İçeriğe atla

Çeçenler: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
ülke ismi dz. AWB ile
düzeltme AWB ile
55. satır: 55. satır:
Çeçenler, [[Rusya]]'ya bağlı bulunan [[Çeçenistan]]’ın yerli halkıdır. Ülke, 1994-1996 arasındaki kanlı savaşta büyük zarar görmüş ve kentler yıkıma uğramıştır. 1996 yılında Çeçen direnişçiler ve [[Ruslar]] arasında ateşkes imzalanmıştır. Ateşkese rağmen Rusya bölgeden elini çekmemiş, ekonomik ambargo uygulamış, gizli servisi vasıtasıyla çeşitli eylemler gerçekleştirmiştir.
Çeçenler, [[Rusya]]'ya bağlı bulunan [[Çeçenistan]]’ın yerli halkıdır. Ülke, 1994-1996 arasındaki kanlı savaşta büyük zarar görmüş ve kentler yıkıma uğramıştır. 1996 yılında Çeçen direnişçiler ve [[Ruslar]] arasında ateşkes imzalanmıştır. Ateşkese rağmen Rusya bölgeden elini çekmemiş, ekonomik ambargo uygulamış, gizli servisi vasıtasıyla çeşitli eylemler gerçekleştirmiştir.
Çeçen nüfusunun önemli bir bölümü [[Rusya]]'nın başka bölgelerinde (özellikle [[Dağıstan]] ve [[Moskova]]’da) yaşamaktadır. Rusya dışında, [[Gürcistan]], [[Türkiye]], [[Ürdün]] ve [[Suriye]]’de de büyük ölçekli Çeçen nüfusu bulunmaktadır. Bu nüfus, 1850’lerdeki Kafkas savaşları sırasında [[Çeçenistan]]’dan göç edenlerin torunlarıdır. Bu dönemde [[Ruslar]]ın ele geçirdiği ve [[Çeçenistan]] ile [[Kuzey Osetya]] topraklarının bir bölümünü de içeren yerler [[İnguşetya]] olarak adlandırılmıştır. Çeçenler, 1944 yılında [[Sovyet]] lideri [[Josef Stalin|Stalin]]’nin emriyle topraklarından sürülmüşlerdir. Ülkelerine ancak Stalin’in ölümünden sonra dönebilmişlerdir.
Çeçen nüfusunun önemli bir bölümü [[Rusya]]'nın başka bölgelerinde (özellikle [[Dağıstan]] ve [[Moskova]]’da) yaşamaktadır. Rusya dışında, [[Gürcistan]], [[Türkiye]], [[Ürdün]] ve [[Suriye]]’de de büyük ölçekli Çeçen nüfusu bulunmaktadır. Bu nüfus, 1850’lerdeki Kafkas savaşları sırasında [[Çeçenistan]]’dan göç edenlerin torunlarıdır. Bu dönemde [[Ruslar]]ın ele geçirdiği ve [[Çeçenistan]] ile [[Kuzey Osetya]] topraklarının bir bölümünü de içeren yerler [[İnguşetya]] olarak adlandırılmıştır. Çeçenler, 1944 yılında [[Sovyetler Birliği|Sovyet]] lideri [[Josef Stalin|Stalin]]’nin emriyle topraklarından sürülmüşlerdir. Ülkelerine ancak Stalin’in ölümünden sonra dönebilmişlerdir.


== Çeçenlerin kökeni ==
== Çeçenlerin kökeni ==
85. satır: 85. satır:
''Çeçenlerde kafatası kısa, yüz geniş yahut beyzi, burun düz ve kuvvetli, gözler koyu renk, saçlar koyu olmakla birlikte mavi veya gri göz rengi de çoktur. Kuzeyde Miçiko Çeçenlerinde Tatar simasına rastlanır. Doğuda İçkerler ve Akkilerde hatlar basık bir burunla Orta Asya hatlarını, diğerleri de kartal burunlarıyla Arapları hatırlatırlar.''
''Çeçenlerde kafatası kısa, yüz geniş yahut beyzi, burun düz ve kuvvetli, gözler koyu renk, saçlar koyu olmakla birlikte mavi veya gri göz rengi de çoktur. Kuzeyde Miçiko Çeçenlerinde Tatar simasına rastlanır. Doğuda İçkerler ve Akkilerde hatlar basık bir burunla Orta Asya hatlarını, diğerleri de kartal burunlarıyla Arapları hatırlatırlar.''


19.yüzyılda Kafkasya halkları arasında araştırmalar yapmış olan Alman gezgini [[Moritz Wagner]], [[Çerkesler]]le kıyasladığı Çeçenlerin antropolojik özellikleriyle ilgili şunları söylemektedir:
19. yüzyılda Kafkasya halkları arasında araştırmalar yapmış olan Alman gezgini [[Moritz Wagner]], [[Çerkesler]]le kıyasladığı Çeçenlerin antropolojik özellikleriyle ilgili şunları söylemektedir:


''Çeçenler ince yapıları, cesur tavırları ve kartal burunlarıyla benzedikleri Çerkeslerle aynı yüz ifadelerine sahip değiller ve bana Çerkeslerden daha az memnun edici göründüler. Bir Çerkes özdeninin(soylusunun) yüzünde samimi, açık,atılgan ve bir tür vahşi ifade vardır. Bunların tavırları o kadar asildir ki, bu haydut liderlerinin yüzüne zevkle bakmaktan insan kendini alamaz. Daha koyu Çeçen yüzlerinde ise daha büyük bir enerji ve daha uğursuz,tehdit edici bir ifade vardır(...)Genel olarak konuşacak olursak, Çeçenlerin yüzleri Çerkeslerinkine göre daha ince ve uzundur. Siyah sakalları [[Araplar]] ve Türkler gibi diğer Doğululardan daha seyrektir. Bununla birlikte kıyafetleri bütün Kafkasyalıların giydiklerine benzemektedir.''
''Çeçenler ince yapıları, cesur tavırları ve kartal burunlarıyla benzedikleri Çerkeslerle aynı yüz ifadelerine sahip değiller ve bana Çerkeslerden daha az memnun edici göründüler. Bir Çerkes özdeninin(soylusunun) yüzünde samimi, açık,atılgan ve bir tür vahşi ifade vardır. Bunların tavırları o kadar asildir ki, bu haydut liderlerinin yüzüne zevkle bakmaktan insan kendini alamaz. Daha koyu Çeçen yüzlerinde ise daha büyük bir enerji ve daha uğursuz,tehdit edici bir ifade vardır(...)Genel olarak konuşacak olursak, Çeçenlerin yüzleri Çerkeslerinkine göre daha ince ve uzundur. Siyah sakalları [[Araplar]] ve Türkler gibi diğer Doğululardan daha seyrektir. Bununla birlikte kıyafetleri bütün Kafkasyalıların giydiklerine benzemektedir.''

Sayfanın 18.54, 22 Mart 2018 tarihindeki hâli

Çeçenler
Önemli nüfusa sahip bölgeler
 Rusya1,431,360[1]
    Çeçenistan1,031,647[2]
    İnguşetya95,403[2]
    Dağıstan87,867[2]
    Rostov15,469[2]
    Moskova14,465[2]
    Stavropol13,208[2]
    Volgorod12,256[2]
    Tümen10,623[2]
    Astrahan10,019[2]
 Avrupa Birliği
     Fransa
     Avusturya
     Belçika
     Almanya		130,000[3]-200,000[4]
30,000[5]
25,000[5]
17,000[5]
12,000[5]
 Türkiye100,000[6][7]
 Kazakistan34,000[8]
 Ürdün15,000[9]
 Irak10,000+[10]
 Gürcistan10,000 (Kistler)
 Azerbaycan5,000[6]
 Mısır5,000[6]
 Ukrayna2,877[11]

Çeçenler (Şablon:Dil-ce), Kafkasya’nın kuzeydoğu kesiminde, Sunja ve Argun ırmakları civarında yaşayan yerli Kafkasya halkı. Kendilerini Nohçi (tekil Nohçi veya Nohço) olarak adlandırırlar. Bu ad, Çeçenlerin Nohçmekhahoi adlı kabilesinden ve bu kabilenin topraklarından gelir.

Adın kökeni

Çeçen adı ilk kez 8. yüzyıl Arap kaynaklarında geçer. Yaygın bir geleneğe göre Rusçadaki Çeçen terimi, Çeçenler'in 1732’de Rus askerlerini yenilgiye uğrattığı Çeçen-aul köyüne dayanır. Ancak bunun yanlış olduğu, 1692’den önce Rus kaynaklarında Çeçen teriminin bulunmadığı, bu terimin muhtemelen Kabardeycedeki “Şaşen” adından geldiği ileri sürülür..

Coğrafi dağılım

Çeçenler, Rusya'ya bağlı bulunan Çeçenistan’ın yerli halkıdır. Ülke, 1994-1996 arasındaki kanlı savaşta büyük zarar görmüş ve kentler yıkıma uğramıştır. 1996 yılında Çeçen direnişçiler ve Ruslar arasında ateşkes imzalanmıştır. Ateşkese rağmen Rusya bölgeden elini çekmemiş, ekonomik ambargo uygulamış, gizli servisi vasıtasıyla çeşitli eylemler gerçekleştirmiştir.

Çeçen nüfusunun önemli bir bölümü Rusya'nın başka bölgelerinde (özellikle Dağıstan ve Moskova’da) yaşamaktadır. Rusya dışında, Gürcistan, Türkiye, Ürdün ve Suriye’de de büyük ölçekli Çeçen nüfusu bulunmaktadır. Bu nüfus, 1850’lerdeki Kafkas savaşları sırasında Çeçenistan’dan göç edenlerin torunlarıdır. Bu dönemde Rusların ele geçirdiği ve Çeçenistan ile Kuzey Osetya topraklarının bir bölümünü de içeren yerler İnguşetya olarak adlandırılmıştır. Çeçenler, 1944 yılında Sovyet lideri Stalin’nin emriyle topraklarından sürülmüşlerdir. Ülkelerine ancak Stalin’in ölümünden sonra dönebilmişlerdir.

Çeçenlerin kökeni

Nah kabileleri, Çeçenlerin ve İnguşların atalarıdır. Nahlar 16. yüzyıla değin dağlık bölgelerde yaşıyorlardı. Bu tarihten sonra ovalara inip yerleştiler. Bu tarih aynı zamanda bu halkların Müslümanlaştığı tarih olmuş ve milliyetçi hareketler gelişmeye başlamıştır.Ayrıca, bazı Çeçen milliyetçileri kökenlerini Urartulara dayandırmaktadır.

Dil

Çeçenlerin konuştuğu dil Çeçence'dir. Çeçenler kendi dillerini Nohçi Matt olarak adlandırırlar. Kafkas dil grubu içerisinde Nakh bölümünde yer alır. Nakh dil grubuna ait diller şunlardır:

1. Çeçen (Nohçi)
2. İnguş (Ğalğay)
3. Tuş-Kist (Batsoy)<br /

Kültür

Çeçenlerin İslam’dan önce tamamen kendine özgü dinsel gelenekleri ve inançları vardı. Tarımla ilgili çeşitli törenler düzenliyorlardı. Bunlar, yağmur törenleri, Gök Tanrısı Sela ve Tanrıça Tuşoli adına düzenlenen kutlamalar gibi törenlerdi. Çeçen toplumu, tukkhum adı altında örgütlenmiş, taeyp denilen 131 klandan oluşuyordu. Taeyp, Arapça kökenli bir sözcük olup ta'ife den geliyordu.Taeypler, paylaşılan toprak, kan bağı ve mevcut sıradan ilişiklere dayanıyordu; ancak savaş sırasında birkaç klan birleşebiliyordu. Taeypler, daha küçük topluluklara, yani garlara, garlar da nakiyelere ayrılıyordu.

Çeçenler Rusya Federasyonu içinde en az kentleşmiş topluluktur. Çeçen-İnguşya'nın yalnızca yüzde 39'u kentleşmiştir. Çeçenlerin yalnızca yüzde 24'ü şehirlerde yaşamaktadır.Grozni'nin çoğunluğunu oluşturan Ruslar ve İnguşlar daha fazla kentleşmiştir.[12]

Çeçenlerde aile yapısı genelde kalabalıktır. Tüm ailelerin yüzde 46'sı beş veya daha fazla çocuğa sahiptir. Dzhabrail Gakayev'e göre Çeçenler çocuk sayısı ve özellikle erkek çocuklarıyla gururlanırlar.Çeçen ailelerde büyüklere saygı ve anne.babaya değer vermek en önemli iki değer sayılır. Evlilikler genellikle görücü usulü ile yapılır. Kadınlar yüzlerini kapatmazlar ve ev içinde baskın bir role sahiptir.[12]

Din

İslamiyet öncesi Gürcü etkisiyle kısmen Hıristiyanlığı benimsemiş olan Çeçenler, daha sonra kitleler halinde İslamiyeti seçmişlerdir. Çeçenlerin çoğunluğu Müslüman’dır. Sünni İslam’ın Şafii mezhebine bağlıdırlar. Ancak yaygın olan inanç, Müridizm olarak adlandırılan tasavvuf anlayışıdır. Çeçenler tarikatlara bağlıdırlar. Kuzey Kafkasya’da iki büyük tarikat vardır. Bunlar Nakşibendiye ve Kadiriye tarikatlarıdır. Nakşibendiye Doğu Çeçenistan ve Dağıstan’da etkindir. Kadiriye tarikatı ise Çeçenistan'ın kalan bölgelerinde ve İnguşetya’da etkilidir.

.

Antropolojik Özellikler

Kafkasya'yı ve Kafkasya halklarını gözlemlemiş olan A.Byhan, Çeçenler konusunda şunları yazmaktadır:

Çeçenlerde kafatası kısa, yüz geniş yahut beyzi, burun düz ve kuvvetli, gözler koyu renk, saçlar koyu olmakla birlikte mavi veya gri göz rengi de çoktur. Kuzeyde Miçiko Çeçenlerinde Tatar simasına rastlanır. Doğuda İçkerler ve Akkilerde hatlar basık bir burunla Orta Asya hatlarını, diğerleri de kartal burunlarıyla Arapları hatırlatırlar.

19. yüzyılda Kafkasya halkları arasında araştırmalar yapmış olan Alman gezgini Moritz Wagner, Çerkeslerle kıyasladığı Çeçenlerin antropolojik özellikleriyle ilgili şunları söylemektedir:

Çeçenler ince yapıları, cesur tavırları ve kartal burunlarıyla benzedikleri Çerkeslerle aynı yüz ifadelerine sahip değiller ve bana Çerkeslerden daha az memnun edici göründüler. Bir Çerkes özdeninin(soylusunun) yüzünde samimi, açık,atılgan ve bir tür vahşi ifade vardır. Bunların tavırları o kadar asildir ki, bu haydut liderlerinin yüzüne zevkle bakmaktan insan kendini alamaz. Daha koyu Çeçen yüzlerinde ise daha büyük bir enerji ve daha uğursuz,tehdit edici bir ifade vardır(...)Genel olarak konuşacak olursak, Çeçenlerin yüzleri Çerkeslerinkine göre daha ince ve uzundur. Siyah sakalları Araplar ve Türkler gibi diğer Doğululardan daha seyrektir. Bununla birlikte kıyafetleri bütün Kafkasyalıların giydiklerine benzemektedir.

Resimler

  • Yaşlı Çeçen kadınlar.
    Yaşlı Çeçen kadınlar.
  • Çeçen savaşçılar duada.
    Çeçen savaşçılar duada.

Kaynakça

  1. ^ Russian Census 2010: Population by ethnicity (Rusça)
  2. ^ a b c d e f g h i Russian Census of 2002(Rusça)
  3. ^ As Hit Men Strike, Concern Grows Among Chechen Exiles, RFE/RL, March 12, 2009
  4. ^ The Wanderer | Foreign Policy
  5. ^ a b c d Refworld | Continuing Human Rights Abuses Force Chechens to Flee to Europe
  6. ^ a b c Chechens in the Middle East: Between Original and Host Cultures, Event Report, Caspian Studies Program
  7. ^ Kristiina Markkanen: Chechen refugee came to Finland via Baku and Istanbul (Englisch)
  8. ^ Chechen of Kazakhstan Ethnic People Profile
  9. ^ "Jordan willing to assist Chechnya – King". Reliefweb.int. 2007-08-28. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2013-04-20. 
  10. ^ "Iraqi Circassians (Chechens, Dagestanis, Adyghes)" (PDF). ORSAM Reports, 134. November 2012. Erişim tarihi: 15 April 2013.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  11. ^ "About number and composition population of Ukraine by data All-Ukrainian census of the population 2001". Ukraine Census 2001. State Statistics Committee of Ukraine. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 January 2012. 
  12. ^ a b Ezgi Köse, Çeçenistan: Bir var olma mücadelesi, Gazi Üniversitesi Ankara 2012
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çeçenler&oldid=19623588" sayfasından alınmıştır