Çapraz ayna
Yıldız köşegen,Yıldız diyagonal, dikme merceği, prizma diyagonal, diyagonal ayna veya çapraz ayna teleskoplarda kullanılan ve normal mercek eksenine dik bir yönden görüntülemeye izin veren açılı bir ayna veya prizmadır. Teleskop doğrultulduğunda veya başucuna yakın olduğunda (yani doğrudan tepeye) daha rahat ve kolay görüntüleme sağlar. Ayrıca, elde edilen görüntünün sağ tarafı yukarı, ancak soldan sağa ters çevrilir.
Çapraz Ayna türleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Çapraz aynalar 0,965", 1,25" ve 2" çaplarda mevcuttur. 0,965 inçlik çapraz aynalar eski model veya çok düşük fiyatlı teleskoplarda bulunmaktadır. Düşük görüş alanı vs. sorunlardan dolayı yerlerini 1,25 ve 2 inçlik çapraz aynalara bırakmıştır. Günümüzde pek çok kaliteli teleskop 1,25 veya 2 inçlik çapraz ayna ve oküler mercekler kullanmaktadır. 2 inç diyagonaller, daha geniş bir görüş alanı için daha uzun odak uzunluklu ancak düşük güçlü 2" (inç) okülerlerine izin verir. Çapraz aynalar, birkaç dolardan yüzlerce dolara kadar tüm fiyat aralıklarında gelir.
Diyagonal (yansıtıcı) Ayna (Yansıtıcı çapraz ayna)[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu köşegenler (genellikle yıldız köşegenleri olarak adlandırılır), teleskopun görüntüsünü arka hücreye 90 ° açıyla döndürmek için köşegenin içinde 45°'lik bir açıyla ayarlanmış bir ayna kullanır. Ayna köşegenleri, göz merceğinde dikey olarak doğru yönlendirilmiş ancak yatay olarak soldan sağa ters çevrilmiş bir görüntü üretir. Bu görüntünün tersine dönmesine neden olur, göz merceğindeki görüntü sola-sağa çevrilir. Ayna köşegenlerinin en büyük avantajı, bir prizmaya kıyasla yüksek derecede optik doğruluk üretmenin yanı sıra daha az maliyetli olması ve görüntüye herhangi bir renk hatası getirmemeleridir.
Ayna köşegenlerinin en büyük dezavantajı, yansıtıcı kaplama düzgün bir şekilde uygulanmadıkça, 90°'lik bir prizmaya kıyasla daha düşük görüntü kontrastı oluşturacak şekilde ışığı dağıtabilmeleridir. Ayrıca, yansıtıcı yüzey oksitlendiğinden yaşla birlikte bozulurlar. Daha yeni Dielektrik aynalar, bozulma sorununu büyük ölçüde çözmüştür ve uygun şekilde yapılırsa Dielektrik aynalar, geleneksel aynalara kıyasla daha az ışık saçar. Kısa odak uzunluklu enstrümanlarda, bir prizma yerine bir ayna köşegeni tercih edilir.
Prizma çapraz ayna[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir prizma çapraz ayna, optik yolu bükmek için bir ayna yerine basit bir 90° açılı prizma, beşgen prizma veya bir Amici çatı prizması kullanır.
Daha uzun odak oranlarına sahip teleskoplarda, iyi yapılmış bir 90° prizma köşegeni, teleskopu tamamen köşegensiz kullanmanın dışında en yüksek görüntü kontrastını sağlamak için optimum seçimdir. Bununla birlikte, prizmalar, muhtemelen bir ayna köşegeniyle daha iyi çalışma eğiliminde olan kısa odak uzaklıklı enstrümanları tercih eden pazarlama güçleri nedeniyle gözden düşüyor gibi görünüyor.[1] Bununla birlikte, bazı özel durumlarda bir prizma köşegeninin renk dağılım etkileri, objektifin küresel ve renk düzeltmesini tasarım optimumuna yaklaştırarak, yetersiz düzeltilmiş refraktör hedeflerinin (odak uzaklığından bağımsız olarak) performansını artırmak için avantaj sağlamak için kullanılabilir. Prizmanın doğal renk dağılım özellikleri (aşırı düzeltme), objektif merceğin alt düzeltmesini azaltmak veya geçersiz kılmak için çalışır.[2]
Öte yandan, iyi yapılmış geleneksel bir 90° prizma çapraz ayna, bir ayna kadar veya daha fazla ışık iletebilir ve diyagonal aynada olduğu gibi yansıtıcı bir metalik yüzeyden ışık saçılması olasılığı olmadığından bunu daha yüksek görüntü kontrastıyla yapabilir. Ayrıca, oksidasyondan bozunacak yansıtıcı metal kaplama olmadığı için bir ayna gibi bir prizma asla zamanla bozulmayacaktır. Bununla birlikte, uzun odak uzunluklarına sahip popüler Schmidt-Cassegrain ve Maksutov-Cassegrain teleskoplarında bu bir sorun olmamasına rağmen prizma diyagonallar kısa odak uzunluklu dürbünlerle kullanıldığında renk sapmasına neden olabilir.
Pentaprizma[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir pentaprizma, köşegen olmadan görüntülemeyle aynı ters çevrilmiş görüntü yönlendirmesini sağlar. Basit bir 90° açılı prizma, ayna köşegeniyle aynı "çevrilmiş" veya ayna ters çevrilmiş görüntüyü sağlar. Pentaprizma köşegenlerini bulmak son derece zordur.
Amici prizma[değiştir | kaynağı değiştir]
Bir Amici prizması, görüntüyü iki parçaya bölen ve böylece sol-sağ yansıtma olmaksızın dik bir görüntü sağlayan bir çatı prizması türüdür. Bu, göz merceğinde görülenin gökyüzüne, yıldız haritasına veya ay haritasına bakıldığında görülenle aynı olduğu anlamına gelir.
Tipik "doğru görüntü" Amici çatı prizma köşegenlerinin dezavantajı, ışık yolunun bir cam parçasının içinden geçmesi nedeniyle, iletilen toplam ışık miktarının daha az olması ve gereken çoklu yansımaların optik sapmalara neden olabilmesidir. Daha yüksek büyütmelerde (>100×), daha parlak nesnelerin, görüntülenen nesne boyunca parlak bir çizgisi vardır. Bu nedenle, Amici çatı prizmalarının çoğu, astronomik kullanımdan ziyade düşük güçte görüntüleme veya karasal tespit dürbünleri için daha uygundur. Ancak zengin bir alana sahip düşük güç kullanımı ile alan, ayna görüntüsü olmadığı için yıldız haritalarıyla kolayca karşılaştırılabilir.
İki tipte mevcuttur: 90º açılı (sıradan bir diyagonal gibi) ve 45º açılı diyagonal. Bu tür prizmalar, çoğunlukla, 45º'lik bir açıyla, karasal görüntüleme için tespit dürbünlerinde kullanılır. Bu tür teleskoplar nadiren 60× üzerinde büyütme kullanır.[3]
Hizalama[değiştir | kaynağı değiştir]
Pahalı bir yıldız köşegeni bile, teleskobun optik ekseni ile aynı hizada değilse düşük performans gösterecektir. Mükemmel kolimasyondaki bir teleskop, yanlış hizalanmış bir yıldız köşegeni tarafından kolimasyondan atılacaktır ve çoğu zaman bu yanlış hizalama, teleskopun görüntü kalitesini prizmanın veya aynanın yüzey doğruluğundan daha büyük ölçüde belirleyecektir. Yıldız köşegeninin aynası veya prizması, neredeyse cihazın odak düzleminde yer aldığından, 1/4 dalgadan daha büyük yüzey doğruluğu, optik performanstaki herhangi bir artıştan daha fazla ufuk çizgisindedir. Teleskobun kolimasyonunu bozan 1/10 dalga aynası veya prizma yıldız köşegeni, uygun hizada olan 1/2 dalga yıldız köşegeninden daha kötü performans gösterecektir.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Diagonals; Prisms vs. Mirrors". cloudynights.com. 27 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Improving Refractor Performance with a Prism Diagonal". cloudynights.com. 6 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Experiences with erect image Amici prisms". cloudynights.com. 16 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.