Özgür ve adil seçim
Politik bilimci Robert Dahl'a göre, özgür ve adil seçim, "zorlama yönteminin nispeten nadir olduğu" bir seçimdir. Özgür ve adil bir seçim, oylamaya kadar geçen süreçte siyasi özgürlükleri ve adil işlemleri içerir, oy kullanan uygun seçmenlerin adil bir şekilde sayılmasını (seçim hilesi veya seçmen baskısı gibi unsurları da içerir) ve seçim sonuçlarının tüm taraflar tarafından kabul edilmesini gerektirir. Bir seçim, uluslararası standartlara kısmen uyabilir veya bazı standartları karşılayabilirken diğerlerini karşılamayabilir.[1]
Faktörler[değiştir | kaynağı değiştir]
2016 yılında yayımlanan bir araştırma, 1975 ila 2011 döneminde 169 ülkede yapılan seçimleri inceleyerek sadece yaklaşık yarısının özgür ve adil olduğunu tahmin etti. Araştırma, seçimlerin yürütülmesiyle ilgili on farklı boyutu değerlendirdi.[2]
- Hukuki çerçeve (vatandaşların oy kullanma ve aday olma konusunda anayasal bir hakkı olup olmadığı, seçimlerin düzenli aralıklarla yapılıp yapılmadığı ve seçimle ilgili yasaların seçimden hemen önce değiştirilip değiştirilmediği)
- Seçim yönetimi (seçim bölgelerinin siyasi amaçlarla değiştirilip değiştirilmediği ve varsa seçim yönetim organlarının bağımsız, tarafsız ve hesap verebilir olup olmadığı)
- Seçim hakları (vatandaşların genel olarak eşit oy kullanma ve erişim temelinde oy kullanabilme yeteneği)
- Seçmen kayıtları (seçmen kayıtlarının doğru, güncel ve seçmenlerin kolay ve etkili bir şekilde kayıt olabileceği şekilde açık olup olmadığı)
- Aday erişimi (adayların pratikte seçime katılma hakkına sahip olup olmadığı, aday başvurularının "uluslararası kabul edilebilir ve tanınabilir normlara" dayanarak reddedilip reddedilmediği ve hiçbir adayın oyların %75'inden fazlasını almadığı (hile veya seçim boykotunun bir göstergesi))
- Kampanya süreci (seçimlerin şiddet, baskı, rüşvet (oy satın alma), mevcut görevlinin avantaj sağlamak için devlet kaynaklarının kullanımı veya mevcut görevlinin aşırı maddi avantajları olmaksızın gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği)
- Medya erişimi (ifade özgürlüğünün korunup korunmadığı ve iktidardaki partiye hükümete ait medyanın orantısız şekilde fayda sağlayıp sağlamadığı)
- Oy verme süreci (seçimlerin gizli oy kullanma ilkesine dayalı olarak birey bazında gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, seçmenleri korumak için yeterli güvenliğin sağlandığı ve oy pusulası manipülasyonu, birden fazla oy kullanma, geçerli oy pusulalarının yok edilmesi ve diğer manipülasyon biçimlerine karşı koruma sağlanıp sağlanmadığı)
- Görevlilerin rolü (seçimin yeterince eğitimli personel tarafından yönetilip yönetilmediği, seçim yerlerinde propaganda veya baskı olmadan, uluslararası seçim gözlemcileri ve parti temsilcilerinin seçim yerlerini gözlemleyebilme yeteneği)
- Oyların sayılması (oyların şeffaf bir şekilde ve sahtekarlık veya manipülasyon olmaksızın sayılması)
2016 yılındaki bu çalışma, seçim kalitesinin zamanla düştüğünü ve bunun başlıca nedeninin seçim gününden önceki adil olmayan seçim süreçleri olduğunu ortaya koydu. Bu durum, zaman içinde daha fazla demokratik olmayan rejimlerin seçimler düzenlemesiyle ilişkilendirildi; bu seçimler, rejimin gerçekten iktidarı kaybetme riskini almaksızın rejimin yönetimini meşrulaştırmayı amaçladı. Ayrıca, dönem boyunca artan seçim gözlemi, daha fazla hatalı seçimin tespit edilmesine yol açmış olabilir.[2]
Seçim gözlemcilerinin varlığı ve yürütme gücü üzerindeki kısıtlamalar, özgür ve adil bir seçimin gerçekleşme olasılığını yüzde 31 artırır. Bununla birlikte, seçim gözlemcilerinin varlığı, demokrasilerin seçim gözlemcilerini davet etme olasılığının, demokratik olmayan rejimlere göre daha yüksek olması nedeniyle endojen bir değişkendir.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Elklit, Jorgen; Svensson, Palle (1997). "What Makes Elections Free and Fair?" (PDF). Journal of Democracy. 8 (3). ss. 32-46. doi:10.1353/jod.1997.0041. 27 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.
- ^ a b c Bishop, Sylvia; Hoeffler, Anke (2016). "Free and fair elections: A new database". Journal of Peace Research. 53 (4). ss. 608-616. doi:10.1177/0022343316642508.
Daha fazlası için[değiştir | kaynağı değiştir]
- Katz (2005). "Democratic principles and judging tree and fair'". Representation. 41 (3): 161-179. doi:10.1080/00344890508523309.
- Geisler (1993). "Fair? What Has Fairness Got to Do with It? Vagaries of Election Observations and Democratic Standards". The Journal of Modern African Studies. 31 (4): 613-637. doi:10.1017/S0022278X00012271.
- Mercurio (2004). "Australian Electoral Law: 'Free and Fair'?". Federal Law Review. 32 (3): 365-395. doi:10.22145/flr.32.3.3.
- Fick (1999). "The Gender-Sensitive Check-List for Free and Fair Elections". Agenda. 15 (40): 66-74. doi:10.1080/10130950.1999.9675739. 17 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.
- Shah (2015). "Free and fair? Citizens' assessments of the 2013 general election in Kenya". Review of African Political Economy. 42 (143): 44-61. doi:10.1080/03056244.2014.995162.
- Free and Fair Elections (İngilizce). Inter-Parliamentary Union. 2006. ISBN 978-92-9142-277-7.
- Falade (1 Ocak 2019). "E-voting system: the pathway to free and fair election in Nigeria". Electronic Government. 15 (4): 439-452. doi:10.1504/EG.2019.102578. ISSN 1740-7494. 12 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2023.
- Beyond Free and Fair: Monitoring Elections and Building Democracy (İngilizce). Woodrow Wilson Center Press. 2004. ISBN 978-0-8018-8048-3.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Açıklayıcı: Özgür ve Adil Seçimler 12 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.