandilli)
• Yıldız Sarayı Büyük Mabeyin Binası
• Çadır Köşkü, Malta Köşkü
• Şale Köşkü (2. kısım)
• Çit Kasrı
• Çağlayan Kasrı (Kağıthane)
• Ayazağa Köşkü (Maslak)
• Kalender Köşkü
• Zincirlikuyu Kasrı
• Tokat Köşkü (Beykoz)
• Alemdağ Av Köşkü
• Abdülaziz Av köşkleri (Validebağ ve Ayazağa)
• Sultan Çiftliği Köşkü (İzmit)
• Kâğıthane Camii
• Bahariye Nezareti
• Maçka Karakolhanesi
• Hamidiye Saat Kulesi, (Dikran Kalfa Cüberyan ile birlikte)

Hagop Balyan

Ana madde: Hagop Balyan

Hagop Balyan (1837-1875), Garabet Amira Balyan'ın oğlu ve Sarkis Balyan'ın kardeşidir. Paris'teki Sainte-Barbe Koleji'nin mimarlık bölümünden mezun oldu. Babasının ölümünden sonra kardeşi Sarkis Balyan'la birlikte çalıştı. Kardeşiyle aralarındaki işbölümü tam olarak bilinmediği için birlikte yaptıkları eserlerden hangilerinin Hagop Balyan'a atfedilebileceği kesin olarak bilinmemektedir. Birlikte yaptıkları projelerde Sarkis Balyan'ın daha ziyade muhasebe ve müşteri ilişkilerini yürüttüğü, Hagop Balyan'ın ise tasarım ve çizimle uğraştığı düşünülmektedir. Sarkis Balyan çok daha göze göründüğü için ismi daha iyi bilinmektedir.

Simon Balyan

Ana madde: Simon Balyan

Simon Balyan (1846-1894), Garabet Amira Balyan'ın oğludur. Kardeşleri Sarkis Balyan ve Hagop Balyan'la birlikte çalışmıştır. Ailenin bu dört üyesi de mimarlık eğitimini Paris'te École des Beaux-Arts'ta tamaladılar. Maçka Silahhanesi, Maçka Karakolu ve Yıldız Köşkü'nün tasarımlarına katılmıştır. Balyan ailesinin üstlendiği mimarlık projelerini suluboyayla resimlemiştir.

Levon Bey Balyan

Ana madde: Levon Bey Balyan

Levon Bey Balyan (1855-), Nigoğos Balyan'ın oğludur. Paris'teki Collège Sainte-Barbe de Paris (1869) ve Ecole des Beaux Art okullarında okuduğu bilinmektedir.