Milletler Topluluğu: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Değişiklik özeti yok |
Değişiklik özeti yok |
||
| 55. satır: | 55. satır: | ||
==== ABD Ada bölgeleri ==== |
==== ABD Ada bölgeleri ==== |
||
"Commonwealth" aynı zamanda ABD'nin kendi denizaşırı, birliğe katılmamış toprakları (''unincorporated |
"Commonwealth" aynı zamanda ABD'nin kendi denizaşırı, birliğe katılmamış toprakları (''unincorporated territory'') ile arasındaki ilişkiyi tarif etmek için kullanılır: |
||
* [[Commonwealth of Philippines]] |
* [[Commonwealth of Philippines]] |
||
* '''[[Porto Riko|Commonwealth of Puerto Rico]]''' |
* '''[[Porto Riko|Commonwealth of Puerto Rico]]''' |
||
Sayfanın 08.48, 10 Haziran 2017 tarihindeki hâli
Milletler Topluluğu (İngilizce: Commonwealth) kamu yararı için kurulan politik topluluklara verilen bir terimdir. Tarihsel açıdan cumhuriyet ile eş anlamlı kullanılır.
Milletler topluluğu teriminin anlamı "kamu refahı için iyi ve avantajlı" anlamına gelir ve ilk kullanımı 15.yüzyılda başlar. Bu terimin orijinali zenginliğin (wealth) eski karşılığı olan refah (well-being)'tan gelir ve bu da Latince res publica (republic)'nın dolaylı bir tercümesidir. Harfi harfine karşılığı ise "ortak refah"'tır. 17. yüzyılda milletler topluluğu kavramı daha geniş bir alanı kapsayarak "en büyük gücün halka verildiği cumhuriyet veya demokrasi ile yönetilen devlet" anlamına gelmiştir. 17.yüzyıl'da yaşamış İngiliz milletvekili Samuel Pepys milletler topluluğu (commonwealth) yönetim tipi ile ilgili düşüncelerini şöyle özetlemiştir: "İyi şeyler yapıldı, ve iyi yönetildi... Commonwealth tipinde Kralın yönetiminde olduğundan."[1]
Bu terim giderek bazı politik oluşumları belirtmek için kullanılmaya başlandı. Üç ülke - Avustralya, Bahamalar ve Dominika - dört ABD eyaleti ile birlikte "Commonwealth" unvanına sahiptir. Daha yakın bir zamanda, Milletler Topluluğu terimi yardımlaşma amacı ile kurulan bazı uluslararası organizasyonlara verilmeye başlanmıştır. Örnek olarak İngiliz Milletler Topluluğu (Commonwealth of Nations) bir zamanlar İngiliz İmparatorluğu'na bağlı olan ülkelerin üye olduğu bir gruptur ve kısaca Commonwealth şeklinde tabir edilir.
Tarihsel kullanımı
Roma
Romalı yazarların İngilizce'ye çevirileri genellikle "Res publica" şeklinde yapılır, ve "commonwealth"in bir başka çeşidi olmakla beraber Roma devletinin genelini kapsar.
İngiltere
İngiltere Topluluğu (Commonwealth of England) İngiltere Krallığı'nı devralan politik yapının resmi adıydı. 1642-1651 yılları arasında gerçekleşen İngiliz İç Savaşı sonucu monarşi yanlılarının yenilmesi ile parlamenter sisteme doğru ilk adım atılmıştır. 1653-1659 yılları arasında cumhuriyet İskoç Krallığı ile birleşip Commonwealth adını alınca bile farklı şekillerde (bazen de facto monarşi) yönetildi ve bu dönem tarihciler tarafından "Protectorate" (Manda yönetimi) şeklinde adlandırılır.
İzlanda
İzlanda Topluluğu (Icelandic Commonwealth) ya da Bağımsız İzlanda Devleti (İzlandaca: Þjóðveldið) 930'daki Althing'in kuruluşundan 1262'de Norveç Kralı'na bağlılık bildirilene kadar geçen sürede var olan bir devlettir. Devlet Norveç Kralı I. Harald'ın ülkeyi birleştirmesi sırasında göç eden Norveçliler tarafından kurulmuştur.
Polonya-Litvanya
Cumhuriyet (Republic) Lehistan-Litvanya Birliği'nin halen alternatif çevirisidir. Polonyalı tarihçi Wincenty Kadłubek (Vincent Kadlubo, 1160–1223) Latince terim res publica'yı ilk defa Polonya için "Polonya Krallarının ve Prenslerinin Günlükleri" (Kroniki Królów i Książąt Polski) adlı yapıtında kullanmıştır.[2] İsim resmi olarak Polonya ve Litvanya'nın 1569–1795 yılları arasında kurduğu federal devlet için resmi olarak kullanılmıştır.[3]
Aynı zamanda Soyluların Topluluğu (Złota wolność szlachecka) olarak da bilinir. Lehistan-Litvanya Birliği'nin politik doktrinlerine göre "bizim devletimiz Kral'ın başkanlığı altında bir Cumhuriyet (ya da Commonwealth)'tir. Birlik Varşova Konfederasyonu adı verilen dini hoşgörü doktrini başlattı. Briliğin kendi parlamentosu vardı (Sejm; her nekadar seçimler kral ve soylular tarafından kısıtlı olarak yapılsa ve Pacta conventa adı verilen akite bağlı kalınsa da).
"A commonwealth of good counsaile" (İyi Konsey Birliği) Polonya soylu ve filozof Wawrzyniec Grzymała Goślicki'nin "De optimo senatore" (İyi Senatör Üzerine) adlı yapıtının İngilizce çevirisinin başlığıdır. Bu yapıtta Goślicki Lehistan-Litvanya Birliği politik sistemindeki çeşitli fikirleri anlatmıştır.[4]
Katalonya
1914 ve 1925 yılları arasında Katalonya İspanya'nın özerk bir bölgesiydi. Katalon hükümeti ingilizce çevirisi "commonwealth" olan mancomunidad (Katalanca: mancomunitat) olarak adlandırılırdı. Katalonya Topluluğu'nun sınırlı yetkisi vardı ve dört Katalon şehrinin federasyon şeklinde birleşmesi ile oluşturulmuştur.[5] Katalan dili enstitüleri bu dönemde kurulmuştur.
Liberya
1838 ile 1847 arasında Liberya resmi olarak, Liberya Topluluğu (Commonwealth of Liberia) şeklinde adlandırıldı.[6] İsmini 1847 yılında ABD'den bağımsızlığını kazanıp, yeni bir anayasa uyguladığında Liberya Cumhuriyeti (Republic of Liberia) olarak değiştirmiştir.
Şuanki kullanımı
Uluslarası seviye
Avustralya
"Commonwealth" yönetimi ilk defa federalleşmiş altı Avustralya Kraliyet Kolonisi'nin 1891'de Sidney'de yapılan Anayasa Toplantısı'nın ardından teklif edilmiştir. Cumhuriyetçilikte bağdaştırıldığından dolayı anayasanın kabul edilmesi tartışmalı olmuştur, ama yine de bu durum sonraki anayasalarda yapılan taslaklarda da korunmuştur.[7] Bu terim ilk defa federasyon yönetimini de kuran 1901'de Avustralya Topluluğu Anayasa Kanunu (Commonwealth of Australia Constitution Act) ile birleşmiştir. Avustralya gücün federal (milli) ve eyalet hükümetleri tarafından bölüşüldüğü bir federal sistem ile yönetilir. Bu yüzden Avustralya şartlarında "Commonwealth" federal hükümeti ima etmiş olur ve Avustralya Topluluğu (Commonwealth of Australia) ülkenin resmi adıdır.
Bahamalar
Bahamalar resmi olarak "Bahamalar Topluluğu" (Commonwealth of The Bahamas) ismini kullanır.
Dominika
Küçük Karayip devleti 1970'den beri resmi olarak Dominika Topluluğu (Commonwealth of Dominica) ismini kullanmaktadır.
Federal devletler ve topraklar
"Commonwealth" terimi ABD'de iki anlama sahiptir:
ABD eyaletleri
Dört eyalet kendini resmi olarak "commonwealths" şeklinde tanımlar. Bu dört eyalet de eski koloni veya parçası idi (Kentucky Virginia kolonisi'nin bir parçası idi) ve kendi anayasalarında ve kurumlarında birçok ortak sömürge dönemi hukukuna sahiptir. Bu dördü:
- Kentucky Kentucky Anayasası tarafından "commonwealth" haline gelmiştir ve anayasal olarak da "Commonwealth of Kentucky" şeklinde geçer.[8]
- Masssachusets bir "commonwealth" tir [9] ve bunu anayasasında şu şekilde ilan eder: "Politik yapı bireylerin gönüllü katılımı ile oluşur: bu bir sosyal anlaşmadır ve halk da bu anlaşmaya her birey gibi kabul eder ve her birey de halk gibi, hepsi kamusal yarar amacı taşıyan yasalar ile yönetilmelidir."[10]
- Pensilvanya anayasal olarak "Commonwealth of Pennsylvania" adını kullanır ve resmi kayıtlarda da böyle geçer.[11]
- Virginia ABD'ye katılmadan önce de "Commonwealth of Virginia" olarak bilinirdi ve bu adlandırma da anayasasında geçer.[12]
ABD Ada bölgeleri
"Commonwealth" aynı zamanda ABD'nin kendi denizaşırı, birliğe katılmamış toprakları (unincorporated territory) ile arasındaki ilişkiyi tarif etmek için kullanılır:
- Commonwealth of Philippines
- Commonwealth of Puerto Rico
- Commonwealth of the Northern Mariana Islands
Uluslararası gruplar
İngiliz Milletler Topluluğu
Bağımsız Devletler Topluluğu
Önerilen kullanım
Birleşik Krallık
Kaynakça
- ^ "Monday 19 August 1667". pepysdiary.com. pepysdiary.com.
- ^ Prominent Poles. angelfire.com
- ^ Dictionary of Quotations (Classical). London: Harbottle Thomas Benfield, 2009. s.v. “Jan Zamoyski’s Speech in Parliament, 1605.”
- ^ http://quod.lib.umich.edu/cgi/t/text/text-idx?c=eebo;idno=A02237.0001.001. quod.lib.umich.edu
- ^ Towards autonomy: the Commonwealth of Catalonia, 1914-1925.
- ^ COMMONWEALTH OF LIBERIA. self.gutenberg.org
- ^ Helen Irving. Australian Federation – Civics and Citizenship Education. Erişim tarihi: 10 Haziran 2017.
- ^ "Kentucky.gov". Kentucky.gov.
- ^ "Mass.Gov". Mass.Gov. Erişim tarihi: 10 Haziran 2017.
- ^ "Constitution of the Commonwealth of Massachusetts". Malegislature.gov. Erişim tarihi: 10 Haziran 2017.
- ^ "Commonwealth of Pennsylvania | The Keystone State". Pa.gov.
- ^ "Home". Virginia.gov. Erişim tarihi: 10 Haziran 2017.