2021 El Salvador siyasî krizi
| 2021 El Salvador siyasî krizi | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||
| Milletvekilleri, Yüksek Mahkeme yargıçlarının görevden alınmasını alkışlıyor. | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
2021 El Salvador siyasî krizi, 1 Mayıs 2021 tarihinde El Salvador Yasama Meclisi'nin, Nayib Bukele'nin devlet başkanlığına açıkça karşı çıkan birkaç Yüksek Mahkeme yargıcını ve El Salvador Başsavcısı'nı görevden almak için oy kullanmasıyla meydana gelen olaydır. Bu olay, muhalefet ve medya kuruluşları tarafından, Bukele'nin 2020 El Salvador siyasî krizinde Yasama Meclisi'ne asker göndermesi gibi eylemlerinde de yaşandığı gibi bu kriz de bir tür kendi kendine darbe olarak nitelendirilmiştir.
Arka plan
[değiştir | kaynağı değiştir]9 Şubat 2020'de El Salvador Devlet Başkanı Nayib Bukele, Yasama Meclisi'ndeki milletvekillerini, El Salvador'daki suçla mücadeleye yönelik bir emniyet tedbiri olan Bölgesel Kontrol Planı'nı desteklemek amacıyla Amerika Birleşik Devletleri'nden 109 milyon dolarlık bir kredi talebini onaylamaya zorlamak için kırk askere Yasama Meclisi'ne girmeleri için emir verdi.[1][2][3] Yasama Meclisi Başkanı Mario Ponce'nin koltuğuna oturdu ve birkaç dakika sonra Yasama Meclisi'nden çıkarak destekçilerinden oluşan bir gruba, "Bu hainlere bir hafta veriyoruz ve o zamana kadar planı onaylamazlarsa, onları tekrar toplarız," diye bilgi verdi.[3][4][5]
El Salvador'da 9-F olarak bilinen bu olayın ardından Bukele'ye karşı küçük protestolar düzenlendi, ancak birçok Salvadorlu sosyal medyada Bukele'yi destekledi.[4][6] Milletvekilleri ve siyasî muhalefet, Bukele'nin eylemini bir darbe girişimi olarak nitelendirdi ve kınadı.[4][7][8] El Salvador Yüksek Mahkemesi de Bukele'nin eylemini kınadı. Onun Yasama Meclisi'ni toplamasını ve Savunma Bakanlığı'nın Anayasa tarafından izin verilmeyen herhangi bir eylemi gerçekleştirmesini yasakladı.[5][9] Bu olay, El Salvador'da demokratik gerileme olarak nitelendirildi.[10][11][12]
El Salvador'daki COVID-19 pandemisi sırasında Bukele, Ulusal Sivil Polis'e sokağa çıkma yasaklarını ihlâl eden insanları tutuklamaları için emir verdi.[13] Yüksek Mahkeme'nin bir parçası olan Anayasa Mahkemesi, vatandaşları sokağa çıkma yasaklarını ihlâl ettikleri için tutuklamanın yasa dışı olduğuna karar verdi, ancak Bukele mahkeme kararını açıkça reddetti ve görmezden geldi.[13] 8 Kasım 2020 tarihinde El Salvador Başsavcısı Raúl Melara, Bukele'nin hükûmetine ait yirmi kuruma yolsuzluk nedeniyle soruşturma başlattı.[14][15]
Kriz
[değiştir | kaynağı değiştir]28 Şubat 2021'de yapılan El Salvador yasama seçimleri, Bukele'nin siyasi partisi Nuevas Ideas için aferle sonuçlandı ve parti, Yasama Meclisi'ndeki 84 koltuğundan 56'sını kazandı.[16] Yasama Meclisi'nin yeni oturumu 1 Mayıs 2021'de başladı.[17] Ponce'un Yasama Meclisi Başkanı olarak görevi bu yeni oturumla sona erdi ve yeni oturum Ernesto Castro'yu 64 lehte ve 20 çekimser oyla Yasama Meclisi'nin yeni Başkanı olarak seçti.[18][19][a]
Castro'nun seçilmesinin ardından Yasama Meclisi, daha sonra geçmişte Bukele'ye karşı çıkan Yüksek Mahkeme Anayasa Mahkemesi'nin beş yargıcını görevden almak için oy kullandı ve yargıçların daha önce "keyfî kararlar verdiklerini" belirtti.[15][20] Oylama 64 lehte, 19 aleyhte ve 1 çekimser oyla sonuçlandı.[21] Nuevas Ideas'ın liderlerinden Elisa Rosales, yargıçların hükûmetin işleyişini engellediklerine dair "açık deliller" olduğunu ve kamuoyunu korumak için görevden alınmaları gerektiğini belirtti.[20] Oy kullanıldıktan hemen sonra, beş yargıç oylamanın anayasaya aykırı olduğuna karar verdi, ancak yargıçlar yine de görevden alındı.[13][20] Görevden alınan yargıçlar Yüksek Mahkeme Başkanı Óscar Armando Pineda Navas, Aldo Enrique Cáder, Carlos Sergio Avilés, Carlos Ernesto Sánchez ve Marina de Jesús Marenco idi.[22]
Aynı günün ilerleyen saatlerinde Yasama Meclisi, Melara'yı da Başsavcı olarak görevden almak için oy kullandı ve Melara daha sonra istifasını sundu.[13][15][20] Rodolfo Delgado, 2 Mayıs 2021'de Melara'nın yerine başsavcı olarak atandı.[23][24][25] 3 Mayıs 2021'de tamamı Bukele yanlısı olan beş yeni yargıç atandı.[13][17] Yeni yargıçlar, Pineda Navas'ın yerine Yüksek Mahkeme Başkanı olarak atanan Óscar Alberto López Jerez, Luis Javier Suárez Magaña, Héctor Nahúm García, José Ángel Pérez Chacón ve Elsy Dueñas Lovos idi ve her birine kişisel silahlı korumalar verildi.[22][26][17]
Kriz sonrası ve yerel tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Yargıçların ve Başsavcı'nın görevden alınması, Bukele ve Nuevas Ideas'ın siyasî gücünün artması sebebiyle, birçok haber kaynağı ve El Salvador'un siyasî muhalefeti tarafından darbe, kendi kendine darbe, güç oyunu ve iktidar gaspı olarak nitelendirilmiştir.[17][20][27][28][29] Ayrıca "demokrasiye tehdit" olarak da adlandırılmıştır.[30]
Milliyetçi Cumhuriyetçi İttifak (ARENA) milletvekili René Portillo Cuadra, "Halkın oyuyla çoğunluk sağladıkları Yasama Meclisi'nde dün gece olanlar bir darbedir," şeklinde açıklamada bulunmuştur.[20] Bukele'nin birçok destekçisi ve takipçisi, El Salvador Silahlı Kuvvetleri ve Ulusal Sivil Polis, Yasama Meclisi'nin eylemlerini desteklemiştir.[15][17]
Uluslararası tepkiler
[değiştir | kaynağı değiştir]- Ülkeler
Amerika Birleşik Devletleri:
- Amerika Birleşik Devletleri başkan yardımcısı Kamala Harris, ABD hükûmetinin El Salvador'daki demokrasi hakkında "derin endişeleri" olduğunu belirtti.[13][15][31]
- Amerika Birleşik Devletleri dışişleri bakanı Antony Blinken, Başsavcı'nın görevden alınmasıyla ilgili "ciddi endişeler" taşıdığını ifade ederek, "Demokratik yönetim, tüm Salvadorluların iyiliği için güçler ayrılığına saygı göstermeyi gerektirir," dedi.[13][20][32]
- 20 Eylül'de ABD, yeni atanan beş yargıcı "Amerika Birleşik Devletleri'nin Antidemokratik ve Yolsuz Aktörler Listesi"ne eklediğini açıkladı.[33]
- Massachusetts'in 2. seçim bölgesi temsilcisi Jim McGovern, Yasama Meclisi'nin eyleminden dolayı "rahatsız ve öfkeli" olduğunu belirterek, "Bu demokrasi değil, bu bağımsız bir yargının ve hukukun üstünlüğünün yıkımıdır," dedi.[20][34]
Venezuela: Juan Guaidó'nun Dış İlişkiler Özel Komiseri Julio Borges, Bukele hükûmetini diktatörlük olarak nitelendirerek, "İyi ya da kötü diktatörlükler yoktur: diktatörlükler vardır," dedi.[28][35]
- Uluslararası organizasyonlar
Avrupa Birliği: AB'nin Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, El Salvador'daki durumla ilgili endişelerini dile getirerek, hakimlerin ve Başsavcı'nın görevden alınmasının "[El Salvador'da] hukukun üstünlüğünü şüpheye düşürdüğünü" söyledi."[13]
Amerikan Devletleri Örgütü: OAS eylemi kınayarak, "demokratik hukuk devletine en üst düzeyde saygı gösterilmesinin önemli olduğunu" belirtti.[20][36]
Birleşmiş Milletler: Birleşmiş Milletler'in yargı sistemlerinin bağımsızlığı özel raportörü Diego García Sayán, "Siyasi gücün, anayasa mahkemesi üyelerini görevden alarak yargı bağımsızlığını zayıflatma ve ortadan kaldırma adımlarını kınıyorum," dedi.[21]
- Diğer
Birçok insan hakları grubu eylemi kınayarak, Bukele'yi siyasî krizin yaşanmasına izin vermekle suçladı.[15][20][37] İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün Kıdemli Amerika araştırmacısı Juan Pappier, Bukele'nin "kendi yetkileri üzerindeki tüm iç denetimleri ortadan kaldırdığını" söyledi.[28] José Simeón Cañas Orta Amerika Üniversitesi (UCA) ise, "Zaten zayıf olan demokrasimiz için bu karanlık saatte, UCA, savaş sonrası bu kadar çok çaba ve hayat pahasına inşa edilen şeyin savunulması çağrısında bulunuyor: güce 'hayır' demenin bir hayal olmadığı bir toplum," şeklinde açıklama yaptı.[21]
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Nuevas Ideas, Ulusal Birlik Büyük İttifakı, Ulusal Koalisyon Partisi ve Hristiyan Demokrat Parti'den 64 lehte oy. Milliyetçi Cumhuriyetçi İffitak, Farabundo Martí Ulusal Kurtuluş Cephesi, Vamos ve Nuestro Tiempo'dan 20 çekimser oy.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Brigida, Anna-Cat (10 Şubat 2020). "Constitutional crisis in El Salvador over Bukele's security plan". AlJazeera (İngilizce). 11 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Crisis en El Salvador: Cuáles son los Motivos de la Fuerte Tensión entre el Presidente Nayib Bukele y el Congreso" [El Salvador'daki Kriz: Başkan Nayib Bukele ile Kongre Arasındaki Şiddetli Gerginliğin Sebepleri Nelerdir?]. BBC News (İspanyolca). 10 Şubat 2020. 5 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b Dolzall, Tom (11 Şubat 2020). "Assembly Standoff Leads to Crisis in El Salvador". Defense & Security Monitor (İngilizce). 5 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b c "El Salvador Parliament Denounces President's 'Attempted Coup'". BBC News (İngilizce). 11 Şubat 2020. 5 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b Vivanco, José Miguel (14 Şubat 2020). "President Bukele, Brute Force Is Not the Way Forward for El Salvador". İnsan Hakları İzleme Örgütü (İngilizce). 4 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Débiles Protestas contra la Actuación de Bukele en el Congreso Salvadoreño" [El Salvador Kongresi'nde Bukele'nin Eylemine Karşı Zayıf Protestolar]. Agencia EFE (İspanyolca). 13 Şubat 2020. 5 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2020.
- ^ "El Salvador: Oposición Señala de "Irresponsable" a Bukele y Denuncia "autogolpe"" [El Salvador: Muhalefet Bukele'ye "Sorumsuz" Sinyali Verdi ve "Kendi Kendine Darbeyi" Kınadı]. DW (İspanyolca). 9 Şubat 2020. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ García, Jacobo (10 Şubat 2020). "Si Fuera un Dictador Habría Tomado el Control de Todo el Gobierno Anoche" [Diktatör olsaydım her şeyin kontrolünü ele alırdım]. El País (İspanyolca). 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "EE. UU. Considera "Inaceptable" Ingreso de Tropas al Congreso de El Salvador" [ABD, El Salvador Kongresi'ne Asker Girişini "Kabul Edilemez" Olarak Değerlendiriyor]. DW (İspanyolca). 12 Şubat 2020. 26 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Renteria, Nelson (10 Şubat 2020). "El Salvador President's Power Play Stokes Democracy Concerns". Reuters (İngilizce). 4 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Freedom in the World 2021 – El Salvador". Freedom House (İngilizce). 2021. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Navia, Patricio, and Perelló, Lucas (1 Mart 2021). "It's Not Just El Salvador. Democracies Are Weakening Across Central America". Americas Quarterly (İngilizce). 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e f g h Pozzebon, Stefano (5 Mayıs 2021). "What to Know About the Political Drama Raising Fears over El Salvador's Democracy". CNN (İngilizce). 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Fiscalía Arranca Investigación Contra el Gobierno Bukele por los Contratos Irregulares de la Pandemia" [Savcı, Pandeminin Usulsüz Sözleşmelerinden Bukele Hükûmetine Soruşturma Başlattı]. El Faro (İspanyolca). 10 Kasım 2020. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e f Sheridan, Mary Beth; Brigida, Anna-Catherine (10 Mayıs 2021). "Central American Leaders Resisting Biden's Anti-Corruption Efforts". The Washington Post (İngilizce). 10 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Tribunal Supremo Electoral – Elecciones 2021 – Diputados y Diputadas para Asamblea Legislativa" [Yüksek Seçim Mahkemesi – 2021 Seçimleri – Yasama Meclisi Milletvekilleri] (PDF). TSE (İspanyolca). Yüksek Seçim Mahkemesi. Mart 2021. ss. 1-7. 9 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e Bremmer, Ian (10 Mayıs 2021). "What Happens Next in El Salvador – And What It Means for the U.S. Border". TIME (İngilizce). 14 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Segura, Edwin (1 Mayıs 2021). "Ernesto Castro, Favorito para Dirigir la Asamblea Legislativa" [Ernesto Castro, Yasama Meclisi Liderliğinin favorisi]. LaprensaGrafica (İspanyolca). 13 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Velásquez, Eugenia (1 Mayıs 2021). "Ernesto Castro Será el Nuevo Presidente de la Asamblea para los Tres Años de la Legislatura" [Ernesto Castro, Yasama Meclisinin Üç Yıllık Döneminde Meclisin Yeni Başkanı Olacak]. El Salvador.com (İspanyolca). 12 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2021.
- ^ a b c d e f g h i j "Crisis Brewing as El Salvador's Congress Votes out Top Judges". Al Jazeera (İngilizce). 2 Mayıs 2021. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b c Aleman, Marcos (2 Mayıs 2021). "US Expresses Concern Over El Salvador Vote to Remove Judges". Associated Press (İngilizce). 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b "El Supremo de El Salvador Declara Inconstitucional Destitución de Magistrados" [El Salvador Yüksek Mahkemesi, Yargıçların Görevden Alınmasının Anayasaya Aykırı Olduğunu Açıkladı]. Swissinfo (İspanyolca). 2 Mayıs 2021. 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ Rubio, Francisco (2 Mayıs 2021). "¿Quién es Rodolfo Delgado?, el Fiscal Nombrado por los Diputados Afines a Bukele" [Rodolfo Delgado kimdir? Başsavcı Bukele'ye Bağlı Milletvekillerinin Adını Verdi]. El Diario de Hoy (İspanyolca). 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
- ^ Sosa, Ricardo (20 Aralık 2021). "La Gestión del Fiscal Rodolfo Delgado en Datos" [İstatistikte Başsavcı Rodolfo Delgado'nun Görev Süresi]. Contra Punto (İspanyolca). 4 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2023.
- ^ Alvarado, Jimmy; Lazo, Roxana; Arauz, Sergio (Mayıs 2021). "Bukele's Legislative Assembly Ousts Supreme Court Magistrates and Attorney General". El Faro (İngilizce). 5 Nisan 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023.
- ^ Hernández, William A. (3 Mayıs 2021). "Corte Plena se Instala con Abogados Impuestos por Bancada de Nuevas Ideas" [Tam Mahkeme Yeni Fikirler Kurulunun Görevlendirdiği Avukatlarla Kuruldu]. El Salvador.com (İspanyolca). 23 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mayıs 2021.
- ^ Finnegan, Connor (4 Mayıs 2021). "El Salvador's President Pushes Ahead with Power Grab Despite US Condemnation". ABC News (İngilizce). 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ a b c "Reaction: What Bukele's Power Grab Means for El Salvador". America's Quarterly (İngilizce). 3 Mayıs 2021. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "El Salvador Rights Groups Warn of "Coup" Against Judiciary Led by President Nayib Bukele". Democracy Now! (İngilizce). 4 Mayıs 2021. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Pérez, Orlando J.; Pestana, Randy (6 Mayıs 2021). "Threats to Democracy Increase as President Bukele Moves to Control El Salvador's Judiciary". The Global Americans (İngilizce). 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Harris, Kamala (2 Mayıs 2021). "Kamala Harris on the Legislative Assembly". Twitter (İngilizce). 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Blinken, Antony (2 Mayıs 2021). "Antony Blinken on the Removal of Raul Melara". Twitter (İngilizce). 18 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "United States Announces Actions Against Seven Central American Officials for Undermining Democracy and Obstructing Investigations into Acts of Corruption". 19 Haziran 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2024.
- ^ McGovern, Jim (1 Mayıs 2021). "Jim McGovern on the Legislative Assembly". Twitter (İngilizce). 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Borges, Julio (2 Mayıs 2021). "Julio Borges on Bukele". Twitter (İspanyolca). 20 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ "Statement of the OAS General Secretariat on the Situation in El Salvador". OAS (İngilizce). 2 Mayıs 2021. 3 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.
- ^ Fieser, Ezra; McDonald, Michael (2 Mayıs 2021). "El Salvador's Top Judges, Attorney General Ousted by Ruling Party". Bloomberg. 17 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2021.