Müftü Osman Hilmi Efendi
Edirne Müftüsü Osman Hilmi Efendi (d. 1867, Kırım - ö. 17 Ocak 1931, Edirne), Türk din adamı.
Yaşamı
Osman Hilmi Efendi, Kırımlı Tatar bir ailenin çocuğu olarak 1867 yılında Kırım’da doğdu. Babası Halil Ali, annesi Halime Hanımdır. Çeşitli medreselerde gördüğü uzun bir eğitim ve öğretim döneminden sonra öğretmenliğe başladı. Osman Hilmi Efendi 1890 tarihinde Edirne Rüştiyesine müdür olarak atandı ve bu görevini 20 yıl sürdürdü.[1]
Osman Hilmi Efendi, 1910 yılında Osmanlı Devleti'nde cami ve tarihi eserlere bakan Cemaat-ı İslamiyye Heyeti Başkanlığı'na seçildi.[2]
I. Dünya Savaşı sonrasında Edirne'de işgalleri protesto etmek ve Trakya'nın savunmasını planlamak için Belediye Başkanı Şevket Dağdeviren, Edirne Milletvekili Faik Kaltakkıran, Avukat Şeref Aykut, Tüccar Kasım Yolageldili tarafından 1918 yılında kurulan Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nde görev aldı.[3][4] Ferit Paşa'nın ikinci kabinesi döneminde (10 Temmuz 1919) Müftü Osman Hilmi Efendi Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı oldu. Ali Rıza Paşa kabinesi başa gelince başkanlığı Edirne Belediye Başkanı Şevket Dağdeviren'e bıraktı.[1][3] Osman Hilmi Efendi 9-13 Mayıs 1920 tarihleri arasında Edirne Erkek Öğretmen Okulu'nda yapılan ve 220 üye ile toplanan Trakya (Edirne) kongresine de katıldı.[3][5]
Tevfik Bıyıklıoğlu Trakya'da Milli Mücadele başlıklı yapıtının bir bölümünde Osman Hilmi'yi şöyle anlatır: "Müftü Hilmi Efendi, okumuş, hatta Fransızca bilen bir zattı. Fikirlerine ve söz hürriyetine bağlı idi. Düşman işgali esnasında siyasi mücrimler arasında sürgün edilmiş ve arkadaşlarının anlattığına göre, etrafına Atatürk sevgisi yaymıştır."[3]
Edirne Yunan Ordusu tarafından 25 Temmuz 1920 günü işgal edilince, Edirne Müftüsü Osman Hilmi Efendi'nin yerine vekaleten eski Gevgili Müftüsü Mustafa Hilmi Efendi atandı.11 Eylül 1922 tarihinde önce Semadirek, Midilli, Hanya ve Milos Adası esir kampına sürgüne gönderildi.Türk Yunan antlaşması sonunda 23 Mart 1923 tarihinde Propontis isimli Yunan gemisiyle İstanbul’a getirilen içinde Şevket Dağdeviren ve Hafız Rakım Ertür'ün de bulunduğu 723 kişilik kafilede yer aldı.[1][6][7] Osman Hilmi Efendi Edirne'ye ulaştığında Edirne Müftülüğü görevine tekrar döndü.[8]
Ölümü
Beyaz şeritli İstiklâl Madalyası sahibi Müftü Osman Hilmi Efendi 1931 yılının 17 Ocak günü yaşama veda etmiştir. Edirne Buçuktepe Mezarlığı'na gömülüdür.[1][8]
Ailesi
Dimetoka Rüştiyesi Müdürlüğü sırasında eşi Zeynep Hanım'la (Edirne 1869 - 1930) evlendi. Oğlu Korgeneral Ali Sami Topçu (1891), kızları Emine Makbule (1903), Ayşe Mürvet (1906) ve Hatice Saadet Sadiye Zorlutuna (1909) dır.[1]
Ünlü romancı Halide Nusret Zorlutuna, 1978 yılında yayınladığı "Bir Devrin Romanı" başlıklı anılarında, Aziz Vecihi Zorlutuna ile Edirne’de yapılan nikâhlarını 9 Eylül 1926'da Edirne Müftüsü Osman Hilmi Efendi’nin kıydığını yazar. Aziz Vecihi Zortutuna, Osman Hilmi Efendi'nin en küçük kızı ile evli olan Salih Zorlutuna'nın ağabeyidir.[8]
Kaynakça
- ^ a b c d e Ağargan, Mehmet, http://www.edirnetarihi.com/edirne-muftulerinden-osman-hilmi-efendi-1867-1931.html 17 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 11 Aralık 2011
- ^ Osman Tosyavizade, Doktor. Rıfat, Edirne Evkaf-ı İslamiyye Tarihi Camiler ve Mescitler T.C. Başbakanlık Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları 1999 Ankara
- ^ a b c d Bıyıklıoğlu Tevfik, Trakya'da Milli Mücadele Cilt 1 Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları 1992 Ankara
- ^ Güner Zekai, Trakya-Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Kuruluşu ve Faaliyetleri (1 Aralık 1918 - 13 Mayıs 1920), Atatürk Araştırma Merkezi S: 11 - 176, 1998 Ankara
- ^ Toker, Mustafa, Trakya Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti'nin Kongre Tutanakları TC Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayınları No:54 2016 Ankara
- ^ Yöre Dergisi 2002 /10-11 S. 31-329 Edirne
- ^ Altınel B. Cem 1863 - 1931 Şevket Dağdeviren ve Edirne'si Edirne Belediyesi Yayınları No: 27, Nisan 2017 İstanbul
- ^ a b c Altınel B. Cem Kuruluşunun 100. Yılında Trakya Paşaeli Müdafaa-i Hukuk Derneği Yöneticilerinin Yaşam Öyküleri Edrne Belediye Başkanlığı Yayınları No:30 Edirne 2018 ISBN 978-605-67594-4-4