Çeviri normları

Normlar Gideon Toury tarafından geliştirilen çevirmenin süreç öncesi ve çeviri sürecinde aldığı öznel kararlardır. Çevirmenin bu konuda sınırlanamaz hakları vardır. Her çevirmenin kendine özgü normları vardır. Çevirmen, bu normlarla topluma hizmet eder ve bu normları topluma uygun olarak değiştirebilir. Bu bakımdan, çevirmenin aslında toplumsal bir rolü vardır. Sosyo-kültürel sınırlamaların üstesinden gelmek için çevirmen normları kullanır. Sonuç olarak da farklı stratejilerle, yani, farklı normlarla farklı erek metinler ortaya çıkar.

Normlar, çeviri sürecinde nelerin yapıldığını, belirli bir alt dizge içerisinde neyin doğru ve neyin yanlış kabul edildiğini açıklar. Normlar, her koşulda uyulması gereken normatif kurallar değil, çevirmene yol gösteren kabul görmüş fakat dinamik değerlerdir.

Çeviri işlemi iki farklı dil ve kültür dizgesine ek olarak normlardan oluşur. Çevirmen normlara karar vermeden önce kaynak metnin kaynak kültürdeki konumunu göz önünde tutmalıdır. Böylelikle de oluşacak metnin erek kültürdeki konumu da normlarla belli olur.

Her norm her kültür için geçerli değildir çünkü bir norma anlam kazandıran aslında normun içinde bulunduğu dizgedir.

Çeşitleri

Mutlak Normlar: Bu normlar toplumsaldır ve bir kültürdeki genel olarak tüm çevirmenler tarafından kullanılır. (Ör: Dilbilgisi Kuralları)

Kişiye Özgü Normlar: Bu normlar özneldir. Çevirmenin isteği doğrultusunda kullanılırlar.

Öncül Normlar: Bu normlarla kaynak kültür ile erek kültür arasında seçim yapılır. Çevirmenin en başta karar vermesi gereken normlardır. Buna göre, eğer bir çeviri kaynak kültüre yakın ise yeterli çeviri; erek kültüre yakın ise kabul edilebilir çeviri olur.

Süreç Öncesi Çeviri Normları: Çevirmenin çeviri işlemine başlamadan önce karar vermesi gereken normlardır. Bu normlar iki unsurla ilgilidir.

• Çeviri Politikası: Belirli bir zamandan, dilden ve kültürden çevrilecek olan kaynak metin seçilir.
• Çevirinin Doğrudanlığı: Kaynak bir dilden, erek bir dile çevrilen metnin, erek dilden başka bir dile çevrilmesidir. Ör: Tanzimat Dönemi'nde Shakespeare'in eserlerinin Fransızcadan Türkçeye çevrilmesi.

Çeviri Süreci Normları: Bu normlar metin ve dille ilgili sınırlandırıcı normlardır. 2'ye ayrılır.

• Matrix Normlar: Metinde yapılacak atlama, ekleme, yer değiştirme gibi değişiklerle metnin nasıl oluşturulacağına karar verilir.
• Metinsel Dilsel Normlar: Metni oluştururken seçilecek dilsel ve metinsel malzemelere karar verir.
• Modaya Uygun Normlar
• Modası Geçmiş Normlar
• İlerici Normlar
• Metiniçi Normlar
• Metindışı Normlar

Kaynakça

• Toury, Gideon (1995) "The Nature and Role of Norms in Translation", Descriptive Translation Studies and Beyond, Amsterdam-Philadelphia:John Benjamins, s:53-69