Orta parmak işareti

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Orta parmak işareti

Orta parmak, orta parmak işareti, orta parmak hareketi ya da orta parmak çekmek; Batı kültüründe müstehcen bir el hareketidir. Bu jest, orta ila aşırı derece bir aşağılamayı ifade eder ve "siktir", "seni sikeyim", "kıçına sok", "defol git", "git kendini becer" anlamlarına kabaca eşdeğerdir. Sadece orta parmağın yukarıya doğru uzatıldığı bir elin arkası gösterilerek yapılırken bazı yerlerde başparmak uzatılır. Orta parmağı uzatmak, özellikle Batı dünyası olmak üzere birçok kültürde aşağılamanın sembolü olarak kabul edilir. Pek çok kültür, saygısızlığı göstermek için benzer jestler kullansa da diğer kültürler, bunu kasıtlı bir saygısızlık içermeden işaret etmek için kullanır. Bu jest, genellikle aşağılamayı ifade etmek için kullanılırken mizahi veya şakacı bir şekilde de kullanılabilir.

Bu jest, antik Yunanistan'a kadar uzanır ve antik Roma'da da kullanılmıştır. Tarih boyunca fallusu temsil etmektedir. 1800'lerin başında zamanla saygısızlık işareti olarak bilinmeye başlandı ve müzik sanatçıları (özellikle aktörler, ünlüler, sporcular ve politikacılar arasında daha yaygın; çoğu, günümüzde bu hareketi müstehcen olarak görmekte) tarafından kullanılmıştır. Daha çağdaş dönemlerde orta parmağın dışında işaret parmağı ile yüzük parmağı, testislere benzetilmiştir.[1]

Klasik dönem[değiştir | kaynağı değiştir]

Orta parmak, 16. yüzyıl.
Gérôme tarafından içinde yaşadığı büyük fıçı içinde resmedilen Kinik filozof Diyojen; büyük hatip Dimosthenis'i görme isteklerini dile getiren handaki yabancılara orta parmak işareti yaparak "Sizin için Atinalıların demagogu bu!" diye haykırdığı söylenir.[2]

Orta parmak hareketi; antik zamanlarda cinsel ilişkinin sembolü olarak, jesti alan kişiyi aşağılamak, korkutmak ve tehdit etmek amacıyla kullanılmıştır.[3] Orta parmak, fallusu temsil ederken hemen sağ ve solundaki iki parmak ise testisleri temsil etmektedir. Testisleri temsil eden bu iki parmak,[4] orta parmağın hemen yanında yer almasıyla jest, apotropaik bir güç kazanmış olabilir.[5] 1. yüzyıl Akdeniz dünyasında orta parmak çekmek, kadim kem göz tehdidini başka yöne çevirmek için kullanılan birçok yöntemden biriydi.[6]

Yunancada bu hareket katapygon[7][8] (κατάπυγον, kata – κατά, "aşağıya doğru"[9] ve pugē – πυγή, "kıç, kalça"[10]) olarak biliniyordu. Antik Yunan komedyasında orta parmak, başka bir kişiye yönelik bir küfür hareketiydi; katapugon terimi aynı zamanda "anal penetrasyona boyun eğen bir erkeğe"[11] veya bir kadına katapygaina'ya[12] atıfta bulunur. Aristofanes'in Bulutlar (MÖ 423) eserinde[13] Sokrates karakteri öğrencisine şiirsel ölçüler konusunda soru sorarken Strepsiades ise daktilin (bir Yunan vezni) ne olduğunu gayet iyi bildiğini söyler ve orta parmak çeker. Bu jest, Yunancadaki daktylos kelimesinin iki anlamı üzerinde görsel bir kelime oyunudur: hem "orta parmak" hem de bir parmağın eklemleri gibi uzun ve iki kısa heceden oluşan ritmik ölçüdür (— ‿ ‿,, aynı zamanda bir Orta Çağ Latince metninde penis ve testisler üzerinde görsel bir kelime oyunu olarak da görülür). Sokrates, bu hareketi yapanı "kaba ve aptal" olarak nitelendirmiştir.[13][14] Bu jest, Aristofanes'in Barış'ında birinin yüzüne osurmanın yanı sıra bir tür alay konusu olarak tekrarlanır;[15][16] kullanım daha sonra Suda'da açıklanır ve Erasmus'un Adagia'sına dahil edilir.[17][18] Laertios Diogenes, MÖ 4. yüzyılda Atina'da Kinik filozof Diyojen'in hareketi Dimosthenis'e nasıl yönlendirdiğini kaydeder.[2] Epiktetos'un Söylevler'ine göre Diyojen'in hedefi sofistlerden biridir.[19]

Latincede orta parmak, "utanmaz, uygunsuz veya saldırgan parmak" anlamına gelen digitus impudicus idi.[4] MS 1. yüzyılda Persius, batıl inançlı kadın akrabalarına "rezil parmak" (digitus infamis) ve "arındırıcı tükürük" ile bir tılsım uydururken[20][21] Satyricon'da yaşlı bir kadın büyü yapmadan önce alnı işaretlemek için toz, tükürük ve orta parmağını kullanır.[22] Şair Martial, sağlığı yerinde bir karaktere sahiptir ve "ahlaksız olanı" üç doktora doğru uzatır.[4][23] Başka bir epigramında, Martial şöyle yazmıştır: "Sana cinaedus diyenlere yüksek sesle gül Sextillus ve orta parmağını uzat."[24][25] Juvenal, sinekdoş yoluyla Fortuna'yı tehdit etmek için "orta tırnağı" kaldırır.[26] Uygunsuz parmak, fallik tanrı Priapos ile ilgili bir şiir koleksiyonu olan Priapeia'da alaycı bir bağlamda yeniden ortaya çıkar.[5] Geç Antik Çağ'da "utanmaz parmak" terimi, Sevillalı İsidor'un Etimoloji'sinde birini "utanç verici bir eylemle" suçlarken sık kullanımına atıfta bulunularak açıklanmıştır.[27]

Boston Braves beyzbol atıcısı Charles "Old Hoss" Radbourn, kameramana orta parmak işareti çekerken, 1886. Bu resim, hareketin bilinen ilk fotoğrafıdır.[28]

Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Dilbilimci Jesse Sheidlower, jestin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki en eski tarihine 1890'lara kadar gidebilmiştir. Antropolog Desmond Morris'e göre, jest muhtemelen ABD'ye İtalyan göçmenler aracılığıyla gelmiştir. Amerika Birleşik Devletleri'nde orta parmağın ilk belgelenmiş görünümü 1886 yılına aittir. Bu belgede Boston Beaneaters beyzbol atıcısı olan Old Hoss Radbourn, rakibi New York Giants'ın bir üyesine işareti çekerken fotoğraflanmıştır.

Filmlerdeki ilk kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Alfred Hitchcock'un sessiz filmlerinden biri olan The Ring'in (1927) bir düğün sahnesi sırasında yüzük taşıyıcısının orta parmağını düğün partisinin başka bir üyesine çekmesiyle sonuçlanan bir yanlış anlamaya dayanan sahne filmde komedi etkisi yaratır. Speedy (1928) filminde Harold Lloyd'un karakteri, filmin yaklaşık 25. dakikasında Luna Park'ta çarpık bir aynaya parmağı işareti yapar.

Siyasi ve askeri kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Jest, siyasi olaylara da dahil edilmiştir. Bir Amerikan gemisinin Kuzey Kore tarafından ele geçirildiği USS Pueblo olayı sırasında yakalanan Amerikalı ekip üyeleri, Kuzey Korelilerin propagandalarında görüntüleri kullanmalarını baltalayarak yayımlanan fotoğraflarda genellikle gizlice parmak işareti yaptı. Hareketin ne anlama geldiğinden habersiz olan Kuzey Koreliler', ilk başta mahkûmlar tarafından shaka'ya benzer bir "Hawaiice iyi şans işareti" olduğunu söylendi. Muhafızlar durumu anladıklarında mürettebat son derece şiddetli dayaklara maruz kaldı.[29] Abbie Hoffman bu hareketi 1968 Demokratik Ulusal Kongresi'nde kullandı.[3] Ronald Reagan, Kaliforniya valisi olarak görev yaparken Berkeley, Kaliforniya'daki karşı kültür protestocularına orta parmağını gösterdi.[3] Dönemin Amerika Birleşik Devletleri Başkan Yardımcısı Nelson Rockefeller, 1976'da Binghamton, New York yakınlarındaki bir kampanya durağında alay eden kişilere hareketi yaptı ve bu hareketi "Rockefeller jesti" olarak adlandırdı.[3] 1982'de, zamanın Kanada Başbakanı Pierre Trudeau, Britanya Kolumbiyası'ndaki Salmon Arm'daki protestoculara parmak hareketi çekti[30] ve olaya "Salmon Arm selamı" takma adını verdi.[31] Jestin kendisi de "Trudeau selamı" olarak adlandırıldı.[32] Eski başkan George W. Bush, Teksas valisi olarak görev yaptığı dönemde Austin'deki bir üretim tesisinde kameraya parmağını uzatarak bunun "sadece tek parmakla bir zafer selamı" olduğunu söyledi.[33] Anthony Weiner, 2013 New York Belediye Başkanlığı seçimini kaybettiği gece seçim merkezinden ayrıldıktan sonra gazetecilere parmağını gösterdi.[34] Alman Sosyal Demokrat Partisi'nin önde gelen adayı Peer Steinbrück, 2013 Almanya federal seçim kampanyası sırasında Süddeutsche Zeitung'un magazin ekiyle yaptığı bir fotoğraf röportajında tartışmalı bir şekilde orta parmak işareti yaptı.[35]

Popüler kültürde kullanımı[değiştir | kaynağı değiştir]

Çek heykeltıraş David Černý'nin eseri. (21 Ekim 2013, Prag)

Orta parmak kullanımı popüler kültürde yaygınlaşmıştır. Cobra Starship grubu, "Middle Finger" adlı bir şarkı yayımladı ve insanların orta parmağını gösterdiği bir müzik videosu çekti.[36] İtalyan sanatçı Maurizio Cattelan, Milano Menkul Kıymetler Borsası'nın hemen önüne 11 metre (36 ft) uzunluğunda bir orta parmak mermer heykeli yerleştirdi.[37] Johnny Cash'in sonradan ünlü olan bir fotoğrafı, 1969'da San Quentin Eyalet Hapishanesindeki bir konser sırasında bir fotoğrafçıya orta parmak işareti yaptığını gösteriyor ve fotoğraf, At San Quentin olarak yayımlandı.[38] Cameron Diaz, Esquire için bir fotoğraf çekimi sırasında bu hareketi yaptı.[39]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ Rosewarne, Lauren (2013). American Taboo: The Forbidden Words, Unspoken Rules, and Secret Morality of Popular culture. s. 51. 
  2. ^ a b Diogenes Laërtius. "Lives of Eminent Philosophers VI.2.34" (Grekçe). Perseus Project. 6 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 
  3. ^ a b c d Oricchio, Michael (20 Haziran 1996). "Davis' Infamous Finger Salute Has Had a Big Hand in History; Folklorists: Roots Go Back At Least 2,000 Years To Ancient Rome". San Jose Mercury News. s. 16A. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2012. (abonelik gereklidir)
  4. ^ a b c Nasaw, Daniel (6 Şubat 2012). "When did the middle finger become offensive?". BBC News Magazine. BBC. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Şubat 2012. 
  5. ^ a b Corbeill, Anthony (2003). Nature Embodied: Gesture in Ancient Rome. Princeton University Press. s. 6. ISBN 978-0-691-07494-8. 19 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022. 
  6. ^ Malina, Bruce J. (2001). The New Testament World: Insights from Cultural Anthropology (3 bas.). Louisville: Westminster John Knox Press. 
  7. ^ Liddell, Henry George; Robert Scott (1940). "A Greek–English Lexicon: κατάπυγον". Oxford University Press (via Perseus Project). 16 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 
  8. ^ Halperin, David M.; Winkler, John J. (1992). Before Sexuality: The Construction of Erotic Experience in the Ancient Greek World. Princeton University Press. s. 186. ISBN 978-0-691-03538-3. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022. 
  9. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; tufts1 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  10. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; tufts2 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  11. ^ Cohen, Beth (2000). Not the classical ideal: Athens and the construction of the other in Greek art. Brill. s. 186. 
  12. ^ Calame, Claude; Lloyd, Janet (1999). The Poetics of Eros in Ancient Greece. Princeton University Press. s. 136. ISBN 978-0-691-04341-8. 
  13. ^ a b Dover, K.J. (1968). Aristophanes Clouds. Oxford University Press. ss. xvii, 181. ISBN 0-19-814395-8. 
  14. ^ Aristophanes. "Clouds (ll. 650-6)". Perseus Project. 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 
  15. ^ Aristophanes. "Peace (ll. 546-9)" (Grekçe). Perseus Project. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  16. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; tufts3 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  17. ^ "Suda On Line: Ἐσκιμάλισεν". The Stoa Consortium. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  18. ^ Erasmus (1992). Adages III.iii.87. University of Toronto Press. s. 311. ISBN 978-0-802-02831-0. 17 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022. 
  19. ^ Arrian. "Discourses of Epictetus III.2.i". Perseus Project. 7 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  20. ^ Persius. "Satires II.33" (Latince). Perseus Project. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  21. ^ Erasmus (1992). Adages II.iv.68. University of Toronto Press. ss. 225-6. ISBN 978-0-802-05954-3. 
  22. ^ Petronius. "Satyricon 131" (Latince). Perseus Project. 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  23. ^ Martial. "Epigrammata VI.70.5" (Latince). Perseus Project. 8 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 
  24. ^ Martial. "Epigrammata II.28.1–2" (Latince). Perseus Project. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2012. 
  25. ^ Williams, Craig Arthur (2010). Roman Homosexuality. Oxford University Press. s. 223. ISBN 978-0-195-38874-9. 15 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022. 
  26. ^ Juvenal. "Satire X.52-3" (Latince). Perseus Project. 5 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  27. ^ Oliver, Lisi (2011). The Body Legal in Barbarian Law. University of Toronto Press. s. 150. ISBN 978-0-802-09706-4. 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2022. 
  28. ^ Achorn, Edward (2010). Fifty-nine in '84: Old Hoss Radbourn, Barehanded Baseball, and the Greatest Season a Pitcher Ever Had. Smithsonian Books. s. 24. ISBN 978-0-06-182586-6. 
  29. ^ Stu, Russell. "The Digit Affair". USS Pueblo Veteran's Association. October 1, 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2010. The finger became an integral part of our anti-propaganda campaign. Any time a camera appeared, so did the fingers. 
  30. ^ "Top aide put on spot over Trudeau's one-finger gesture". The Ottawa Citizen. 25 Ağustos 1982. s. 11. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2012. 
  31. ^ "One-finger salute crude to Ont. Film Review Bd". Toronto. 7 Şubat 2009. 3 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2015. 
  32. ^ Hopper, Tristin (22 Ağustos 2016). "A B.C. museum says it's preserved the railcar from which Pierre Trudeau gave the finger to protesters". National Post. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021. 
  33. ^ Archived at Ghostarchive and the Wayback Machine: "Bush's One-Fingered Victory Salute" (İngilizce). YouTube. 21 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2019. 
  34. ^ Dolan, Laura; Flores, Rosa; McCaughan, Tim (11 Eylül 2013). "Weiner dodges sexting partner, flips the bird as he rides off". CNN.com. 11 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2013. 
  35. ^ Maroldt, Lorenz (13 Eylül 2013). "Peer Steinbrück und die "Stinkefinger"-Pose. Sie können ihn mal". Der Tagesspiegel (Almanca). 16 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2018. 
  36. ^ "Cobra Starship's 'Middle Finger' Video Is Bird-Flipping Fun – Music, Celebrity, Artist News". MTV.com. 19 Ocak 2012. 9 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2012. 
  37. ^ "Middle finger sculpture pops up in front of Milan Stock Exchange". National Post. 27 Eylül 2010. Erişim tarihi: 9 Temmuz 2012. 
  38. ^ "The Story Behind Johnny Cash's Infamous Middle Finger Photo ::J". 23 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. nny Cash News |yayıncı=antiMusic.com |erişimtarihi=9 Temmuz 2012}}
  39. ^ "Milwaukee Journal Sentinel - Google News Archive Search". google.com. [ölü/kırık bağlantı]
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orta_parmak_işareti&oldid=32603125" sayfasından alınmıştır