Seyyid Talip Bey
| Seyyid Talip Bey | |
|---|---|
| |
| Irak içişleri bakanı | |
| Görev süresi 11 Kasım 1920 - 23 Ağustos 1921 | |
| Başbakan | Abdül Rahman el-Gilani |
| Yerine geldiği | Makam oluşturuldu |
| Yerine gelen | Remzi Bey |
| Meclis-i Mebûsan I.(3), II.(4) ve III.(5) dönem mebusu | |
| Seçim bölgesi | 1908 – Basra 1912 – Basra 1914 – Basra |
| Basra Vilayeti valisi | |
| Görev süresi 1913-1913 | |
| Yerine geldiği | Rıza Paşa |
| Yerine gelen | İzzet Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 28 Şubat 1862 Basra, Irak |
| Ölüm | 16 Haziran 1929 (67 yaşında) Münih, Almanya |
| Milliyeti | Arap |
Seyyid Talip Bey ya da Talib bin Recep bin Muhammad Seyyid bin Talip el-Nakib el-Refa'i. (Arapça: طالب باشا بن رجب النقيب الرفاعي) Arap siyasetçi.
Basra'nın ileri gelen ailelerinden birine mensuptur. Arap milliyetçisi olarak tanınmıştır. Meclis-i Mebûsan'a Basra mebusu olarak olarak I.(3), II.(4) ve III.(5) dönem Meclislerinde görev yapmıştır. İttihatçılar ile anlaşamadığı için 6 Haziran 1914 tarihinde istifa etmiştir. Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra sonra Geçici Irak Hükûmetinde iç işleri bakanlığında bulunmuştur.
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Peygamber Muhammed'in torunu İmam Hüseyin'in soyundan gelmektedir.[1] el-Nakib ailesinin kökleri Mandali şehrinden gelmektedir, Talib'in (büyük büyükbabanın) iki oğlu Muhammed Said ve Abdulrahman ile 1811-1814 yılları arasında Basra'ya göç etmişlerdir.[2] Diğer kaynaklar, onların Mekke'de yaşadıklarını, ancak Abbâsî Halifesi Kaim'in, onları Basra soylularının Şeyhleri olarak getirdiğini söyler.[3]
Basra'nın Nakibi (Soyluların Şeyhi) Talip'in ölümünden sonra şeyhlik, 1874'te oğlu Abdulrahman'ın[2] ve daha sonra Sultan II. Abdülhamid'in mülklerinin Başkan Yardımcısı olan Muhammed Said'in eline geçti. Muhammed Said yaşlandığında, oğlu Recep'i padişahın mallarının başkan yardımcısı yaptı.[2] Muhammed Said'in 1896'da ölümünden sonra Recep, Soyluların Şeyhi oldu.
El-Nakib ailesinin çoğu 1900'lerde Kuveyt'e göçtü ve Kuveyt'in en ünlü ailelerinden biri oldular.[1] Eski Kuveyt Başbakanı Nâsır el-Muhammed el-Ahmed es-Sabah, Talip el-Nakib'in kızı Nasima'dan torunu olduğu için al-Nakib ailesindendir.[3]
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
1899'da Recep, oğlu Talip'i, Kuveyt'in ilk hükümdarı Mübarek es-Sabah ile Basra Valisi Hamdi Paşa arasında, Birleşik Krallık ile Kuveyt arasındaki 1899 antlaşmasıyla ilgili sorunları çözmek için İstanbul'a gönderdi ve orada başarılı oldu. Bunun üzerine Hamdi Paşa görevden alınarak yerine Muhsin Paşa getirildi.[2] Talip ayrıca, Mohammerah Şeyhi, Hazal el-Kabi'nin Basra'daki mülkleri hakkında Hazal ve Osmanlı İmparatorluğu arasındaki sorunu da çözdü.[2] Bulgaristan Prensliği ile olan ihtilaflarında parasının bir kısmını Osmanlılara bağışlamış ve bunun için 1895 yılında Sultan II. Abdülhamid tarafından kendisine özel Mermaran rütbesi verilmiştir.[4]
El-Ahsa valiliği[değiştir | kaynağı değiştir]
1901'de, Beni Hacer kabilesinin bir hükûmet kervanına saldırması ve ondan bir milyon rupilik bir değer çalmasından sonra, el-Nakib Necid'deki el-Ahsa'nın valisi olarak atandı;[5] çünkü aşiretin liderleri maaşlarını istediler ama hükûmet onlara cevap vermedi.[6] El-Nakib, kervan saldırısından sorumlu olan el-Murrah'ın askeri kampına baskın düzenleyerek paralarını ve hayvanlarını alıp Hüfuf'ta satışa çıkarmasını emretti ve son olarak diğer kabileler onları örnek almasınlar diye onlarla olan anlaşmalarını kesmelerini emretti.[7] Aşiret hareketlerini bastırma ve barışı sağlama görevini yerine getirdi ve kendisine özel Bala rütbesi verildi.[4]
Osmanlı siyasetçiliği[değiştir | kaynağı değiştir]
1903'te el-Nakib, Meşrutiyet'in yeniden kurulmasına kadar devlet danışma meclisinin sivil dairesinde çalışmak üzere İstanbul'a döndü. 1908 seçimlerinde Meclis-i Mebusan Basra mebusu olarak seçildi, 1912 ve 1914 seçimlerinde yeniden seçildi.[8][9]
1909 yılında bir fırka kurdu. Hazal el-Kabi ve Mübarek es-Sabah ile işbirliği içerisinde 6 Ağustos 1911 günü fırkanın Basra'da bir şubesini açtı. Partinin sözcülüğünü ilk sayısını 9 Ocak 1912'de çıkaran Anayasa gazetesi yapmıştır.[10] 1914 seçimlerinde fırka mecliste iki sandelye kazandı[9] Osmanlı İmparatorluğu'ndaki ademi merkeziyetçi yönetim nedeniyle, Arap siyasi ve kültürel meclisleriyle çatıştıktan sonra el-Nakib, partisinin Basra'daki şubesini Arap milliyetçiliği inançlarından dolayı kapattı.[11] Osmanlılar, Ferid Bey ve Nuri Bey aracılığıyla ona suikast düzenlemeye çalıştı, ancak el-Nakib, önce onları öldüren bir dizi silahlı isyancı hazırladı.[4]
Basra Vilayeti de dahil olmak üzere Arap Vilayetleri için yerel konseyler oluşturma çağrısında bulunan Basra Reformist Meclisi'ni kurdu.[11] smanlılar onu siyasetten uzak tutmak istediler, bu nedenle 1913'te çok kısa bir süre için Basra Valisi oldu.[4] 1914 seçimlerinde el-Nakib, partisinin meclisteki sandalye sayısını dört artırarak altıya çıkardı ve bu da Arapların haklarını talep etme konusunda durumunu güçlendirdi.[12]
Irak Mandası[değiştir | kaynağı değiştir]
İngiliz birlikleri 1914'te Basra'ya vardığında, İngiliz işgaline itirazı nedeniyle el-Nakib yakalandı ve Bombay'a (Mumbai) sürüldü.[13] Beş yıl sürgünde kaldı, 1920 Irak İsyanı'na tanık olmadan önce Irak'a geri döndü. İsyanı onaylamadı; çünkü siyasi durumların barışçıl çözümlerle çözülmesi gerektiğine inanıyordu.[13] Aynı zamanda en iyi çözümün tıpkı Osmanlılar gibi Irak'ı vilayetler halinde bölmek olduğuna inanıyordu.
Basra'yı veya Irak'ı yönetmeyi umuyordu. Bu nedenle el-Nakib'i destekleyen Hazal el-Kabi ve Arnold Wilson ile birlikte I. Faysal'ın Irak Kralı olmasına karşıydı.[2] Ancak Percy Cox'un Irak'ın İngiliz yüksek komiseri olmasıyla ünü azaldı. el-Nakib, Abdül Rahman el-Gilani'nin geçici kabinesinde içişleri bakanı oldu[14] fakat el-Nakib görevi reddetti; çünkü böyle bir ikincil görevin itibarını zedeleyeceğini düşündü, ancak el-Gilani'den sonra ikinci adam olduğu sürece Gertrude Bell ve John Philby tarafından ikna edildi.[15]
El-Nakib, 1921'de Kahire Konferansı'na davet edilmediğinde, aşiret liderleriyle işbirliği yaparak itiraz etti ve isyan çıkarmakla tehdit etti.[2] Bunun üzerine Irak'ın güneyi ve Orta Fırat bölgesinde bir sefer gezisi yaptı.[16] Perceval Landon ile bazı kabile liderleriyle kutlama yaptığı bir ziyafet verdi.[17] Ziyafette ayağa kalktı ve "Manda yönetimindeki insanları sevmiyoruz, çünkü onlar ulusun meselelerine karışıyorlar, ki bu milletin tek hakkı var ve onun içinde istedikleri her şeyi isteme ve sahip olma hakkına sahipler." dedi.[16] Bu açıklama, Tod adındaki ziyafete katılan bir kişiden, Irak'taki İngiliz akreditasyon kurumu sekreteri Gertrude Bell'e iletildi. Bell, olayda hazır bulunan yabancı mevki sahipleri ile gerçekleri kontrol etti ve Sir Cox'a bunu anlattı, bu da Lady Cox'un 16 Nisan 1921'de el-Nakib'i çay için davet etmesine yol açtı. Ayrılırken Sir Percy onu tutuklattı ve Seylan'a sürgüne gönderdi.[16] John Philby yeni içişleri bakanı olarak belirlendi.[18] Sürgünden döndükten sonra el-Nakib, siyasi işlerden emekli olmaya ve herhangi bir hükûmet yetkilisiyle görüşmemeye karar verdi.[19] Kral Faysal onu ziyaret etmek istediğinde görüşmeyi reddetti, ancak araya girilmesinden sonra 1925'te buluştular ve aralarındaki sorunları çözdüler.[19]
Ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
El-Nakib'in sağlık sorunları vardı, bu yüzden ameliyat olmak için Münih'e gitti, ancak 16 Temmuz 1929'da öldü.[5] Cenazesi Basra'ya gönderildi ve burada El-Zubair'deki el-Hassan el-Basri mezarlığına defnedildi.[5]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Al-Roomi, Fawziya Salih. The History of the Descending of the Kuwaiti Families (Arapça). Kuveyt.
- ^ a b c d e f g Al-Maliki, Lazim Laftah. "The Family of Naqib and its Political Role in Basra". Basra's Families (Arapça). 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b Al-Refa'i, Khalid Abdul Muhsin (16 Haziran 2011). "Who is the mother of Sheikh Nasser Al-Muhammad?". Alrai Mediagroup (Arapça). 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c d al-Dhufairi, Ahmed bin Muharib. "Talib Pasha al-Naqib.. The Mujahid to revive the dignity of Arabs". Al-Seyassah (Arapça). 10 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Muhammad, Rifaat Abdul Razzaq (16 Temmuz 2013). "Happened on this Day: The Death of Talib Al-Naqib". Al Mada (Arapça) (2819).
- ^ al-Shireefi, Hussein Mukheef (Haziran 2011). "Al-Hasa district, a study in its interior status 1871–1913". Babil Center (Arapça) (1).
- ^ al-Ansari, Mohammed Abdullah (1960). Masterpiece of the beneficiary in the new and old history of al-Hasa (Volume 1) (Arapça). Riyad: Riyadh Presses. s. 55.
- ^ Yazıcı, Sibel (2018). Osmanlı Meclis-i Mebusanı ve Faaliyetleri (1914-1918) (PDF) (Doktora). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstütüsü Tarih Anabilim Dalı. s. 34 dip not 195. 16 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2021.
- ^ a b Al-Faidhi, Sulieman (1956). Midst of Struggle (Arapça). Bağdat. s. 97.
- ^ Al-Faidhi. p. 96
- ^ a b Al-Faidhi. p. 98
- ^ Al-Faidhi. p. 190
- ^ a b Mentashavielly, Albert; Salih, Hashim (1978). Iraq in the Years of the British Mandate. Bağdat. s. 32.
- ^ Bell, Gertrude (1927). The Letters of Gertrude Bell (Volume 2). 1 (İngilizce). New York: Boni & Liveright. 24 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2021.
- ^ "Summary of the history of the cabinets of Iraq". Shakw Makw (Arapça). 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ a b c Ireland; Al-Khayyat. p. 180
- ^ Al-Itabi, Abdullah Hameed (2 Aralık 2012). "Talib al-Naqib and the crown of Iraq". al-Mada (Arapça). 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2021.
- ^ al-Hamadani, Hamid. From the Modern History of Iraq. 1.
- ^ a b Al-Omari. p. 40