Mario Bunge

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Mario Bunge
2007'de Bunge
Doğumu21 Eylül 1919(1919-09-21)
Buenos Aires, Arjantin
Ölümü24 Şubat 2020 (100 yaşında)
Montreal, Québec, Kanada
Alma materUlusal La Plata Üniversitesi (PhD, 1952)
BölgesiBatı felsefesi
Okulu
İlgi alanları
Etkilendikleri

Mario Augusto Bunge (/ˈbʊŋɡeɪ/ ; İspanyolca telaffuz: [ˈbuŋxe]; 21 Eylül 1919 – 24 Şubat 2020), Arjantinli-Kanadalı filozof ve fizikçidir. Felsefi yazıları bilimsel gerçekçilik, sistemcilik, materyalizm, aciliyetçilik ve diğer ilkeleri birleştirdi.

Bunge, "kesin felsefe"nin savunucusuydu[1] :211ve varoluşçu, hermenötik, fenomenolojik felsefe ve postmodernizm eleştirmeniydi.[1] :172 Popüler olarak sözdebilime karşı görüşleri ile biliniyordu.

Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]

Bunge, 21 Eylül 1919'da Florida Oeste, Buenos Aires, Arjantin'de doğdu.[3] :1Annesi Marie Herminie Müser, Birinci Dünya Savaşı'nın başlamasından hemen önce Almanya'yı terk eden bir Alman hemşireydi.[1] :1–2 Yine Alman kökenli olan babası Augusto Bunge, Arjantinli bir doktor ve sosyalist siyasetçiydi.[1] :1–2Çiftin tek çocuğu olan Mario, herhangi bir din eğitimi almadan büyüdü ve Buenos Aires'in varoşlarında mutlu ve ilham verici bir çocukluk geçirdi.[1] :1–22

Bunge'ın Carlos F. ve Mario AJ (eski karısı Julia ile) ve Eric R. ve Silvia A adında 4 çocuğu vardı. 60 yılı aşkın eşi Arjantinli matematikçi Marta Cavallo ile birlikteydi.[1]:5 Mario, 1966'dan beri Marta ile Montreal'de, diğer ülkelerde bir yıllık izinli izinlerle yaşadı.[1] :413

Kariyeri ve çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]

Bunge, çalışmalarına La Plata Ulusal Üniversitesinde başladı ve fiziko-matematik bilimlerinde doktora derecesi ile mezun oldu.[4] 1956–1966 yılları arasında önce La Plata'da, ardından Buenos Aires Üniversitesinde teorik fizik ve felsefe profesörüydü.[4] Uluslararası ilk çıkışı Şili, Santiago'daki 1956 Inter-Amerikan Felsefe Kongresi'ndeydi. Orada özellikle Bunge'yi kongrenin yıldızı olarak nitelendiren Willard Van Orman Quine tarafından fark edildi.[5] 90 yaşında emekli olana kadar, 1966'dan beri bulunduğu Montreal'deki McGill Üniversitesi'nde Frothingham Mantık ve Metafizik Profesörüydü.[4][6][7]

Bunge'nin 2016 tarihli anıları, Between Two Worlds: Memoirs of a Philosopher-Scientist'e ilişkin bir incelemede,[1] James Alcock, Bunge'de "hayatını gerçek, bilim ve adaletle ilgili güçlü ilkelerin rehberliğinde yaşamış, son derece kendine güvenen bir adam" gördü.[8]

Eylül 2019'da yüzüncü yıl oldu. Bu olayı kutlamak için uluslararası bir akademisyen koleksiyonunun makalelerini içeren bir Festschrift yayınlandı.[9] 24 Şubat 2020'de Kanada'nın Montreal kentinde 100 yaşında öldü.[10][11]

Siyasi görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Bunge, kendisini John Stuart Mill ve José Ingenieros geleneğinde solcu bir liberal ve demokratik sosyalist olarak tanımladı.[1]:345–347[12] Birleşmiş Milletler'de demokratik reformu ve daha hesap verebilir bir uluslararası siyasi sistemin yaratılmasını savunan bir örgüt olan Birleşmiş Milletler Parlamenterler Meclisi Kurma Kampanyası'nın destekçisiydi.[13]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h i j Bunge, Mario (2016). Between Two Worlds: Memoirs of a Philosopher-Scientist. Springer Biographies. Berlin; New York: Springer-Verlag. doi:10.1007/978-3-319-29251-9. ISBN 9783319292502. OCLC 950889848. 
  2. ^ Bunge said that he "taught [himself] philosophy between 1936 and 1956" while he was a regular physics student (between 1938 and 1944), studying nuclear physics under Guido Beck (see: Mario Bunge, "Philosophy of Science and Technology: A Personal Report", Contemporary Philosophy, Volume 8: Philosophy of Latin America, pp. 245–272, edited by Guttorm Fløistad Kluwer).
  3. ^ Mario Bunge: a Centenary Festschrift. Cham: Springer-Verlag. 2019. doi:10.1007/978-3-030-16673-1. ISBN 9783030166724. OCLC 1109956992. 
  4. ^ a b c "Fellows: Mario A. Bunge". John Simon Guggenheim Memorial Foundation. 22 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2010. 
  5. ^ Matthews, Michael R. (July–August 2020). "Mario Bunge: Physicist, Philosopher, Champion of Science, Citizen of the World (1919–2020)". Skeptical Inquirer. 44 (4). Amherst, NY: Center for Inquiry. ss. 7-8. 
  6. ^ "Mario Bunge: Philosophy in flux". McGill Reporter. 8 Kasım 2007. 13 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2010.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  7. ^ "Biography: Mario Bunge, PhD, FRSC". University of Ottawa. 15 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2010. 
  8. ^ Alcock (2017). "The Scientist and the Philosopher". Skeptical Inquirer. 41 (2): 58-61. 
  9. ^ "Science, Philosophy, and a Lifetime of Reason: A Mario Bunge Festschrift". Skeptical Inquirer. 44 (1). Amherst, New York: Center for Inquiry. January–February 2020. s. 9.  Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  10. ^ "Fallece a los cien años el filósofo argentino Mario Bunge". La Vanguardia (İspanyolca). 25 Şubat 2020. 8 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2022. 
  11. ^ "Muere a los 100 años el físico y filósofo argentino Mario Bunge". CNN en Español (İspanyolca). 25 Şubat 2020. 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Aralık 2022. 
  12. ^ Matthews, Michael R., (Ed.) (2019). "Ethical politics and political ethics II: on socialism through integral democracy". Mario Bunge: A Centenary Festschrift. Cham: Springer-Verlag. ss. 513-534. doi:10.1007/978-3-030-16673-1_29. ISBN 9783030166724. OCLC 1109956992.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  13. ^ "Overview: Professors". Campaign for a UN Parliamentary Assembly (İngilizce). 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2018. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Mario_Bunge&oldid=32539286" sayfasından alınmıştır