Klaskuri Deresi
Klaskuri Deresi (Gürcüce: ქლასკურის ხევი veya ქლასკურიწყალი; okunuşu: "klask'uris h'evi" veya "klask'uris ts'q'ali"), Artvin ilinin Borçka ilçesinde, Çoruh Nehri'nin sağ kollarından biri olan bir akarsudur. Bu derenin vadisinde yer alan Klaskuri köyü, adını bu akarsudan alır.[1][2] Klaskuri köyü, günümüzde Aralık ve Atanoğlu olmak üzere iki ayrı köydür.
Klaskuri adı bir tamlama olup ikinci kelime "Skuri" (სკური) Kolhi dilinde "vadi" ve "dere" anlamına gelir. Kolhi dilinden gelen bu kelime Megrelce ve Lazcada aynı anlamı korumuştur. Klaskuri ise, "sıcak su" anlamına gelir.[1][3][4]
Klaskuri Deresi, Karçhal Dağları'nın kuzeybatı uzantısı olan Gildiziri Tepesi civarından doğar.[5] Borçka ilçesindeki Karagöl'ü besleyen Heba Deresi ile Savgule Deresi bu akarsuyun başlangıcını oluşturu. Klaskuri Deresi, batı yönünde, ulaşılması zor ve ormanlık bir vadi boyunca akar. Bugünkü Atanoğlu ve Aralık köylerini geçtikten sonra, tarihsel Arçveti köyünün hemen karşısında, sağ taraftan Çoruh Nehri'ne katılır.[1][6][7]
Klaskuri Deresi, Klaskuri köyünün adının Aralık olarak değiştirilmesinden sonra, Aralık Deresi olarak da anılmaktadır. Bu dere üzerinde günümüzde üç adet hidroelektrik santrali (HES) bulunmaktadır. Bu HES'ler Taşköprü HES (12 MW), Aralık HES (12 MW) ve Hızır Regülatörü ve HES (2 MW) adlarını taşımaktadır.[8]
Klaskuri vadisi, Çoruh Havzası'nı oluşturan vadilerden biridir. Tarihsel olarak Gürcü nüfusunu barındıran Klaskuri vadisi, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında Rusların eline geçmesinin ardından önemli bir göçe sahne oldu. Bu vadiden Osmanlı ülkesine göç eden Gürcüler, Mustafakemalpaşa ilçesine bağlı Karapınar, Sinop ilinin merkez ilçesine bağlı Karapınar, Erfelek ilçesine bağlı Abdurrahmanpaşa ile Değirmencili (İncemeydan mahallesi) gibi köylere yerleşmiştir.[9][10]
Klaskuri Deresi üzerinde, Aralık Köprüsü olarak da bilinen Klaskuri Köprüsü bulunmaktadır. Bu köprü eskiden Kraliçe Tamar Köprüsü olarak adlandırılıyordu.[11] Klaskuri Deresi'nin Çoruh Nehri'ne katıldığı noktada ve Kodziri (Meşedibi) olarak anılan mevkiide Koziri Kilisesi ve Koziri Şapeli'nin kalıntıları bulunmaktadır.[12]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Klarceti (კლარჯეთი), Mamia Pağava, Meri Tsintsadze, Maia Baramidze, Malhaz Çoharadze, Tina Şioşvili, Şota Mamuladze, Ramaz Halvaşi, Nugzar Mgeladze, Zaza Şaşikadze, Cemal Karalidze, Batum, 2016, s. 280 9 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-8969-5
- ^ Eter Beridze, Nigali (ნიგალი), Tiflis, 2009, s. 279 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ Eter Beridze, Nigali (ნიგალი), Tiflis, 2009, s. 280 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ Eter Beridze, Nigali (ნიგალი), Tiflis, 2009, s. 6 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ ""Artvin Fiziki İl Haritası" - Milli Savunma Bakanlığı Harita Genel Müdürlüğü". 26 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2021.
- ^ Eter Beridze, Nigali (ნიგალი), Tiflis, 2009, s. 280 24 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-409-02-8
- ^ "İbrahim Kopar - Ramazan Sever, "Karagöl (Borçka Artvin)"". 26 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2021.
- ^ ""Aralık Deresi Üzerindeki Barajlar ve HES'ler" - Enerji Atlası". 24 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Kasım 2021.
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 148-149" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2022.
- ^ Pağava et al. 2016, s. 256, 270, 271
- ^ "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), 1913, Tiflis, s. 148-149" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Nisan 2022.
- ^ 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2016, s. 162 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9