İngiliz-Kuveyt Antlaşması (1899)
İngiliz-Kuveyt 1899 Anlaşması, Britanya İmparatorluğu ile Kuveyt Şeyhliği arasında 23 Ocak 1899 tarihinde imzalanan gizli bir anlaşmadır. Anlaşma hükümlerine göre İngiltere, yabancı güçlerin Şeyhliğe erişimini kısıtlama ve iç işlerini düzenleme karşılığında Kuveyt'in toprak bütünlüğünü korumayı taahhüt etti.
Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuveyt Şeyhliği 18. yüzyılın başlarındaki kuruluşundan bu yana fiili bağımsızlığa sahipti. Zaman zaman iki bölgesel güç olan Riyad Vahhabi İmamları ve Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bir devlet rolünü üstlenmek zorunda kalmıştır. 1871'deki başarılı Necid seferinin ardından Osmanlılar Kuveyt üzerindeki nüfuzlarını sağlamlaştırdı. 1892 yılında Muhammed el-Sabah Kuveyt tahtına çıktı. Muhammed'in bir yönetici olarak beceriksizliği, kayınbiraderi Yusuf bin Abdullah el-İbrahim'in perde arkasındaki asıl güç (Azerice: Boz Kardinal) olarak kademeli bir şekilde ortaya çıkmasına yol açtı. El İbrahim, Kuveyt toplumunun milliyetçi çevrelerini yabancılaştıran Türkofil politikalar izlemeye devam etti. Mayıs 1896'da Muhammed, iktidarı ele geçiren üvey kardeşi Mübarek el-Sabah tarafından öldürüldü. Osmanlılar isyanın, Osmanlı karşıtı bir Pan-Arap ittifakı oluşturmak için daha büyük bir İngiliz komplosunun bir parçası olduğuna inanıyordu. Osmanlılar, Mübarek'in darbeden kısa bir süre önce Buşehr'de İngiliz Mukim elçi ile görüşmesine atıfta bulunarak, Katar'dan Casim bin Thani ve Hail'den Emir Muhammed bin Reşid'in de ittifakın bir parçası olduğunu iddia ettiler. Mukim elçi bu iddiaları reddetti.[1]
Sabah'ın iki oğlunun intikam almak isteyebileceğinden korkan Mübarek, Osmanlılardan gaspçı statüsünden kurtulmak için kendisine Kaymakam unvanı verilmesini talep etti. Komşu Basra Vilayeti'nin genel valisi Hamdi Paşa bunu reddetti, bunun yerine üstlerine Kuveyt'in ilhakını önerdi. Kritik bir anda Hamdi Paşa'nın yerine Mübarek'in rüşvetle kazanmayı başardığı Muhsin Paşa getirildi. Kuveyt'teki İngiliz nüfuzunun semtikadem (ayak ucu) seviyeye indiği bir dönemde Mübarek Basra'daki İngiliz konsolosuna başvurarak İngiliz koruması talep etti. İngilizler başlangıçta isteksiz görünüyordu çünkü böyle bir hareket büyük olasılıkla Fransa ve Rusya gibi diğer büyük güçlerle çıkar çatışmasına yol açacaktı. Rus girişimci Vladimir Kapnist, Akdeniz'deki Trablusşam limanını Kuveyt'e bağlayacak bir demiryolu inşa etme planını ortaya koyduğunda durum değişti. Bu planın Mezopotamya'daki çıkarlarına zarar vereceğini düşünen İngilizler müzakere masasına geri döndü.[2]
Anlaşma[değiştir | kaynağı değiştir]
23 Ocak 1899'da Mübarek ve İngiliz temsilci Meade 1899 tarihli gizli İngiliz-Kuveyt Anlaşmasını imzaladı. Anlaşma hükümlerine göre Şeyh ve halefleri yabancı ajan ya da temsilci kabul etmemeyi kabul ederken, aynı zamanda kontrolü altındaki toprakların herhangi bir bölümünü önceden İngiliz onayı olmadan yabancı bir hükümet ya da vatandaşa satmayı, kiralamayı, ipotek etmeyi ya da devretmeyi de yasaklıyordu. Bunun karşılığında İngilizler Kuveyt Şeyhine yıllık 1.000 sterlin verecek, ayrıca İngiltere Kuveyt'in toprak bütünlüğünü dış tehditlere karşı korumayı taahhüt edecekti.[1]
Sonrası[değiştir | kaynağı değiştir]
1899 anlaşmasını, inci ve petrol kaynaklarının yönetimi de dahil olmak üzere İngiltere'nin ülkedeki rolünü pekiştiren bir dizi küçük anlaşma izledi. Takip eden yıllarda İngiltere, Osmanlı'nın Kuveyt üzerindeki kontrolünü yeniden tesis etmeye yönelik birçok girişimini hem diplomatik hem de askeri çabalarla engelledi. 1904 yılında Yüzbaşı S.G. Knox Kuveyt'teki ilk İngiliz mukimi olarak atandı. Söz konusu anlaşmaların statüsü daha sonra 1913 İngiliz-Osmanlı Sözleşmesi ile teyit edildi.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c "Kuwait: Anglo-Ottoman Relations 1890-1914" (PDF). Shodhganga Thesis Repository. 1994. 18 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Kasım 2017.
- ^ "'File 53/6 (D 2) Koweit [Kuwait] Affairs, 1898-1899'". Qatar Digital Library. 18 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2017.