Bozoklu Şeyh Celâl

Bozoklu Şeyh Celâl veya müridleri arasındaki adıyla Kızılbaş Şah Velî (d. (?), Yozgat — ö. 1519, Erzincan), Celâlî isyanlarına (1519 — 1610) adını veren âsî ve timarlı sipâhîdir.

Yaşamı

Osmanlı Devleti’nde bugünkü Yozgat ilini içine alan Bozok sancağında timar sâhibi olan Celâl, Osmanlı-Safevî savaşları (1514-1823) devrinde işlerinin bozulması üzerine Bozok’tan ayrılıp Tokat yöresine gelerek Turhal yakınlarındaki bir mağarada yaşamaya başladı. Bölgede Alevî Kızılbaş Türkmenlerinin çoğunlukta olduğunu bilen Bozoklu Celâl; burada Alevîlerin inançlarını istedikleri gibi yaşayamadığını, devletin Sünnî mezhebine göre idâre edildiğini, kendisinin Mehdî olduğunu ve bu haksızlıkları gidereceğini duyurduktan sonra taraftar toplamaya başladı. Genellikle işsiz güçsüz insanları etrâfına toplayan Bozoklu Celâl, etrâfındakilere şerîatın tüm yasaklarının helâl olduğuna dâir fetvâlar vererek süratle ün kazandı. Bozoklu Şeyh Celâl, Alevî Türkmenlere karşı yürüttüğü propagandalar sâyesinde 20 bini aşkın mürid edindi ve isyân hazırlıklarına başladı.

Ayaklanması

Târihler 7 Mart 1519 yılını gösterdiğinde, devlete karşı isyân bayrağını çeken Bozoklu Şeyh Celâl ile emrindeki 20 bini aşkın yaya ve atlıdan oluşan kuvvet; Osmanlı Devleti’ni hızla harekete geçirdi. Rum Beylerbeyi Sadi Paşa ve emrindeki Osmanlı kuvvetleri, Şeyh Celâl’e karşı sefere çıktı. İsyân mevkiinde karşılaşan taraflar arasında yaşanan çatışmalar sonucunda bozguna uğrayan Sadi Paşa, Amasya’ya çekilmek mecbûriyetinde kaldı. Bu bozgunun ardından bu defa Karaman Beylerbeyi Deli Hüsrev Paşa isyânı bastırmak için Şeyh Celâl’e karşı sefere çıktı. Ancak aynı mevkide Celâl ve ordusunun Hüsrev Paşa emrindeki Osmanlı ordusunu da mağlûp etmesiyle isyân, Osmanlı topraklarında hızla yayılmaya başladı. O sırada Edirne’de bulunan I. Selim, Rumeli Beylerbeyi Ferhad Paşa’yı isyânı bastırması için tavzif etti. Ferhad Paşa, kapıkulu ve yeniçerilerden oluşturduğu büyük bir kuvvetle hemen sefere çıktı. Bunun yanında Dulkadıroğulları Beyi Şahsüvaroğlu Ali Bey’e de Ferhad Paşa’ya yardım etmesi için ulak yollandı. Bu gelişmelerin haberini alan Şeyh Celâl, bu kadar güçle baş edemeyeceğini düşünerek Şah İsmâil’e sığınmaya karar verdi. Taraftarlarını toplayarak Sivas’a ulaşan Şeyh Celâl, Şahsüvaroğlu Ali Bey’in kendisine yaklaştığının haberini alınca Şebinkarahisar’a doğru yöneldi. Âsîlerin kaçacağını anlayan Ali Bey, henüz Ankara’ya yaklaşmakta olan Ferhat Paşa’yı beklemeden Erzincan yöresindeki Akşehir’de Şeyh Celâl ve emrindekilere saldırdı. Taraflar arasında meydana gelen sert çatışmalar netîcesinde Ali Bey galip gelerek Bozoklu Şeyh Celâl başta olmak üzere bütün âsîler kılıçtan geçirildi ve ilk Celâlî isyânı böylece bastırılmış oldu.