Flynn etkisi
Flynn etkisi, 20. yüzyılda dünyanın birçok yerinde ölçülen akışkan ve kristalize zeka testi puanlarındaki kayda değer ve uzun süreli artıştır.[1] Zekâ seviyesi (IQ) testleri, katılımcılarından oluşan bir örneklem kullanılarak standartlaştırıldığında, geleneksel olarak test sonuçlarının ortalaması 100 ve standart sapma 15 veya 16 IQ puanı olacak şekilde ayarlanır. IQ testleri yeniden düzenlendiğinde, genellikle önceki katılımcılarla yakın zamanda doğmuş örnekler kullanılarak tekrar standartlaştırılır. Her seferinde, ortalama sonuç 100 olarak ayarlanır. Bununla birlikte, yeni denekler eski IQ testlerini çözdüklerinde hemen hemen her durumda 100'ün önemli ölçüde üstünde puan alırlar.
Test puanlarındaki artışlar, testin ilk yıllarından günümüze kadar sürekli ve doğrusal olmuştur. Raven's Progressive Matrices testi için 2009 yılında yayınlanan bir çalışma, İngiliz çocuklarının ortalama test puanlarının 1942'den 2008'e 14 IQ puanı arttığını ortaya koymuştur.[2] IQ testinin uzun süredir yaygın olarak kullanıldığı diğer Batı Avrupa ülkeleri, Japonya ve Güney Kore dahil olmak üzere birçok ülkede de benzer sonuçlar gözlemlenmiştir.[1]
Flynn etkisinin sebepleriyle ilgili birçok açıklama ve bunun etkileriyle ilgili bazı şüpheler vardır. Semantik hafıza ve epizodik bellek gibi diğer bilişsel yeteneklerde de benzer gelişmeler bildirilmiştir.[3] Araştırmalar, 1990'lı yılların başlarından beri Norveç, Danimarka, Avustralya, İngiltere, Hollanda, İsveç, Finlandiya, Fransa ve Almanca konuşulan ülkelerde[4] IQ puanının düştüğünü ve Flynn etkisinin tersine döndüğünü göstermektedir.[4][5][6][7][8] Test, adını zeka araştırmacısı James Flynn'den almıştır.
Muhtemel sebepleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Zeka araştırmaları alanında uzmanlaşmış 75 kişinin 2017'de yaptığı bir araştırmaya göre, daha iyi sağlık koşulları, daha iyi beslenme, daha iyi eğitim ve iyileşen yaşam standartları Flynn etkisinin dört ana sebebidir. Genetik değişikliklerin bir etkisinin olduğu görülmemiştir.[9] Uzmanların görüşleri, Flynn etkisi verileri üzerinde bağımsız olarak yapılan[10] meta-analizle doğrulanmaktadır.
Araştırmacılar Flynn etkisinin durmasının veya tersine dönmesinin muhtemel sebeplerini şöyle açıklamıştır: toplumun farklı kesimlerinde daha fazla olan doğurganlık oranın halkın genetik ve sosyal yapısına etkisi, göç, eğitim kalitesinin düşmesi ve medya etkisi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Baker (Mart 2015). "The cognitive impact of the education revolution: A possible cause of the Flynn Effect on population IQ". Intelligence. 49: 144-58. doi:10.1016/j.intell.2015.01.003. ISSN 0160-2896.
- ^ Flynn (Mart 2009). "Requiem for nutrition as the cause of IQ gains: Raven's gains in Britain 1938–2008". Economics and Human Biology. 7 (1): 18-27. doi:10.1016/j.ehb.2009.01.009. ISSN 1873-6130. PMID 19251490.
- ^ "Flynn effects on sub-factors of episodic and semantic memory: parallel gains over time and the same set of determining factors". Neuropsychologia. 47 (11): 2174-80. Eylül 2009. doi:10.1016/j.neuropsychologia.2008.11.007. PMID 19056409.
- ^ a b Al-Shahomee (2018). "An increase of intelligence in Libya from 2008 to 2017". Personality and Individual Differences. 130: 147-149. doi:10.1016/j.paid.2018.04.004.
- ^ Teasdale (2005). "A long-term rise and recent decline in intelligence test performance: The Flynn Effect in reverse". Personality and Individual Differences. 39 (4): 837-43. doi:10.1016/j.paid.2005.01.029.
- ^ Dutton (2013). "A negative Flynn effect in Finland, 1997–2009". Intelligence. 41 (6): 817-20. doi:10.1016/j.intell.2013.05.008.
- ^ Pietschnig (2015). "A reversal of the Flynn effect for spatial perception in German-speaking countries: Evidence from a cross-temporal IRT-based meta-analysis (1977–2014)". Intelligence. 53: 145-53. doi:10.1016/j.intell.2015.10.004.
- ^ Bratsberg (6 Haziran 2018). "Flynn effect and its reversal are both environmentally caused". Proceedings of the National Academy of Sciences (İngilizce). 115 (26): 6674-78. doi:10.1073/pnas.1718793115. ISSN 0027-8424. PMC 6042097 $2. PMID 29891660.
- ^ Rindermann, et al., 2017
- ^ According to Rinderman et al., chapter 4
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- "TED Speaker: James Flynn: Why our IQ levels are higher than our grandparents'". TED.com. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Kasım 2017.
- Flynn Etkisinin Ötesinde,27 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cambridge Üniversitesi'nde James R. Flynn tarafından 2006 yılında verilen bir konferans
- Indiana Üniversitesi'nde Flynn Etkisi30 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- Marguerite Holloway, Flynn'in etkisi, Scientific American, Ocak 1999; çevrimiçi baskı15 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- "Büyük Çevresel Etkilere Karşı Kalıtım Tahminleri: IQ Paradoksu Çözüldü"[ölü/kırık bağlantı] - Dickens ve Flynn tarafından yazılmış 2001 tarihli bir makale
- "Kubbe İyileştirme"5 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Wired makalesi)
- New Yorker'dan Malcolm Gladwell, ırk, IQ ve Flynn etkisi üzerine3 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Artan zeka: Flynn etkisi30 Ocak 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.