Mahmut Akok
Mahmut Akok | |
|---|---|
| Doğum | 1901 Bandırma, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 27 Kasım 1993 Ankara, Türkiye Cumhuriyeti |
| Meslek | Müzeci, Arkeolog |
| Tanınma nedeni | Cumhuriyetin ilk yıllarındaki kazılarda yaptığı "akokvarî" denilen çizimler. |
Mahmut Akok (1901, Bandırma-27 Kasım 1993, Ankara[1]) müzeci, arkeolog ve restitüsyon uzmanı.
Türkiye'de cumhuriyetin ilk yıllarında Türk Tarih Kurumu ile Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü'nün yaptığı arkeolojik kazıların çoğunda mimar ve desinatör olarak katılmış; Raci Temizer, Hamit Zübeyir Koşay, Necdet Pençe, Tahsin Özgüç ile ilk sistematik kazı çalışmalarını gerçekleştirmiştir. Sanat tarihçilerinin "Akokvarî" adını taktıkları aksonometrik çizimleri ile tanınır.[2]
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
1901 yılında Bandırma'da doğdu. Babası İsmail Ağa, Bulgaristan'ın Tırnova şehrinden Türkiye'ye göç etmiş bir aileye mensuptu. Yedi yaşında iken babasını kaybetti. İlköğrenimine Ankara'da başladı, ardından İstanbul'da bir marangoz okulunda yatılı olarak okumaya başladı. İstanbul'un işgali üzerine eğitimine Ankara'da devam etti. I. Dünya Savaşı yıllarında cephe gerisinde askerî statüde marangozluk yaptı.[2] İstiklal Savaşı yıllarını da Ankara'da geçirdi ve İstiklal Savaşı Gazisi unvanı aldı.[2]
Münir Hayri Egeli'nin "Atatürk'ten Bilinmeyen Hatıralar" adlı kitabında aktarıldığına göre 1933 yılında Cumhuriyet Halk Partisi'nin amblemini Recep Peker'in talebi ile Mamut Akok tasarlamıştır.[3][not 1]
1938-1943 yılları arasında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Kürsüsünde öğrenim gördü. Alacahöyük (1936-1947), Karaoğlan, Bitik Höyük, Alâeddin Tepesi (1939-1941), Kültepe, Acemhöyük (1948 -1973), İnandık-Ilgın, Eskiyapar Höyüğü (1970-1973) kazılarına katıldı.[5] 1945-1968 arasında Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü adına kurtarma kazıları yaptı.
Millî Eğitim Bakanlığına bağlı Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü bünyesindeki Rölöve Bürosu ve Anıtlar Kurulu'nda Röleve bürosunun başkanı olarak görev yaptı. Anadolu Selçuklu mimari anıtların rölövelerini hazırladı. Anadolu Selçuklu mimarisine ait bilgilerini yeni inşa edilen mimari yapılara taşıdı. Örneğin Ziraat Bankası Genel Müdürlük Binası'nda saçak altlarındaki Selçuklu motif süslemelerinin çizimi ve turkuaz mavisiyle boyanmasını gerçekleştiren Mahmut Akok idi.[6]
Bir binayı üç boyutlu gibi 45 derece meyille kesip, sadece binanın dış görünüşünü değil, içini de gösterdiği, içinde ya da dışında daima bir insan silueti olan, binanın büyüklüğünü bir anda kıyaslama imkanı veren çizimler hazırladı. Çizimlerine sanat tarihçileri "akokvari" adını verdi.[2] Çalışmaları, Müzeler Genel Müdürlüğü Arşivi'nde yer alır.
Belleten, Türk Arkeoloji Dergisi, Önasya Dergisi, Türk Etnografya dergisi, Arkitekt, Mimarlık, Yıllık Araştırmalar Dergisi'nde makaleler yayımladı. Türk Tarih Kurumu'nun düzenlediği Türk Tarih Kongrelerinde ve Milletlerarası Birinci Türk sanatı Kongresi'ne bildiriler sundu.
1980'lere kadar Türkiye'deki birçok müzenin kuruluş ve sergileme çalışmalarını yönetti.27 Kasım 1993 tarihinde Ankara'da ölmüştür.
Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]
- Ankara Şehri İçinde Rastlanan İlkçağ Yerleşmesinden Bazı İzler ve Üç Araştırma Yeri
- Kültepe Kazılarının Orta Anadolu'da Hitit Çağı Mimarisine Kazandırdığı Özellikler
- Türk Tarih Kurumu Adına, Konya Alaeddin Tepesinde 1941 Yılında Yapılmış Olan, Arkeolojik Kazıda Elde Edilen Mimari Buluntular
- Alacahöyük 1979 Çalışmaları
- Alaca Höyükte Sürekli Yapılan Kazılarla Ortay Çıkan Kalıcı Değer Taşıyan Mimari Buluntuların Yaşatılması Problemi ve Üzerinde Kazı Yapılan Anadolu Höyüklerinin Geleceği
- Uşak Ulu Camii
- Candaroğlu Mahmut Bey Camii
- Augusta Şehir Harabeleri
- Kütahya Büyük Bedesteni
- Samsun İli Havza İlçesinin Lerdürge Köyünde Bulunan Tümülüsler
- Ankara Şehri İçinde Rastlanan İlkçağ Yerleşmesinden Bazı İzler ve Üç Araştırma Yeri
- Konya Şehri İçindeki Alâaddin Tepesinde Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Arkeolojik Kazıların Mimarî Buluntuları
- Alacahöyük'te Son Dönem Arkeolojik Çalışmalarla Açıklığa Kavuşturulan Yapı Tekniği ve Mimari Gerçekler
- Konya Şehri İçindeki Alâaddin Tepesinde Türk Tarih Kurumu Adına Yapılan Arkeolojik Kazıların Mimarî Buluntuları[7]
Hakkında yazılan eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
Mahmut Akok Sanat Tarihinde Restitüsyon Piri 2010 Nevin Algül
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Kimi kaynaklarda logo tasarımı için eğitim bilimci İsmail Hakkı Tonguç'un görevlendirildiği ve altı ok logosunu onun çizdiği belirtilir.[4]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Cumhuriyet Dönemi Kültür Çınarlarından:Mahmut Akok". www.sadibayram.com. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ a b c d Algül, Nevin (2006). "Sanat tarihinde Mahmut Akok". Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü doktora tezi. 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ Kansu, Metin Atuf (13 Nisan 2013). "Altıok'un Hikayesi". 21 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ "Mahmut Akok (arkeolog) Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi". Sosyolojisi.com sitesi. 29 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ "Ziraat Bankası Müzesi". Ziraatbano.com.tr. 2 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2021.
- ^ "Mahmut Akok makaleleri". 27 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.