Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı
| Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı | |
|---|---|
| Türkmence: Repetek goraghanasy, Репетек горагханасы | |
IUCN kategori Ia (tabiatı koruma alanı)
| |
 | |
| Alan türü | Tabiatı koruma alanı |
| Devlet |  Türkmenistan
|
| Şehir | Lebap |
| İlçe | Türkmenabat |
| Koordinatları | 38°36′22″N 63°12′50″E / 38.606°K 63.214°D[1] |
| Kapladığı alan | 346 km2 (134 sq mi) |
| Kuruluş tarihi | 1928 |
Genellikle Repetek Doğa veya Çöl Tabiatı Koruma Alanı olarak anılan Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı, (Türkmence: Repetek goraghanasy, Репетек горагханасы) Amu Derya yakınlarındaki Lebap ilinde, Karakum Çölü'nün doğusunda bulunan Türkmenistan'ın çöl doğa koruma alanıdır (zapovednik). Türkmenabat'ın yaklaşık 70 kilometre (43 mi) güneyindedir ve zemzeniyle bilinir (Varanus griseus çöl monitörü). 1928 yılında kum-çöl ekosisteminin incelenmesi ve korunması için kurulmuş olup 346 kilometrekare (134 sq mi) alanı kaplamaktadır..
Coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Koruma alanının manzarası kuraktır, 15-20 metre (49-66 ft) yüksekliğinde ve birçok noktada 8-10 metre (26-33 ft) uzunluğunda geniş kum tepeleri, geniş kumul alanları ve vadi benzeri çöküntülerden oluşur.[2] Orta Asya'ya özgü nadir Siyah saksaul (Haloxylon aphyllum) 1.470 kilometrekare (570 sq mi) alandan fazla alan kaplamaktadır ve koruma alanı topraklarının yaklaşık %4,5'ini oluşturmaktadır. Topraklar kumlu alt topraklara sahiptir, ancak koruma alanı içinde "21 ağaç, 104 ot, 8 mantar, 1 tosun, 68 toprak algi ve 197 mantar" yetişir.[2]
Tarih[değiştir | kaynağı değiştir]
Repetek Kum Çöl Bilim İstasyonu, 1912'de Rus Coğrafya Derneği'nin kararıyla düzenlendi ve koruma alanı, 1928'de bilimsel istasyonun temelinde kuruldu.[3] Sovyet döneminde koruma alanı Türkmen SSR Bilimler Akademisi Çöller Enstitüsü'ne aitti. 1982-1991 yılları arasında Repetek Kum Çöl Bilim İstasyonu ve Biyosfer Rezervi ile ilgili yayımlanan bilimsel yayınların listesi yaklaşık 250 makaleden oluşmaktadır (%30 peyzaj yapısı ve coğrafya, %20 botanik ve %50 zooloji).[4]
Türkmenistan Bilimler Akademisi Çöller, Flora ve Fauna Enstitüsü, koruma alanının ekonomik kullanımı için çöl arazilerini geri kazanmanın yollarını incelemek için 1962'de kuruldu.[5]
Çevresel koruma[değiştir | kaynağı değiştir]
Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı Önemli Kuş Alanı'nın (IBA) bir parçasıdır ve 1979'dan beri UNESCO'nun gözetimi altındadır ancak "site Türkmenistan Doğa Koruma Bakanlığı'nın yönetimi altındadır".[2] Koruma alanı "Karakum'un kum çölüne özgü en eksiksiz kuş türlerinin yaşam alanlarını desteklemektedir" ve "IUCN Kırmızı Listesi'nde Savunmasız (VU) olarak listelenen önemli bir kara kuyruklu ceylan (Gazella subgutturosa) popülasyonu bulunmaktadır".[2]
İklim[değiştir | kaynağı değiştir]
Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı, serin kışları ve çok sıcak yazları ile çöl iklimi (Köppen iklim sınıflandırması BWk) içinde yer almaktadır. Yağış genellikle seyrek ve düzensizdir ve çoğunlukla kış ve sonbahar aylarında görülür.
 Repetek Biyosfer Devlet Tabiatı Koruma Alanı iklimi 
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | |
| Kaynak: NOAA (1961-1990)[6] | |||||||||||||
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Repetek Zapovednik Unesco Mab Biosphere Reserve". protectedplanet.net. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
- ^ a b c d UNESCO.
- ^ Sokolov, Veiisov & Gunin 1990
- ^ Kuzmenko, Veiisov 1992.
- ^ "Encyclopædia Britannica". 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2020.
- ^ "Climate Normals for Repetek". National Oceanic and Atmospheric Administration. Erişim tarihi: 10 Şubat 2013.
Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Çevrenin Korunması Ulusal Programı, Aşkabat, 2002, s. 149–151 (Rusça)
- Kuzmenko VD, Veiisov SV (1992). "List of scientific publications on the Repetek sandy desert station and biosphere reserve, 1982-1991". Probl. osvoenya pustyn. Ylym (6): 76-85. (Rusça)
- "The Repetek Reserve". Reserves of Central Asia and Kazakhstan (Rusça). Mysl. 1990. ss. 183-197. ISBN 5244002732. "The Repetek Reserve". Reserves of Central Asia and Kazakhstan (Rusça). Mysl. 1990. ss. 183-197. ISBN 5244002732. "The Repetek Reserve". Reserves of Central Asia and Kazakhstan (Rusça). Mysl. 1990. ss. 183-197. ISBN 5244002732.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "Repetek Biosphere State Reserve". UNESCO. 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2013.
- Görüntü Flickr