İtalya'nın illeri: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
87. satır: | 87. satır: | ||
Italya'da her il iki-harfli bir kod ile bilinmektedir (ornegin: RO - [[Roma ili]]). Her ilin, genellikle o ilde en yuksek nufuslu sehir olan, bir il merkezi bulunmaktadir. |
Italya'da her il iki-harfli bir kod ile bilinmektedir (ornegin: RO - [[Roma ili]]). Her ilin, genellikle o ilde en yuksek nufuslu sehir olan, bir il merkezi bulunmaktadir. |
||
== |
==İtalya illeri ana görevleri== |
||
İtalya illeri esas olarak dört idari görev yüklenmektedirler: |
|||
* Yerel planlama ve |
* Yerel planlama ve yörel bölgelerin tesbit edilip idare edilmesi; |
||
* Yerel polis hizmetlerinin ve |
* Yerel polis hizmetlerinin ve itfaiye hizmetlerinin organize edilmesi; |
||
* |
* Ulaşımının idaresi; motorlu araçların tescil edilmesi ve ikinci derecede önemli il karayolu şebekesinin koontrolu ve bakımı; |
||
* "Polizia Provinciale ( |
* "Polizia Provinciale (İl Polisi)" adı verilen polis gücünün idaresi. |
||
==Italya illeri organizasyonlari== |
==Italya illeri organizasyonlari== |
Sayfanın 20.51, 14 Ocak 2011 tarihindeki hâli
İtalya'da, bir il (İtalyanca'da: provincia) büyüklük ve nüfus olarak bölge ve komün arasında kalan bir yerel idare ve yerleşim birimidir. Türkiye'deki en yakın karşılığı aynı şekildeki İldir. Fakat bir çok ilde aynı isimde bir de komün bulunabilir. Örneğin Milano ilinde aynı isimde ve aynı zamanda ilin başkenti olan Milano komünü yer alır. Provincia sözcüğü, tarif ettiği yerleşim biriminin yanı sıra o yerleşim birimindeki belediye ya da valilik gibi kurumların işlevlerini yerine getiren yerel yönetimi de ifade eder.
Italya'daki illerin genel hukuki temelleri 27 Aralik 1947de kanunlasan ve 1 Ocak 1948'de yururluge giren Italya Anayasasi II. Bolumu V. Fasili tarafindan , yani 114. madde ve devami tarafindan verilmistir.
2010 sonu itibariyle Italya illeri sayisi 109dur. Aosta Vadisi ozerk bolgesinde il bulunmamakta ve bolge ve il gorevleri tek bir bolge idaresi tarafindan yapilmaktadir. Trentino-Alto Adige ozerk bolgesinde iki il, Bolzano ili ve Trento ili, bulunmakta ama bu iki il bazi bolge gorevlerini de il gorevleri ile birlikte yurutmektedirler. Bunlardan sonra gelen ve iki ili olan diger bolgeler Basilcita, Molise ve Umbria bolgelerdir. En buyuk sayida ili olan bolge, 9 ille Lombardiya bolgesidir..
Italya illeri tarihcesi
Yil | Il sayisi |
---|---|
1861 | 59 |
1866 | 67 |
1868 | 68 |
1870 | 69 |
1920 | 70 |
1923 | 73 |
1924 | 76 |
1927 | 93 |
1934 | 94 |
1935 | 95 |
1941 | 98 |
1945 | 96 |
1947 | 91 |
1954 | 92 |
1968 | 93 |
1970 | 94 |
1974 | 95 |
1992 | 103 |
2001 | 107 |
2004 | 110 |
Italyan illeri 23 Ekim 1869da yururluge giren Sardinya Kralligi 3702 Nolu Kraliyet Kararnamesi ("Rattazzi Kararnamesi") ile kralligin yerel idare sistemini yenilestirmek ve standard hala sokmak icin Fransa yerel idaresine benzetileek ortaya cikartilmistir. 1851de bu Krallik Italya Kralligi'na donusturldugu zaman krallik sinirlari icinde 59 il bulunmaktaydi.
Italya illerinin sayisi gittikce artan bir trend gostermektediur ve soldaki tabloda bu gosterilmektedir:
1866da ve 1868=6de Avusturya Imparatorlugu elinde bulunan Italya bolgeleri ve Roma'nin Italya'ya katilmasi ile Italyan illeri sayisi 69 olmustur. Birinci Dunya Savasi sonucunda Avusturya Imparatorlugu'nun dagilmasi ile Italya eline gecen araziler sonucu bu savasi bildiren anlasmalar imzalandiktan sonra 1924de Italya illeri sayisi 78ya yukseldi.
Ikinci Dunya Savasi'ndan sonra il sayisi artmaya trendini korudu. Fakat 1945den sonra il sayisinin artma nedeni mevcut illeri birkac degisik bolme ve sinirlarini degistirme ve bu degisikligi halk oyuna sunma suretiyle ortaya cikti. Bu trend devam etmektedir ve gunumuzde birkac mevcut ilin hudutlarini degistirilmesi ve yeni il yaratilamasi planlari bulunmaktadir. Ornegin 2006da Sardinya Ozerk Bolgesi icinde illerin reorganizasyonu ile Olbia-Tempio ili, Oristano ili, Carbonia-Iglesias ili ve Medio Campidano ili kurulmustur. Lombaridiya bolgesi icinde ise hukuken 2004de ve fiilen halk secim sonuclari ile Haziran 2009da Monza Brianza ili kurulmustur.
Italya'da her il iki-harfli bir kod ile bilinmektedir (ornegin: RO - Roma ili). Her ilin, genellikle o ilde en yuksek nufuslu sehir olan, bir il merkezi bulunmaktadir.
İtalya illeri ana görevleri
İtalya illeri esas olarak dört idari görev yüklenmektedirler:
- Yerel planlama ve yörel bölgelerin tesbit edilip idare edilmesi;
- Yerel polis hizmetlerinin ve itfaiye hizmetlerinin organize edilmesi;
- Ulaşımının idaresi; motorlu araçların tescil edilmesi ve ikinci derecede önemli il karayolu şebekesinin koontrolu ve bakımı;
- "Polizia Provinciale (İl Polisi)" adı verilen polis gücünün idaresi.
Italya illeri organizasyonlari
Italya illeri listesi
3 milyon kişi uzerinde nufuslu iller
Bu illerde 45 secilmis uyeden olusan bir Meclis ve en cok 12 bakandan (assessori) olusan bir "hukumet kabinesi (Giunta)" bulunur.
İl ismi | Kodu | Bölge | Nüfus (kişi) | Alan (km²) | Yoğunluk (kişi/km²) |
Komün sayısı | Başkan ismi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Roma ili | RM | Lazio | 4.175.920 | 5.352 | 780 | 121 | Nicola Zingaretti (PD) |
Milano ili | MI | Lombardiya | 3.135.769 | 1.575 | 1.991 | 134 | Guido Podestà (PdL) |
Napoli ili | NA | Campania | 3.079.918 | 1.171 | 2.630 | 92 | Luigi Cesaro (PdL) |
700.000 ile 3.000.000 kisi nufusu olan iller
Bu illerde 26 secilmis uyeden olusan bir Meclis ve en cok 12 bakandan (assessori) olusan bir "hukumet kabinesi (Giunta)" bulunur. Sicilya Ozerk Bolgesindeki Palermo ili ve Katanya ili ozel statulu olup 45 secilmis uyeli bir meclis ve 15 bakandan olusurlar.
İl ismi | Kodu | Bölge | Nüfus (kişi) | Alan (km²) | Yoğunluk (kişi/km²) |
Komün sayısı | Başkan ismi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Torino ili | TO | Piyemonte | 2.299.102 | 6.829 | 337 | 315 | Antonino Saitta (PD) |
Bari ili | BA | Puglia | 1.256.233 | 3.821 | 329 | 41 | Francesco Schittulli (PdL) |
Brescia ili | BS | Lombardiya | 1.248.950 | 4.783 | 261 | 206 | Daniele Molgora (Lega Nord) |
Palermo ili | PA | Sicilya Özerk Bölgesi | 1.247.976 | 4.992 | 250 | 82 | Giovanni Avanti (UdC) |
Salerno ili | SA | Campania | 1.107.919 | 4.918 | 225 | 158 | Edmondo Cirielli (PdL) |
Bergamo ili | BG | Lombardiya | 1.092.765 | 2.723 | 401 | 244 | Ettore Pirovano (Lega Nord) |
Katanya ili | CT | Sicilya Özerk Bölgesi | 1.089.301 | 3.553 | 306 | 58 | Giuseppe Castiglione (PdL) |
Firenze ili | FI | Toscana | 993.759 | 3.515 | 283 | 44 | Andrea Barducci (PD) |
Bologna ili | BO | Emilia-Romagna | 988.267 | 3.702 | 267 | 60 | Beatrice Draghetti (PD) |
Padova ili | PD | Veneto | 929.933 | 2.142 | 434 | 104 | Barbara Degani (PdL) |
Verona ili | VR | Veneto | 916.228 | 3.120 | 294 | 98 | Giovanni Miozzi (PdL) |
Caserta ili | CE | Campania | 911.592 | 2.640 | 345 | 104 | Domenico Zinzi (UdC) |
Treviso ili | TV | Veneto | 884.867 | 2.477 | 357 | 95 | Leonardo Muraro (Lega Nord) |
Genova ili | GE | Ligurya | 882.851 | 1.839 | 480 | 67 | Alessandro Repetto (PD) |
Varese ili | VA | Lombardiya | 879.605 | 1.199 | 734 | 141 | Dario Galli (Lega Nord) |
Vicenza ili | VI | Veneto | 868.230 | 2.723 | 319 | 121 | Attilio Schneck (Lega Nord) |
Venezia ili | VE | Veneto | 859.826 | 2.461 | 349 | 44 | Francesca Zaccariotto (Lega Nord) |
Monza Brianza ili | MB | Lombardiya | 843.899 | 405 | 2.084 | 55 | Dario Allevi (PdL) |
Lecce ili | LE | Puglia | 813.809 | 2.759 | 295 | 97 | Antonio Maria Gabellone (PdL) |
Cosenza ili | CS | Calabria | 734.260 | 6.650 | 110 | 155 | Mario Oliverio (PD) |
300.000 ile 700.000 kisi nufusu olan iller
Le seguenti province sono dotate di un Consiglio di 30 membri ed una Giunta di 10 assessori.[1] Leggi costituzionali specifiche regolano invece le due entità sui generis del Trentino e dell'Alto Adige.
İl ismi | Kodu | Bölge | Nüfus (kişi) | Alan (km²) | Yoğunluk (kişi/km²) |
Komün sayısı | Başkan ismi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Modena ili | MO | Emilia-Romagna | 694.579 | 2.689 | 258 | 47 | Emilio Sabattini (PD) |
Perugia ili | PG | Umbria | 667.071 | 6.332 | 105 | 59 | Marco Vinicio Guasticchi (PD) |
Messina ili | ME | Sicilya Özerk Bölgesi | 653.810 | 3.247 | 201 | 108 | Nanni Ricevuto (PdL) |
Foggia ili | FG | Puglia | 640.891 | 6.966 | 92 | 64 | Antonio Pepe (PdL) |
Como ili | CO | Lombardiya | 590.050 | 1.288 | 458 | 163 | Leonardo Carioni (Lega Nord) |
Cuneo ili | CN | Piyemonte | 589.586 | 6.902 | 85 | 250 | Gianna Gancia (Lega Nord) |
Taranto ili | TA | Puglia | 580.525 | 2.436 | 238 | 29 | Giovanni Florido (PD) |
Reggio Calabria ili | RC | Calabria | 565.756 | 3.184 | 178 | 97 | Giuseppe Morabito (PD) |
Cagliari ili | CA | Sardinya Özerk Bölgesi | 561.080 | 4.569 | 123 | 71 | Graziano Milia (PD) |
Latina ili | LT | Lazio | 551.217 | 2.250 | 245 | 33 | Armando Cusani (PdL) |
Şablon:IT-PV | PV | Lombardia | 544.230 | 2.965 | 184 | 190 | Vittorio Poma (PdL) |
Şablon:IT-UD | UD | Friuli-Venezia Giulia | 541.036 | 4.904 | 110 | 136 | Pietro Fontanini (Lega Nord) |
Trento ili (Autonoma) | TN | Trentino-Alto Adige | 524.826 | 6.203 | 85 | 211 | Lorenzo Dellai]] (UpT) |
Şablon:IT-RE | RE | Emilia-Romagna | 525.267 | 2.292 | 229 | 45 | Sonia Masini (PD) |
Şablon:IT-BZ (Autonoma) | BZ | Trentino-Alto Adige | 503.434 | 7.400 | 68 | 116 | Luis Durnwalder (SVP) |
Şablon:IT-FR | FR | Lazio | 497.849 | 3.243 | 154 | 91 | Antonello Iannarilli (PdL) |
Şablon:IT-AN | AN | Marche | 478.319 | 1.940 | 247 | 49 | Patrizia Casagrande (PD) |
Şablon:IT-AG | AG | Sicilia | 454.593 | 3.042 | 149 | 43 | Eugenio d'Orsi (MpA) |
Şablon:IT-AL | AL | Piemonte | 439.414 | 3.559 | 123 | 190 | Paolo Filippi (PD) |
Şablon:IT-AV | AV | Campania | 439.036 | 2.792 | 157 | 119 | Cosimo Sibilia (PdL) |
Şablon:IT-TP | TP | Sicilia | 436.283 | 2.460 | 177 | 24 | Girolamo Turano (UdC) |
Şablon:IT-PR | PR | Emilia-Romagna | 437.349 | 3.450 | 127 | 47 | Vincenzo Bernazzoli (PD) |
Şablon:IT-PI | PI | Toscana | 414.154 | 2.445 | 169 | 39 | Andrea Pieroni (PD) |
Şablon:IT-MN | MN | Lombardia | 412.606 | 2.339 | 176 | 70 | Maurizio Fontanili (PD) |
Şablon:IT-BR | BR | Puglia | 402.870 | 1.839 | 219 | 20 | Massimo Ferrarese (PD) |
Şablon:IT-SR | SR | Sicilia | 402.840 | 2.108 | 191 | 21 | Nicola Bono (PdL) |
Şablon:IT-CH | CH | Abruzzo | 396.852 | 2.588 | 153 | 104 | Enrico Di Giuseppantonio (UdC) |
Şablon:IT-FC | FC | Emilia-Romagna | 392.329 | 2.376 | 165 | 30 | Massimo Bulbi (PD) |
Lucca ili | LU | Toskana | 392.182 | 1.773 | 221 | 35 | Stefano Baccelli (PD]) |
Barletta-Andria-Trani ili | BT | Puglia | 391.506 | 1.538 | 255 | 10 | Francesco Ventola (PdL) |
Ravenna ili | RA | Emilia-Romagna | 389.509 | 1.858 | 210 | 18 | Francesco Giangrandi (PD) |
Potenza ili | PZ | Basilicata | 385.309 | 6.549 | 59 | 100 | Piero Lacorazza (PD) |
Catanzaro ili | CZ | Calabria | 368.219 | 2.392 | 154 | 80 | Wanda Ferro (PdL) |
Novara ili | NO | Piyemonte | 368.864 | 1.339 | 275 | 88 | Diego Sozzani (PdL) |
Pesaro ve Urbino ili | PU | Marche | 365.788 | 2.564 | 143 | 60 | Matteo Ricci (PD) |
Cremona ili | CR | Lombardiya | 362.061 | 1.771 | 204 | 115 | Massimiliano Salini (PdL) |
Ferrara ili | FE | Emilia-Romagna | 358.972 | 2.630 | 136 | 26 | Marcella Zappaterra (PD) |
Arezzo ili | AR | Toskana | 348.127 | 3.236 | 108 | 39 | Roberto Vasai (PD) |
Livorno ili | LI | Toskana | 341.453 | 1.211 | 282 | 20 | Giorgio Kutufà (PD) |
Lecco ili | LC | Lombardiya | 337.912 | 816 | 414 | 90 | Daniele Nava (PdL) |
ili | SS | Sardegna | 336.632 | 4.281 | 79 | 66 | Alessandra Giudici (PD) |
Şablon:IT-RN[5] | RN | Emilia-Romagna | 325.219 | 863 | 377 | 27 | Stefano Vitali (PD) |
ili | MC | Marche | 324.369 | 2.774 | 117 | 57 | Sandro Calvosa (Commissario prefettizio) |
ili | PE | Abruzzo | 321.192 | 1.225 | 262 | 46 | Guerino Testa (PdL) |
ili | VT | Lazio | 318.139 | 3.614 | 88 | 60 | Marcello Meroi (PdL) |
ili | RG | Sicilia | 316.113 | 1.614 | 196 | 12 | Giovanni Francesco Antoci (UdC) |
ili | PN | Friuli-Venezia Giulia | 313.870 | 2.130 | 147 | 51 | Alessandro Ciriani (PdL) |
ili | TE | Abruzzo | 311.590 | 1.948 | 160 | 47 | Valter Catarra (PdL) |
L'Aquila ili | AQ | Abruzzo | 309.264 | 5.035 | 61,4 | 108 | Antonio Del Corvo (PdL) |
300.000 kisi altinda nufusu olan iller
Le seguenti province sono dotate di un Consiglio di 24 membri ed una Giunta di 8 assessori.[6] Leggi costituzionali specifiche regolano invece l'entità autonoma della Valle d'Aosta.
İl ismi | Kodu | Bölge | Nüfus (kişi) | Alan (km²) | Yoğunluk (kişi/km²) |
Komün sayısı | Başkan ismi |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Pistoia ili | PT | Toskana | 292.108 | 965 | 303 | 22 | Federica Fratoni (PD) |
Benevento ili | BN | Campania | 288.283 | 2.071 | 139 | 78 | Aniello Cimitile (PD) |
Piacenza ili | PC | Emilia-Romagna | 288.003 | 2.590 | 111 | 48 | Massimo Trespidi (PdL) |
Savona ili | SV | Liguriya | 287.315 | 1.545 | 186 | 69 | Angelo Vaccarezza (PdL) |
ili | CL | 272.052 | 2.124 | 128 | 22 | Giuseppe Federico (MpA) | |
Siena ili | SI | Toskana | 271.365 | 3.823 | 71 | 36 | Simone Bezzini (PD) |
ili | PO | Toskana | 248.174 | 365 | 680 | 7 | PD) |
ili | RO | Veneto | 247.297 | 1.790 | 138 | 50 | Tiziana Virgili (PD) |
ili | TS | Friuli-Venezia Giulia | 236.546 | 212 | 1.116 | 6 | Maria Teresa Bassa Poropat (PD) |
ili | TR | Umbria | 233.719 | 2.122 | 110 | 33 | Feliciano Polli (PD) |
ili | CB | Molise | 231.440 | 2.910 | 80 | 84 | Nicola D'Ascanio (IdV) |
ili | GR | Toskana | 227.063 | 4.501 | 50 | 28 | Leonardo Marras (PD) |
ili | LO | Lombardiya | 225.825 | 782 | 289 | 61 | Pietro Foroni (Lega Nord) |
ili | SP | Liguriya | 223.606 | 881 | 254 | 32 | Marino Fiasella (PD) |
ili | IM | Liguriya | 221.885 | 1.156 | 192 | 67 | Luigi Sappa (PdL) |
ili | AT | Piyemonte | 221.151 | 1.515 | 146 | 118 | Maria Teresa Armosino (PdL) |
Belluno ili | BL | Veneto | 213.876 | 3.676 | 58 | 69 | Gianpaolo Bottacin (Lega Nord) |
Ascoli Piceno ili | AP | Marche | 213.586 | 1.228 | 174 | 33 | Piero Celani (PdL) |
Massa ve Carrara ili | MS | Toskana | 203.642 | 1.157 | 176 | 17 | Osvaldo Angeli (PD) |
Matera ili | MT | Basilicata | 203.570 | 3.447 | 59 | 31 | Francesco Stella (PD) |
Biella ili | BI | Piyemonte | 186.698 | 914 | 204 | 82 | Roberto Simonetti (Lega Nord) |
Sondrio ili | SO | Lombardiya | 182.709 | 3.210 | 57 | 78 | Massimo Sertori (Lega Nord) |
Vercelli ili | VC | Piyemonte | 179.798 | 2.088 | 86 | 86 | Leonardo Cerenzia (atanmis komiser) |
Fermo ili | FM | Marche | 177.480 | 860 | 206 | 40 | Fabrizio Cesetti (SEL) |
Crotone ili | KR | Calabria | 173.812 | 1.716 | 101 | 27 | Stanislao Zurlo (PdL) |
Enna ili | EN | Sicilya Özerk Bölgesi | 173.009 | 2.561 | 68 | 20 | Giuseppe Monaco (PdL) |
Vibo Valentia ili | VV | Calabria | 166.891 | 1.139 | 147 | 50 | Francesco De Nisi (PD) |
Oristano ili | OR | Sardinya Özerk Bölgesi | 166.712 | 3.040 | 55 | 88 | Massimiliano De Seneen (PdL) |
Verbano-Cusio-Ossola ili | VB | Piyemonte | 163.121 | 2.256 | 72 | 77 | Massimo Nobili (PdL) |
Nuoro ili | NU | Sardinya Özerk Bölgesi | 161.020 | 3.934 | 41 | 52 | Roberto Deriu (PD) |
Rieti ili | RI | Lazio | 159.979 | 2.750 | 58 | 73 | Fabio Melilli (PD) |
Olbia-Tempio ili | OT | Sardinya Özerk Bölgesi | 156.121 | 3.397 | 46 | 26 | Fedele Sanciu (PdL) |
Gorizia ili | GO | Friuli-Venezia Giulia | 142.627 | 466 | 306 | 25 | Enrico Gherghetta (PD) |
Carbonia-Iglesias ili | CI | Sardinya Özerk Bölgesi | 130.186 | 1.495 | 87 | 23 | Salvatore Cherchi (PD) |
Aosta Vadisi (Özel statulu bölge) | AO | Valle d'Aosta | 127.866 | 3.266 | 39 | 74 | Augusto Rollandin (UV) |
Medio Campidano ili | VS | Sardinya Özerk Bölgesi | 102.647 | 1.516 | 68 | 28 | Fulvio Tocco (PD) |
Isernia ili | IS | Molise | 88.789 | 1.528 | 58 | 52 | Luigi Mazzuto (PdL) |
Ogliastra ili | OG | Sardinya Özerk Bölgesi | 58.006 | 1.854 | 31 | 23 | Bruno Pilia (PD) |
Italya tumu | 60.340.328 | 301.338 | 200 | 8.094 |
Kaynakça
- ^ Fanno eccezione le province regionali siciliane di Agrigento, Trapani, Siracusa e Ragusa per le quali la Regione Siciliana, nella sua autonomia, ha reputato di aumentare la consistenza del Consiglio a 35 membri e quella della Giunta a 12 assessori; per la provincia di Messina l'aumento è stato a 45 consiglieri e 15 assessori.
- ^ Nel corso del 2009 i Comuni della provincia di Udine Campolongo al Torre e Tapogliano sono confluiti nell'unico Comune di Campolongo Tapogliano portando a 136 i comuni della provincia ed a 8.094 il totale dei Comuni italiani (http://www.istat.it/strumenti/definizioni/comuni/).
- ^ Nel corso del 2009 i Comuni della provincia di Trento Concei, Molina di Ledro, Pieve di Ledro, Tiarno di sopra e Tiarno di sotto sono confluiti nell'unico Comune di Ledro mentre i comuni di Lomaso e Bleggio inferiore hanno dato vita al comune di Comano Terme, portando a 211 i comuni della provincia ed a 8.094 il totale dei Comuni italiani (http://www.istat.it/strumenti/definizioni/comuni/).
- ^ 2009 yilinda Pesaro ve Urbino iline dahil olan 7 belediye Rimini ili ile birlestirildi. Bu nufus ve alan olcumlerinde buyuk degisiklikler yapmistir.
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>
etiketi;Valmarecchia
isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ La Regione Siciliana, nella sua autonomia, ha arrotondato a 25 il numero dei consiglieri delle sue province regionali afferenti a questa classe.
- Italyanca Wikipedia "Province_d'Italia" maddesi (İtalyanca)
Ayrıca bakınız
Dış bağlantılar
Wikimedia Commons'ta İtalya'nın illeri ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
İtalya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |