Liçi
| Liçi | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
Litchi chinensis
Sonn. |
Liçi (Litchi chinensis) (Çince: 荔枝 liçi), başlıca olarak Çin'in güneyinde yetişen bir meyve. Geçmişte kral meyvesi olarak anılmış olan bu meyve Çin'de vergi olarak da halktan toplanmıştır.
Morfolojik özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Liçi ağacı, yaklaşık 15-20 m boyuna ulaşan, dört mevsim yeşil kalan bir ağaçtır. Meyvesi 3–4 cm uzunluğunda, yaklaşık 3 cm çapındadır. Kabuğu pembemsi kırmızı renkli ve serttir. Acımsı olan ve yenilmeyen kabuğu, oldukça incedir ve kolayca soyulur. Meyvesi yarı saydam-beyaz, üzüme benzer yumuşak kıvamda ve tatlıdır. Çekirdeği yaklaşık 2 cm uzunluğunda, 1–15 cm çapında, sert ve parlak kahverengidir. Çekirdeği hafifçe zehirlidir[kaynak belirtilmeli] ve yenilmez.
Yetişme dönemi[değiştir | kaynağı değiştir]
Liçi meyvesi, çiçek açmasından yaklaşık 100 gün sonra, Temmuz - Ekim ayları arasında olgunlaşır. Liçi, C vitamini açısından oldukça zengindir.
Yetiştiği coğrafya[değiştir | kaynağı değiştir]
Liçi meyvesi Çin dışında, Hindistan, Vietnam, Filipinler, İsrail, ABD'nin Teksas, Florida, Hawaii eyaletleri ve Kaliforniya eyaletinin kıyı kesimleri ve Endonezya'da da yetişir. Türkiye'de ise şu anda yalnızca Mersin ve ilçelerinde yetiştirilmektedir. Liçi kışın serin ancak dondan korunaklı yağışlı bir iklim yazın ise sıcak ve nem ister. Yetişkin bir liçi ağacı en fazla -4 dereceye kadar olan soğukları tolere edebilir.
Besin değeri[değiştir | kaynağı değiştir]
Liçinin toplam ağırlığının %60'ı yenilebilir.[1] Liçinin doymuş yağ oranı düşüktür ve sodyum ile kolestrol bulunmamaktadır. Polifenol oranı bazı meyvelere nazaran daha yüksektir, bununla birlikte bir kap liçi meyvesi günlük kalori ihtiyacı 2000 kilokalori olan bir insanın çinko ihtiyacının %14'ünü, fosfor ihtiyacının %9'unu, potasyum ihtiyacının %6'sını karşılar.[2]
Ortalama 9 liçi meyvesi bir yetişkinin günlük C vitamini ihtiyacını karşılar.
Liçi ve longanın besin değerleri açısından karşılaştırması[değiştir | kaynağı değiştir]
| Çeşit | Besin | Liçi (100 g) | Longan (100 g) |
|---|---|---|---|
| Proximates | Su | 81.76 g | 82.75 g |
| Enerji | 66 kcal | 60 kcal | |
| Protein | 0.83 g | 1.31 g | |
| Toplam lipidler (yağlar) | 0.44 g | 0.1 g | |
| Kül | 0.44 g | 0.7 g | |
| Karbonhidrat (Farklılıklarına göre) | 16.53 g | 15.14 g | |
| Lif (toplam diet lifleri) | 1.3 g | 1.1 g | |
| Şeker | 15.23 g | ||
| Mineral | Kalsium (Ca) | 5 mg | 1 mg |
| Demir (Fe) | 0.31 mg | 0.13 mg | |
| Magnezyum (Mg) | 10 mg | 10 mg | |
| Fosfor (P) | 31 mg | 21 mg | |
| Potasyum (K) | 171 mg | 266 mg | |
| Sodyum (Na) | 1 mg | ||
| Çinko (Zn) | 0.07 mg | 0.05 mg | |
| Bakır (Cu) | 0.148 mg | 0.169 mg | |
| Manganez (Mn) | 0.055 mg | 0.052 mg | |
| Selenyum (Se) | 0.6 mcg | ||
| Vitaminler | C Vitamini (toplam askorbik acid) | 71.5 mg | 84 mg |
| Tiamin | 0.011 mg | 0.031 mg | |
| Riboflavin | 0.065 mg | 0.14 mg | |
| Niasin | 0.603 mg | 0.3 mg | |
| B-6 Vitamini | 0.1 mg | ||
| Folate | 14 mcg | ||
| Kolin | 7.1 mg | ||
| E Vitamini (alpha-tocopherol) | 0.07 mg | ||
| K Vitamini (phylloquinone) | 0.4 mcg | ||
| Lipidler | Yağ Asitleri (toplam Doymuş) | 0.099 g | |
| 14:00 | 0.002 g | ||
| 16:00 | 0.07 g | ||
| 18:00 | 0.024 g | ||
| Yağ Asitleri (toplam tekli doymamış) | 0.12 g | ||
| 16:1 farklılaşmamış | 0.001 g | ||
| 18:1 farklılaşmamış | 0.119 g | ||
| Yağ Asitleri (toplam çoklu doymamış) | 0.132 g | ||
| 18:2 farklılaşmamış | 0.067 g | ||
| 18:3 farklılaşmamış | 0.065 g | ||
| Amino Asitler | Triptofan | 0.007 g | |
| Lizin | 0.041 g | 0.046 g | |
| Methionine | 0.009 g | 0.013 g | |
| Threonine | 0.034 g | ||
| Isoleucine | 0.026 g | ||
| Leucine | 0.054 g | ||
| Fenilalanin | 0.03 g | ||
| Tirozin | 0.025 g | ||
| Valin | 0.058 g | ||
| Arginine | 0.035 g | ||
| Histidin | 0.012 g | ||
| Alanin | 0.157 g | ||
| Aspartik asit | 0.126 g | ||
| Glutamik asit | 0.209 g | ||
| Glisin | 0.042 g | ||
| Prolin | 0.042 g | ||
| Serin | 0.048 g |
Kaynak: USDA Nutrient Database
Alt türleri[değiştir | kaynağı değiştir]
"Litchi chinensis"in iki alt türü vardır:
- Çin ve Hindiçin'de yetişen Litchi chinensis chinensis ile
- Endonezya ve Filipinler'de yetişen Litchi chinensis philippinensis.
Resim galerisi[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Liçinin kesitleri -
Filizlenmekte olan bir liçi çekirdeği (3 aylık) -
Liçi ağacı -
Yeşermiş liçi salkımları -
Genç bir liçi bitkisi
.jpg)
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- İngilizce Vikipedi
Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ USDA. "Litchis, raw". Nutrition Data. 14 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2009.
- ^ Pierre Brat, Stéphane Georgé, Annick Bellamy, Laure Du Chaffaut, Augustin Scalbert, Louise Mennen, Nathalie Arnault and Marie Josèphe Amiot (Eylül 2006). "Daily Polyphenol Intake in France from Fruit and Vegetables". The Journal of Nutrition. 136 (9). ss. 2368-2373. PMID 16920856.
