Toktamış Han: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
42. satır: | 42. satır: | ||
Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tuy Hoca [[Urus Han]] tarafından öldürülünce Toktamış Han [[Timur]]'a sığındı. [[Timur]] kendisine tarihi rivayetlere göre [[Otrar]] ile [[Sabran]]'ın veya [[Sugnak]] şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler [[Urus Han]]'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı [[Deşt-i Kıpçak]] hakimi [[Mamay Mirza]]'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak [[Azerbaycan]] ve [[Harezm]] dışındaki [[Altın Orda Devleti|Altın Orda Hanlığı]] topraklarını birleştirmiş oldu. |
Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tuy Hoca [[Urus Han]] tarafından öldürülünce Toktamış Han [[Timur]]'a sığındı. [[Timur]] kendisine tarihi rivayetlere göre [[Otrar]] ile [[Sabran]]'ın veya [[Sugnak]] şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler [[Urus Han]]'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı [[Deşt-i Kıpçak]] hakimi [[Mamay Mirza]]'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak [[Azerbaycan]] ve [[Harezm]] dışındaki [[Altın Orda Devleti|Altın Orda Hanlığı]] topraklarını birleştirmiş oldu. |
||
Ülkesinde birlik sağladıktan sonra [[Ruslar|Rus]] topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak [[Moskova]]'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. [[Moskova]]'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.<ref name=" |
Ülkesinde birlik sağladıktan sonra [[Ruslar|Rus]] topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak [[Moskova]]'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. [[Moskova]]'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.<ref name="TDVIA">Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", ''TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232'' Online: [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410125.pdf] </ref> |
||
== Toktamış-Timur savaşları == |
== Toktamış-Timur savaşları == |
||
51. satır: | 51. satır: | ||
1387 yılında Keş'i yağmaladıktan sonra ertesi yıl [[Timur]]'un hakimiyetinde olan Sabran şehrini kuşattı ve [[Timur]]'un oğlu Ömer Şeyh Mirza'yı [[Otrar]] yakınlarında mağlup etti ve birçok şehir ve köyü yağmaladı. [[Buhara]]'yı alma girişimi başarısız oldu. [[Timur]] ile ilk kez 1391 yılının haziran ayında Kunduzca Nehri boyunda karşılaştı. Yapılan [[Kunduzca Muharebesi]]'ni Toktamış Han'ın ordusunu dağıtan [[Timur]] kazandı ve birçok ganimet elde etti. Toktamış Han yenilmesine rağmen [[Deşt-i Kıpçak]] hakimiyetini korudu. |
1387 yılında Keş'i yağmaladıktan sonra ertesi yıl [[Timur]]'un hakimiyetinde olan Sabran şehrini kuşattı ve [[Timur]]'un oğlu Ömer Şeyh Mirza'yı [[Otrar]] yakınlarında mağlup etti ve birçok şehir ve köyü yağmaladı. [[Buhara]]'yı alma girişimi başarısız oldu. [[Timur]] ile ilk kez 1391 yılının haziran ayında Kunduzca Nehri boyunda karşılaştı. Yapılan [[Kunduzca Muharebesi]]'ni Toktamış Han'ın ordusunu dağıtan [[Timur]] kazandı ve birçok ganimet elde etti. Toktamış Han yenilmesine rağmen [[Deşt-i Kıpçak]] hakimiyetini korudu. |
||
15 Nisan 1395'te ikinci kez [[Terek Irmağı]] boyunda karşı karşıya geldiler. Yapılan savaşı yine [[Timur]] kazandı ve Toktamış Han'ın takip ederek [[Ükek]]'e ve ardından [[Moskova]]'ya giderek buraları yağmaladı. [[Timur]] ile olan mücadelesi [[Altın Orda Devleti]]'nin yıkılmasına ortam hazırlamıştır.<ref name=" |
15 Nisan 1395'te ikinci kez [[Terek Irmağı]] boyunda karşı karşıya geldiler. Yapılan savaşı yine [[Timur]] kazandı ve Toktamış Han'ın takip ederek [[Ükek]]'e ve ardından [[Moskova]]'ya giderek buraları yağmaladı. [[Timur]] ile olan mücadelesi [[Altın Orda Devleti]]'nin yıkılmasına ortam hazırlamıştır.<ref name="TDVIA" /> |
||
== Son yılları ve ölümü == |
== Son yılları ve ölümü == |
||
[[Timur]]'un geri dönmesinden sonra [[Kefe]]'ye hakim oldu. Edigey Mirza'nın desteğiyle han olan Timur Kutluk'a yenilmesi üzerine Litvanya Prensi Vitovt'a sığındı. Toktamış Han ile Vitovt'un birleşik ordusu 12 Ağustos 1399'da Edigey Mirza tarafından mağlup edildi. 1405 yılına kadar kaçak bir hayat sürdü. Bu sırada [[Edigey Mirza]], Toktamış Han'ı yakalamak için çok uğraştı. [[Timur]] ile ilişkilerini düzeltmeyi hedeflediyse de [[Timur]]'un ani ölümü üzerine iyice yalnız kaldı. Edigey Mirza ve adamları tarafından takip edilirken Karaton Nehri yakınlarında atıyla beraber uçuruma yuvarlanarak öldü.<ref name=" |
[[Timur]]'un geri dönmesinden sonra [[Kefe]]'ye hakim oldu. Edigey Mirza'nın desteğiyle han olan Timur Kutluk'a yenilmesi üzerine Litvanya Prensi Vitovt'a sığındı. Toktamış Han ile Vitovt'un birleşik ordusu 12 Ağustos 1399'da Edigey Mirza tarafından mağlup edildi. 1405 yılına kadar kaçak bir hayat sürdü. Bu sırada [[Edigey Mirza]], Toktamış Han'ı yakalamak için çok uğraştı. [[Timur]] ile ilişkilerini düzeltmeyi hedeflediyse de [[Timur]]'un ani ölümü üzerine iyice yalnız kaldı. Edigey Mirza ve adamları tarafından takip edilirken Karaton Nehri yakınlarında atıyla beraber uçuruma yuvarlanarak öldü.<ref name="TDVIA" /> |
||
63. satır: | 63. satır: | ||
== Dış bağlantılar == |
== Dış bağlantılar == |
||
⚫ | |||
* Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", ''TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232'' Online: [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410125.pdf] |
* Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", ''TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232'' Online: [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410125.pdf] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
* Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", ''TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232'' Online: [http://www.islamansiklopedisi.info/dia/pdf/c41/c410125.pdf] |
|||
⚫ | |||
Sayfanın 11.51, 17 Ekim 2017 tarihindeki hâli
Toktamış Han | |
---|---|
Altın Orda Hanı | |
Hüküm süresi | 1379-1390 |
Önce gelen | Mamay Mirza |
Sonra gelen | Timur Kutluk |
Doğum | (?) |
Ölüm | 1405 Tümen |
Çocuk(lar)ı | Celâleddin Cabbar Berdi Kerim Berdi Kadir Berdi Kebek |
Hanedan | Börçigin |
Babası | Tuy Hoca Oğlan |
Annesi | Köten Könçük Hatun |
Dini | İslam |
Toktamış Han (d. (?) - ö. 1405, Tümen), Altın Orda Devleti hanı. Yıllarca süren fetret devrine son vererek Altın Orda Hanlığı'nda birliği sağlamıştır. Cengiz Han'ın oğlu Cuci Han'ın soyundan gelir.
İlk yılları ve hanlığı
Doğum tarihi kesin olarak bilinmemekle beraber 1340'lı yılların sonu ile 1350'li yılların başında doğduğu tahmin edilmektedir. Babası Tuy Hoca Urus Han tarafından öldürülünce Toktamış Han Timur'a sığındı. Timur kendisine tarihi rivayetlere göre Otrar ile Sabran'ın veya Sugnak şehirlerinin yönetimini verdi. Ancak bu şehirler Urus Han'ın elinde olduğu için kendisiyle ve oğulları ile savaşarak onları mağlup etti. Batı Deşt-i Kıpçak hakimi Mamay Mirza'yı da mağlup ederek Cuci ulusu arasında birliği sağlayarak Azerbaycan ve Harezm dışındaki Altın Orda Hanlığı topraklarını birleştirmiş oldu.
Ülkesinde birlik sağladıktan sonra Rus topraklarına yöneldi. Ağustos 1382 yılında bazı knezliklerin de desteğini alarak Moskova'yı kuşattı. Başarı gösteremeyince hileye başvurarak para karşılığında kuşatmayı kaldıracağına dair söz vermesine rağmen şehrin kapılarının açılması üzerine şehre saldırarak yerle bir etti ve büyük ganimetler elde ederek geri döndü. Moskova'da 24.000 kişinin öldürüldüğü söylenir.[1]
Toktamış-Timur savaşları
Toktamış Han, Moskova'yı yerle bir ettikten sonra 1383 yılında Timur'un hakimiyetine olan Harezm'e girerek kendi adına para bastırdı. Ardından Tebriz'e yöneldi ancak şehre giremedi. Burada da hileye başvurarak para karşılığında barış yapmayı kabul eder gibi görünerek şehre girdi ve Tebriz'i yağmaladı ve alimlerini başkent Saray'a gönderdi.
1387 yılında Keş'i yağmaladıktan sonra ertesi yıl Timur'un hakimiyetinde olan Sabran şehrini kuşattı ve Timur'un oğlu Ömer Şeyh Mirza'yı Otrar yakınlarında mağlup etti ve birçok şehir ve köyü yağmaladı. Buhara'yı alma girişimi başarısız oldu. Timur ile ilk kez 1391 yılının haziran ayında Kunduzca Nehri boyunda karşılaştı. Yapılan Kunduzca Muharebesi'ni Toktamış Han'ın ordusunu dağıtan Timur kazandı ve birçok ganimet elde etti. Toktamış Han yenilmesine rağmen Deşt-i Kıpçak hakimiyetini korudu.
15 Nisan 1395'te ikinci kez Terek Irmağı boyunda karşı karşıya geldiler. Yapılan savaşı yine Timur kazandı ve Toktamış Han'ın takip ederek Ükek'e ve ardından Moskova'ya giderek buraları yağmaladı. Timur ile olan mücadelesi Altın Orda Devleti'nin yıkılmasına ortam hazırlamıştır.[1]
Son yılları ve ölümü
Timur'un geri dönmesinden sonra Kefe'ye hakim oldu. Edigey Mirza'nın desteğiyle han olan Timur Kutluk'a yenilmesi üzerine Litvanya Prensi Vitovt'a sığındı. Toktamış Han ile Vitovt'un birleşik ordusu 12 Ağustos 1399'da Edigey Mirza tarafından mağlup edildi. 1405 yılına kadar kaçak bir hayat sürdü. Bu sırada Edigey Mirza, Toktamış Han'ı yakalamak için çok uğraştı. Timur ile ilişkilerini düzeltmeyi hedeflediyse de Timur'un ani ölümü üzerine iyice yalnız kaldı. Edigey Mirza ve adamları tarafından takip edilirken Karaton Nehri yakınlarında atıyla beraber uçuruma yuvarlanarak öldü.[1]
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232 Online: [2]
- Özyetgin, A. Melek, (2000) "Altın Ordu Hanı Toktamış'ın Bik Hâcî Adlı Kişiye Verdiği 1381 Tarihli Tarhanlık Yarlığı", Tarih Dergisi , Sayi:XIII. Online: [3]
- Kamalov, Ilyas, (2012) "Toktamis Han", TDV İslam Ansiklopedisi, cilt: 41, sayfa: 231-232 Online: [4]
- Nizamüddin Şami (Tr.cev.: Necati Lugal) (Ilk bas.: 1949 2.bas.:1987) Zafernâme, Ankara, Türk Tarih Kurumu,