Çarşı Hamamı (Ünye)
Surp Minas Ermeni Kilisesi (tartışmalı) | |
 Çarşı Hamamı, Ünye, 2023. | |
 | |
| Diğer ad(lar) | Eski Hamam, Kilise Hamamı |
|---|---|
| Genel bilgiler | |
| Konum | Ünye, Ordu (il) |
| Adres | Kaledere Mahallesi, Orta Çarşı Caddesi |
| Koordinatlar | 41°07′49″K 37°17′09″D / 41.13028°K 37.28583°D |
| Teknik ayrıntılar | |
| Yapı sistemi | Yığma yapı |
| Malzeme | Moloz taş |
Çarşı Hamamı, Ünye'de bulunan tarihi bir yapıdır. Halk arasında Kilise Hamamı ve Eski Hamam olarak da bilinen yapının asıl isminin Surp Minas Ermeni Kilisesi olduğu düşünülmektedir.[1][2]
Kaynaklar, binayı 16 ila 19. yüzyıllar arasında tarihlendirmektedir.[1][3] Yapı, biri büyük olmak üzere dört adet kubbeyle örtülüdür. Sivri kemerli tek kanatlı ahşap giriş kapısının iki tarafında kupa şeklinde süslemeler, kesme taştan kapı sövesinin kenar silmelerinde stilize motifler ve soğukluk bölümündeki sütunlarda ise lale motifleri bulunmaktadır.[3] Hamam soyunmalık, aralık, ılıklık, sıcaklık, külhan ve su deposu bölümlerinden oluşmaktadır.[1]
Yapının mimari tarzı sebebiyle daha önceden bir kilise olduğu düşünülmektedir. Sözlü kaynaklar, duvarlarda badana altında fresk ve aziz tasvirlerinin olduğundan bahsetmektedir.[4] Tarihi kayıtlar, Ünye'de mevcut Rum kiliseleri dışında Surp Minas adı verilen bir Ermeni kilisesinin de bulunduğunu doğrulamaktadır.[5] İlgili kilisenin 1831'de inşa edildiği bilinmektedir.[6] Osmanlı kayıtlarına hamam olarak kaydedilen Çarşı Hamamı'nın neden kilise olarak görünmediği sorusu, 19. yüzyılın ikinci yarısında şehirdeki Ermeni nüfusunun azalmasıyla birlikte kilisenin tapu kayıtlarından önce satılmış olma ihtimaliyle açıklanmaktadır.[4] Bazı sözlü kaynaklar ise hamamın eskiden bir Rum kilisesi olduğunu ifade etmektedir.[7]
Uzun yıllar Ünye'de faal olan tek hamam olan yapının satılması veya kamulaştırılarak "kültür evi" adıyla yeniden işlevlendirilmesi gündeme gelmiştir.[8][9]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Ordu İli Tarihi Su Yapıları (Hamam-Çeşme-Kâgir ve Ahşap Köprüler). Akademisyen Kitabevi. books.google.com.tr. 2 Oca 2020. ss. 50-58. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ Mistepe, M. Ufuk (30 Ocak 2017). "Çarşı Hamamı ya da Ermeni Surp Minas Kilisesi – I". Ünye Tv. unyetv.net. 4 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ a b "Eski Hamam". Ünye Belediyesi. unye.bel.tr. 29 Temmuz 2017. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ a b Mistepe, M. Ufuk (4 Mart 2017). "Çarşı hamamı ya da Ermeni Surp Minas Kilisesi – II". Ünye Tv. unyetv.net. 4 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ "Bir Zamanlar Ünye". Agos. agos.com.tr. 16 Şubat 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
1914'te, 14 kilise ve 21 eğitim kurumu olan Ünye kazasında 7700 Ermeni yaşamaktaydı. Eskiden gelişmiş olan tersaneler, buharlı gemilerin ortaya çıkmasıyla yıkıldı ve çoğunluğu denizci olan nüfus 19. yüzyılın ikinci yarısında göç etmek zorunda kaldı. Kalan 120 aile (700 kişi) 18. yüzyılda kurulan Surp Minas Kilisesi ve Mesrobyan Koleji çevresinde toplanmıştı. iç bölgedeki 10 köyde yaşayan Ermeniler taş işçileri, dokumacılar, fındık ve tütün yetiştiren çiftçilerden oluşmaktaydı. Ayrıca hemen hemen her köyde bir kilise bulunuyordu.
- ^ Kertmenjian, David (2021). Armenian City Quarters and the Architectural Legacy of the Pontus. Internet Archive. archive.org. s. 208. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ Argan, Yaşar (2004). "Çarşı Hamamı". Ünye Hamamları: İpek Yolu ve Ünye. unyezile.net. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
Halk arasında Rum kilisesi olarak anılan yapı, 1872 Ünye tapu kayıtlarında hamamdır; ilk tapu kaydı da bu yıla aittir. Senetsiz olarak kaydedilmiştir. Sözlü anlatımlarda hamamın Rum Kilisesi olduğu zamanlardan kalma duvar resimlerinin bahsi geçer.
- ^ "Sobi'den Büyükşehir'e Hamam Çağrısı". Ünye Tv. unyetv.net. 19 Nisan 2021. 19 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ "Eski Hamam Kültürevi oluyor". Ünye Kent Gazetesi. unyekent.com. 28 Şubat 2022. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.