Canoğulları

Caniler veya Canoğulları veya Cani Hanedanı, 1598-1785 yılları arasında bugünkü Özbekistan ve Türkmenistan topraklarına yayılan Buhara Hanlığı'nı yöneten hanedanlardan biri.

Hanedanın adını aldığı Cani Muhammed (Canibek), Yar Muhammed'in oğullarından olup Cengiz Han'ın oğullarından Cuci'nin onüçüncü oğlu Toka Temür soyundandır.

Astrahan Hanlığı'ndan gelen Din Muhammed (Canibek'in oğlu), Şeybani Hanlığı'ndan ele geçirdikleri hanlığın başkentini selefleri gibi Buhara yaptılar. Esasen Hanlık 30 Temmuz 1598'de Meşhed'i, 12 Ağustos 1598'de de Herat'ı Safevi Devleti'ne kaybetmişti.

1602 yılında Baki Han bizzat Safevi Şahı I. Abbas'ın bulunduğu İran ordusunu büyük bir bozguna uğratarak Safevi ilerleyişini durdurmuştur.

1644 yılında Nezir Han taht konusunda oğlu Abdülaziz ile ihtilaf yaşamış ve Osmanlı Devleti'nin o dönemdeki padişahı İbrahim (1640-48) hakem seçilmiş ve padişahın hükmü ile saltanat 1645'te Abdülaziz'e geçmiştir.

Canoğulları'nın bir süre sonra kudretlerini yitirmeleriyle Hanlık 1700 yılında Fergana ve 1752'de Güney Türkistan'ı kaybetmiş ve toprakları epey daralmıştır. Hatta Nadir Şah Özbek başkenti Buhara'yı da 22 Eylül 1740-20 Haziran 1747 arasında İran işgalinde tutmuş, Canoğulları her ne kadar başkentlerini istirdad ettilerse de, eski güçlerine hiçbir zaman ulaşamamışlar ve yerlerini Mangıtlar hanedanına bırakmışlardır.

Canoğulları hanları sırasıyla şunlardır:

• Baki Muhammed (1598-1605), Din Muhammed'in küçük kardeşi
• Vali Muhammed (1605-1611), Din Muhammed'in küçük kardeşi
• İmam Kuli (1611-1642), Baki Muhammed'in oğlu
• Nadir Muhammed (1642-1645), Baki Muhammed'in oğlu
• Abdülaziz (1645-1680), Nadir Muhammed'in oğlu
• Sübhan Kulı (1680-1702), Nadir Muhammed'in oğlu
• I. Ubeydullah (1702-1711), Sübhan Kulı'nın oğlu
• Ebulfeyz (1711-1747), Sübhan Kulı'nın oğlu
• Abdülmümin (1747-1751), Ebulfeyz'in oğlu
• II. Ubeydullah (1751-1753), Ebulfeyz'in oğlu
• Abdurrahim (1756-1758), (Mangıt)
• Ebulgazi (1753-1756 ve 1758-1785)