Pembe sumru
| Pembe sumru | |
|---|---|
| |
| Bilimsel Sınıflandırma | |
| Alem: | Animalia |
| Şube: | Chordata |
| Sınıf: | Aves |
| Takım: | Charadriiformes |
| Aile: | Laridae |
| Cins: | Sterna |
| Tür: | S. dougallii
|
| İkili adı | |
| Sterna dougallii Montagu, 1813
| |
| |
Pembe sumru[2] (Sterna dougallii), Sumrugiller ailesinden olan bir sumru türü. Sterna cinsinin adı, Eski İngilizce "sumru" anlamına gelen "stearn"[3] sözcüğünden türetilmiştir ve tür adı dougallii İskoç doktor ve toplayıcı Dr. Peter McDougall'ın (1777-1814) soyadından gelmektedir.[4] "Roseate", üreme çağındaki kuşun pembe göğüs tüylerini ifade etmektedir.[5]
Taksonomi[değiştir | kaynağı değiştir]
İngiliz doğa bilimci George Montagu, 1813'te pembe sumruyu tanımlamıştır. Genetik olarak, ortak ataları kara enseli sumruya (S. sumatrana) kardeş soy olmakla birlikte beyaz alınlı sumru (S. striata) ile çok yakından ilişkilidir.[6]
Bu tür, başlıca gaga rengi ve küçük tüy ayrıntılarında farklılık gösteren bir dizi coğrafi ırka sahiptir.
Sterna dougallii dougallii Avrupa ve Kuzey Amerika'nın Atlantik kıyılarında ürer ve kışı Karayipler ile Batı Afrika'nın güneyinde geçirir. Bu türün hem Avrupa, hem de Kuzey Amerika'daki nüfusu uzun vadede gerilemiştir; ancak etkin koruma önlemleri, son yıllarda bazı topluluklarda, özellikle Avrupa'daki nüfusun çoğunluğunu (yaklaşık 1200 çift) elinde tutan İrlanda'nın Dublin kıyısındaki Rockabill Adası'nda düşüşü tersine çevirmiştir.
Tropikal türevler olan S. dougallii korustes ve S. dougallii bangsi, Hint Okyanusu boyunca doğu Afrika'dan Japonya'ya değin yerleşik üreyen alt türlerdir. Bu alt türlerin gagalarında daha fazla kırmızılık vardır. Uzun gagalı ve kısa kanatlı S. dougallii gracilis, Avustralya ve Yeni Kaledonya'da yavrulamaktadır. Kuzeybatı Hint Okyanusu, S. dougalli arideensis alt türünün nüfusunu barındırmaktadır. Kimi yazarlar yalnızca üç ırkın arideensis, gracilis ve dougallii'nin korunması gerektiğini ileri sürmektedir.[7][8]
Betimleme[değiştir | kaynağı değiştir]
Pembe sumru, küçük-orta büyüklükte bir sumru olup 33-36 santimetre uzunluğuna, 67-76 santimetre kanat genişliğine sahip olmakla birlikte bayağı sumru, kuzey sumrusu ve pembe sumrudan daha büyük olup tüyleri benzer olan kara gagalı sumru ile karıştırılabilmektedir. Pembe sumrunun ince keskin gagası üreme mevsimi boyunca gelişen kırmızı zeminli siyah bir gagadır; tropik ve güney yarım küre ırklarınınkinden daha geniştir. Pembe sumru, kısa kanatlıdır ve bayağı sumru veya kuzey sumrusundan daha hızlı kanat çırpmaktadır. Kanatların üst bölümü soluk gri ve alt bölümü beyazdır ve en dıştaki temel uçuş tüylerinin yazın kararmasına karşın uçarken küçük bir kara gagalı sumru gibi çok solgun görünmektedir. Yetişkin bireyler, çok uzun, esnek kuyruk şeridine ve turuncu-kızıl bacaklara sahiptir. Yazları yetişkinlerin alt bölümleri, kuşa adını veren pembemsi bir renk almaktadır.
Davranış ve ekoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
Gıda ve beslenme[değiştir | kaynağı değiştir]
Diğer Sterna sumrularında olduğu gibi, pembe sumru, neredeyse her zaman denize dalarak balıklar ile beslenir; akrabası olan sumrulara göre çok daha denizcidir, yalnızca yıkanmak için ve avlanmadığında seyrek olarak kıyıdaki tatlı su lagünlerine uğramaktadır. Genellikle doğrudan dalış yapar ve kuzey sumrusu tarafından tercih edilen "aşamalı olarak havada beklemeyi" tercih etmemektedir. Erkek bireyin dişi bireye balık sunması, kur gösterisinin bir parçasıdır.
Bir sumru için alışılmadık olan pembe sumrular kleptoparazitik bir davranış sergilemektedir; başka deniz kuşlarından, sık olarak da İngiliz kolonilerindeki bayağı deniz papağanlarından balık çalmaktadır. Bu alışkanlık, balıkların daha derin yüzdüğü, dalışlarda sumruların yeterince derinlere ulaşamayacağı, ancak daha derin dalış bayağı deniz papağanlarının erişebileceği kötü hava koşullarında yiyecek toplama yeteneklerini büyük ölçüde arttırmaktadır.
Kışın; alın beyaza, gaga siyaha dönüşür. Genç pembe sumrular, genç kara gagalı sumrular gibi pullu bir görünüme sahiptir, ancak bu türden daha dolgun siyah bir başı vardır.
Yavrulama[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu tür, zaman zaman diğer deniz kuşlarıyla birlikte kıyı ve adalardaki kolonilerde ürer. Avustralya topraklarında kara enseli sumru (S. sumatrana), tepeli sumru (Thalasseus bengalensis), büyük tepeli sumru (T. bergii), Sternula nereis, sürmeli sumru (Onychoprion anaethetus) ve Chroicocephalus novaehollandiae türleri ile yan yana yuvalandığı kaydedilmiştir.[9] Genellikle içi boş veya yoğun bitki örtüsünün altında zeminin kazınmasıyla yuva yapar ve bir veya iki (nadiren üç) yumurta bırakır. Yuvasını ve gençlerini diğer ak sumrulardan daha az savunurlar, genellikle onları korumak için çevredeki kolonideki kuzey sumrularına ve bayağı sumrulara güvenmektedirler. Daha küçük kolonilerde seyrek olarak bu diğer sumru türleriyle çiftleşebilirler.
Ak karınlı deniz kartalı (Haliaeetus leucogaster) ve gümüş martı, yumurta ve civcivler için avlanırken, taşçeviren (Arenaria interpres), kara sıçan (Rattus rattus) ve Egernia kingii avcılardan da kuşkulanılmaktadır.[9]
Ötüş[değiştir | kaynağı değiştir]
Pembe sumrunun ötüşü, diğer sumrulardan oldukça farklı olup kara kızılbacağa benzemektedir ve çuvit biçiminde oldukça belirgin bir ötüşü vardır.
Korunma durumu[değiştir | kaynağı değiştir]
19. yüzyılın sonlarında, bu kuşlar şapkaları süslemek amacıyla kullanılan tüyleri için avlandılar. Yakın zamanlarda; bazı bölgelerde sayıları büyük martılar tarafından son zamanlarda avlanmasının artması ve rekabetin artmasından dolayı azalmıştır. Bu tür, 2019 itibarıyla, İngiltere'nin en nadir üreyen deniz kuşu olmuştur.[10]
Bu türün Avrupa nüfusunun %75'inden fazlasını oluşturan en büyük Avrupa kolonisi İrlanda'da Dublin Kontluğu, Rockabill Adasındadır. 2013 yılında Rockabill'de 1213 çift yuva yapmıştır. Wexford Kontluğundaki Lady Adası Gölü kolonisi de çok önemlidir, 2013'te 155 çift burada yuvalanmıştır.[11]
Kısmen gizlenmiş yuva mevkileriyle birlikte folluklarının (hazır yuvalarının) sağlanması, kuşların bunlara kolayca ulaşmasının sonucunda kuşlar için çok keskin bir koruma başarısı sağladığı kanıtlamıştır. Bu sonuçlar, kuzey gümüş martısı gibi yırtıcı kuşlardan yavrulara sağlanan koruma ile üreme verimliliği büyük ölçüde arttırılmaktadır. Northumberland'ın Coquet Adası'ndaki bir kolonide, folluklar sağlandıktan sonra nüfus, 25 çiftten (1997) 92 çifte (2005) yükselmiştir. Benzer önlemler Anglesey sumru kolonilerinde ve özellikle ağaç ebegümeci gibi bitki örtüsünün temizlenmesi ile birlikte uygulanmıştır. 2018 yılında, on yıldan fazla bir süre içinde ilk kez, uçabilecek olgunluğa erişmiş bir çift yavru kuş, önceki yıllardaki koruma projesi olan Kraliyet Kuşları Koruma Derneği projesinden sonra Anglesey açıklarındaki Skerries'te adanın çevresindeki stratejik konumlarda, pembe sumru çağrılarının ve el yapımı tuzakların çekiciliğinin yardımıyla yeniden tasarlanmış hazır yuvalara (folluklara) yerleştirilmiştir.[10]
İngiltere'de pembe sumru için resmi hükûmetin ulusal Biyoçeşitlilik Eylem Planı kapsamında koruma amacıyla yer açılmıştır. İngiltere'nin türlere yönelik tehdit planının ana nedenlerinden biri küresel ısınmadır ve besin kaynağı olan balıklar için dikey profil dağılımında bir değişiklik yaratır. Pembe sumru, Afrika-Avrasya Göçmen Su Kuşlarının Korunması Sözleşmesinin uygulandığı türlerden biridir.
Kanada Yaban Yaşamı Servisi, pembe sumruyu Tehdit Altında olarak listelemektedir. ABD İçişleri Bakanlığı pembe sumrunun kuzeydoğu nüfusunu Tehlike Altında, Karayipler nüfusunu Tehdit Altında olarak listelimektedir.[12]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ BirdLife International (2012). "Sterna dougallii" 9 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. IUCN Red List of Threatened Species. 2012. Retrieved 26 November 2013.CS1 maint: ref=harv (link)
- ^ Boyla, Kerem (Çeviren) (2001). Türkiye ve Avrupa'nın Kuşları, Kuzey Afrika ve Ortadoğu dahil. İstanbul: Türkiye Doğal Hayatı Koruma Derneği.
- ^ "Sterna." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Jobling, James A (2010). The Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Londra: Christopher Helm. s. 139. ISBN 978-1-4081-2501-4.
- ^ "Roseate." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003.
- ^ Bridge (2005). "A phylogenetic framework for the terns (Sternini) inferred from mtDNA sequences: implications for taxonomy and plumage evolution" (PDF). Molecular Phylogenetics and Evolution. 35 (2). ss. 459-469. 19 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.
- ^ Gochfeld, M. & Burger, J. 1996. Family Sternidae (terns). In: Del Hoyo, J., Elliott, A A. & Sargatal, J. (Eds). Handbook of birds of the world, Vol. 3. Barcelona: Lynx Edicions. pp. 624–667.
- ^ Tree, AJ (2005) The known history and movements of the Roseate Tern Sterna dougallii in South Africa and the western Indian Ocean. Marine Ornithology 33:41-47 PDF 26 Nisan 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- ^ a b "Sterna dougallii — Roseate Tern". Species Profile and Threats Database. Canberra, Australian Capital Territory: Department of the Environment, Water, Heritage and the Arts, Australian Government. 2015. 2 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
- ^ a b "Arşivlenmiş kopya". 30 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2020.
- ^ Annual Report of the Irish Rare Birds Breeding Panel 2013
- ^ "Roseate Tern". Birds of North America Online. Ithaca, New York: Cornell Lab of Ornithology. 2014. 9 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2015.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Pembe sumru - Güney Afrika Kuşları Atlasında türler metni18 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Pembe sumru: Madeira Kuşları5 Nisan 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
