Armide (Gluck)
 | |
| Özgün isim | Armide |
|---|---|
| Müzik | Christoph Willibald Gluck |
| Libretto | Philippe Quinault |
| Gala | 23 Eylül 1777 |
| İlk gösterim yeri | Paris, Académie Royale de Musique (Opéra National de Paris) |
| Oyuncular |
|
Armide, Christoph Willibald Gluck tarafından Fransızca olarak hazırlanmış 5 perdelik bir trajik operadır. Librettosu "Philippe Quinault" tarafından Fransızca olarak Torquato Tasso'nun (d.1544-o.1596) "Gerusalemme liberata [(Kurtarılmış Kudüs)(1581)]" epik şiir eserinden uyarlanarak yazılan eserin prömiyer temsili 23 Eylul 1777'de Paris'te "Académie Royale de Musique" (Opéra National de Paris) tarafından verilmiştir. Bu eser Gluck'un Fransız opera sahnesinde temsil edilen 5. opera eseri olmuştur.
Hazırlanma[değiştir | kaynağı değiştir]
Gluck bu eseri hazırlamaya başlamadan önce özel olarak 1686'da Lully için oyun yazarı ve librettist "Philippe Quinault"'un özel olarak hazırladığı librettoyu aynen kullanmaya karar vermişti. Bu libretto Torquato Tasso'nun Gerusalemme liberata (Kurtarılmış Kudüs) manzum epik şiir eserinden uyarılmıştı.
Buna başlıca sebep Gluck'un librettist "Pietro Metastasio"'un işlediği klasik konulara bağlı olan İtalyan ve Fransız opera tarzları yerine yeni konulara ve yeni müziksel görüşler ihtiva eden reformcu bir opera tipi ortaya çıkartmak için Viyana'da Orfeo ve Euridice ve Alceste eserleri ile başlattığı operada reform hareketini bir yeni tip Fransız opera eseri yazarak Fransa'da alışılagelmiş opera geleneklerini kırıp orada da operada reform uygulamak istemesi idi. Bu yeni tarz opera eseri için Gluck İtalyan opera tarzını Fransız milli opera tarzı ile birleştirmeye hedefli idi. Aynı librettonun iki değişik tarzda operaya dönüştürülmesi Fransız opera seyircisine bu ayrımı yapıp formu ve muhteviyatı yeni reform edilmiş opera tarzını seçmelerine açıkça destek sağlayacaklarını düşündüğü belirtilmektedir. Lully ve Quinault Fransa'da ciddi ulusal Fransiz operası tarzını bunların hazırladığı Armide librettosu ve operası zirveye eriştirenler olduğu o zamanlar kabul edilmekte idi. Bu yeni reform opera tarzını daha önce 1765'te "Jean-Joseph de Mondonville"'in hazırlayıp yapımlayıp temsil ettirdiği "These" operası ile denenmiştir. Fakat bu deneme, reform operası aleyhinde sonuç vermişti. Fransız opera seyircisi bu yeni eseri büyük tenkitlere uğratmışlar ve bu eserin yerine aynı konuyu eski tarzada işleyen Lülly'nun eserinin temsil edilmesini tercih ettiklerini açıkça ortaya atmışlardı. Gluck yeni eserini Armide librettosunu kullanarak hazırlaması Fransız ulusal operasının bu tip seyirci tarafından değiştirilemez kabul edilen ideal prensiplerinden açıkça ayrılmıştı. Bu eski prensiplere tutunma karşısında, Gluck, "modern" opera bestelemenin sadece mümkün değil gayet ilgi çekici ve güzel opera eserleri ortaya çıkarak modernin tercih edileceğini vurguamak istemekteydi. Bu yeni eser Fransız entelektüel ve kültürel çevrelerinde büyük kritik karışıklık ve gayet ciddi polemik atmosferi yarattı. Gluck'un Armide eseri onun eserleri arasından en popüler olanı değildir. Ama Fransız kültürel düşünce ve tavırlarından değişmelere neden olduğu için tarihsel olarak gayet önemli bir opera eseri olmuştur. Bu eserin temsil edilip popüler olmasından sonra "Armide" gelecekte yaratılacak opera eserlerinin kültürel ve entelektüel değerlendirilmesi için sanki bir mihenk taşı olmuştur. Örneğin opera konusunda 19. yüzyılda kritik tenkitler yazan besteci Hector Berlioz Gluck'un Armide eseri hakkında gayet sıcak övgüler yazmıştır.
Gluck Quinault/Lülly operasının librettosunu kullanarak kendi bestesini yapması opera bestecileri arasında küçük çapta bir moda yarattığı iddia edilebilir. 1778'de Gluck'un opera bestecilikte rakibi olan Piccinni Qineault/Lully 1685'te yapımı "Roland" operasında kullanılan Quineault'nun librettosunu kullanarak "Roland" adlı bir opera hazırladı; yapımlattı ve temsil ettirdi. Yine 1780'de Niccolò Piccinni Qineault/Lully 1676'da yapımı "Attys" operasında kullanılan Quineault'nun librettosunu kullanarak aynı adlı bir opera hazırladı; yapımlattı ve temsil ettirdi. Yine 1780'de Fransız besteci Philidor Qineault/Lully 1676'da yapımı "Persee"'de kullanılan Quineault'nun librettosunu kullanarak ayni adlı bir opera hazırladı ve temsil ettirdi. 1780'de Fransız besteci "François-Joseph Gossec" Qineault/Lülly 1682 yapımı "Thésée"'de kullanılan Quineault'nun librettosunu kullanarak kendi "Thesee" eserini hazırlayıp yapımlayp temsil ettirdi. 1778'de Gluck'un Quineault'nun librettosunu kullanarak "Roland" adlı bir opera eseri hazırlamaya başladığı belgelidir ama bu aynı eseri Piccini'nin de hazırladığı haberini alınca bu eser üzerinde çalışmadan vazgeçtiği de bildirilmektedir.
Temsiller[değiştir | kaynağı değiştir]
23 Eylül 1777'de Paris'te prömiyer temsili yapılan Armide Paris Operaevi'nin repertuvarında 18. yüzyıl sonlarından 19/ yüzyılın ilk çeyreğine kadar devamlı olarak kaldı ve 1805, 1811, 1818, 1819 ve 1825 yeniden yapımlamalar hazırlandı.
Paris'te 1866'daki yeni yapımlama "Emile Perrin" direktörlüğü altında idi. Bu yapımın mizansenleri (II.Perde) "Édouard Desplechin"; (III.Perde) "Auguste-Alfred Rubé" ve "Philippe Chaperove" ve (IV.Perde ve V.Perde) "Charles-Antoine Cambon" tarafından yapıldı.
Paris'te diğer bir büyük harcama ile yapılan yeni yapım 12 Nisan 1905 idi. Bu yapim için Armide başrolünde ünlü soprano "Lucienne Bréval" ve diğer önemli rollerde günün ünlü şarkıcıları olan "Alice Verlet", "Agustarello Affré", "Dinh Gilly" ve "Geneviève Vix" bulunmaktaydılar. Kostümler Charles Bianchini ve Charles Bétout tarafından tasarlanmışlardı. Mizansen tasarımcıları ise "Eugène Carpezat" (I. Perde); "Amable" (II.Perde ve V.Perde) ve Marcel Jambon and Alexandre Bailly (III.Perde ve IV.Perde) idi.
Diğer operaevlerinde bu opera eserinin prömiyer ve tekrarlama yapımları şu listede verilmektedir:[1][1]
- 1779 Kopenhag, Eksik olarak konser şeklinde temsili.
- 1782 Hannover, İtalyanca çevirisi ile.
- 1783 Kassel
- 1787 Stockholm, Georg Joseph Vogler tarafından bir ek prolog ile.
- 1805 Berlin, Almanya prömiyer temsili. Yapımcı: Julius von Voss Orkestra şefi: Bernhard Anselm Weber
- 1808 Viyana Theater an der Wien'de ve Theater am Kärntnertor Almancaya çevirisi ile.
- 1820 Berlin, Mizansen tasarısı: Karl Friedrich Schinkel
- 1843 Berlin, Orkestra şefi: Giacomo Meyerbeer
- 1843 Dresden, Yapımcı: Richard Wagner, Armide:Wilhelmine Schröder-Devrient.
- 1844 Paris, Orkestra şefi: Hector Berlioz). 1844 Fransa Sanayi Sergisi anisina. 900 temsil
- 1853 Karlsruhe, Sarki sozlerin Eduard Devrient tarafından; resitatiflerin Joseph Stauss tarafından Almancaya cevirisi ile
- 1860 Norwich, İngiltere. Konser şekilli
- 1866 Prag, Cekce'ye çevirisi ile.
- 1877 Leipzig, Stadttheater
- 1880 Basel
- 1890 Napoli, İtalya prömiyer temsili.
- 1902 Wiesbaden Festivali, Yeni mizansenli ve ek metinler ve müzik ekleriyle Almanca prömiyeri; yapımcı Josef Schlar.
- 1905–1913 Paris, 340 temsil (Armide: Lucienne Bréval)
- 1906–1928 Londra, Covent Garden, 10 temsil Fransızca sözlü, 1928 Almanca çevirisi ile. Armide: Lucienne Bréval, Ema Destinová ve Frida Leider.
- 1910 New York, Metropolitan Opera Orkestra şefi: Arturo Toscanini, Armide: Olive Fremstad, Renaud: Enrico Caruso.
- 1911 Milano, Orkestra şefi: Tullio Serafin, Armide: Eugenia Burzio.
- 1936 Falmoth ve 1939 Glasgow, İngilizceye çevirisi ile.
- 1962 London, Drury Opera Players.
- 1966 Schwetzingen, Hans Hartleb editörlüğü ile gayet kısaltılmış bir liberetto metiniyle. Orkestra şefi:Gerd Albrecht, Armide:Ingrid Bjoner.
- 1982 Londra, Christ Church Spitalfields, Kısaltılmamış Fransızca libretto metni ile. Orkestra şefi:Richard Hickox, Armide:Felicity Palmer. Yapimcı: Wolf Siegfried Wagner
- 1986 Barselona, Armide: Montserrat Caballé
- 1999 Milano, Orkestra şefi: Riccardo Muti, Armide:Anna Caterina Antonacci, yapımcı: Pier Luigi Pizzi)
Günümüzde dünya operaevlerinden bu eserin yapımlanması ve temsil edilmesi özellikle Fransız operaevlerinde görülmektedir ve diğer dünya operaevlerinde yapım ve temsiller enderdir. Operabase websitesinin verdiği istatistiklere göre 2005-2010 dönemine bu eser dünya operaevlerinde 5 defa yapımlanıp temsil edilmiştir.
Roller[değiştir | kaynağı değiştir]
| Rol | Ses tipi | Prömiyerde roller,[2] 23 Eylul 1777 (Orkestra şefi: - ) |
|---|---|---|
| Armide, Bir büyücü kadın, Şam Prensesi | soprano | Rosalie Levasseur |
| Renaud, Haçlı asker | Tiz tenor | Joseph Legros |
| Phénice, Armide'nin sırdaşı | soprano | M.lle LeBourgeois |
| Sidonie, Armide'nin sırdaşı | soprano | M.lle Châteauneuf |
| Hidraot, Bir büyücü erkek, Şam Emiri | bariton | Nicolas Gélin |
| Haine (Nefret) | kontralto | Céleste Durancy |
| Danimarkalı Şövalye, Haçlı asker | tenor | Étienne Lainez |
| Ubalde, Haçlı asker | bariton | Henri Larrivée |
| Lucinde kıyafetine girmiş bir cin Danimarkalı Şövalye'nin aşıkı |
soprano | Anne-Marie-Jeanne Gavaudan |
| Mélisse kıyafetine girmiş bir cin, Ubalde'nin aşıkı |
soprano | Antoinette Saint-Huberty |
| Aronte, Armide'nin esirlerinin muhafızı | baritone | Georges Durand |
| Artémidore, Haçlı asker | tenor | Thirot |
| bir Naiad | soprano | Anne-Marie-Jeanne Gavaudan |
| Kadın çoban | soprano | Anne-Marie-Jeanne Gavaudan |
| Bir "Zevk" cini | soprano | Antoinette Cécile de Saint-Huberty |
| Şam şehri halkı, nemfler, erkek ve kadın çobanlar, "Nefret, Zevk ve diğer tür cinlerden oluşan bir grup", 4 korobaşı | ||
Konu özeti[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu eserin librettosu için Gluck libretist Philippe Quinault tarafından hazırlanan ve 1686'da Fransız saray bestecisi olan Jean-Baptiste Lully tarafından bestelenip, yapımlanıp Paris'te ilk temsili verilen "Armide" adlı opera eseri ile tıpatıp aynıdır. Gluck sadece Lully'nin eserinde bulunan alegorik ilk giriş kısmını kendi eserine koymamış ve ve III. Perde sonuna birkaç cümle kendi katkısını eklemiş olup librettonun diğer kısımlarında hiç değişiklik yapmamıştır. Roller ve bu rollerde şarkı söyleyen ses tıpleri de hiç değiştirilmeden Lully'nin "Armide" opera eseri ile aynıdır.
- Paris Garnier Operaevi 1905 Yapımı için değişik perde mizansenleri
-
I. Perde -
II. Perde 1. tablo -
III. Perde -
IV. Perde -
V. Perde
_-_Paris,_Th%C3%A9%C3%A2tre_de_l%27Op%C3%A9ra_Garnier,_12-04-1905.png)
_b_-_Paris,_Th%C3%A9%C3%A2tre_de_l%27Op%C3%A9ra_Garnier,_12-04-1905.png)
Enstrümantasyon [3][değiştir | kaynağı değiştir]
Gluck, Armide operasının ilk partisyon notaları şu çalgılar bulunan bir orkestra için hazırlanmıştır :
2 flüt, 2 obua, 2 klarinet, 2 fagot. 2 İngiliz kornosu, 2 trompet. Vurmalı çalgılar, Yaylı çalgılar.
Bazı yapımlar için kostümler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Roller için kostümler
-
1818 Paris Operaevi yapımı için Armide rolünde Marie-Thérèse Maillard'in kostümü. -
1780li yıllar Paris Operaevi yapımı için Renaud rolündeki Jean-Joseph Rousseau'nun kostümü. -
1811 Paris yapımı için Ubalde rolünde Henri-Étienne Dérivis'in kostümü
_-_Paris,_Acad%C3%A9mie_Imp%C3%A9riale_de_Musique-Montansier,_11-06-1811.png)
Seçilmiş disk kayıtları[4][değiştir | kaynağı değiştir]
| Yıl | Roller (Armide, Renaud, La Haine, Hidraut) |
Orkestra şefi, Orkestra ve koro |
Marka |
|---|---|---|---|
| 1982 | Felicity Palmer, Anthony Rolfe Johnson, Linda Finnie, Raimund Herincx |
Richard Hickox City of London Sinfonia Orkestra ve korosu |
CD ; EMI |
| 1996 | Anna Caterina Antonacci, Vinson Cole, Violeta Urmana Donnie Ray Albert |
Riccardo Muti Milano, Teatro alla Scala Orkestra ve Korosu |
CD; House of Opera |
| 1999 | Mireille Delunsch, Charles H. Workman; Ewa Podleś; Laurent Naouri |
Marc Minkowski Les Musiciens du Louvre Orkestra ve Korosu, |
CD; Deutsche Grammophon Archiv, |
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Hayes, Jeremy, "Armide" . Kaynak:Sadie, Stanley (ed.), (1997) The New Grove Dictionary of Opera, Grove, Oxford: Oxford University Press ISBN 978-0-19-522186-2
- ^ Roller kaynak: Earl of Harewood and Antony Peattie, eds (1997) The New Kobbés Opera Book (1997),. New York:G.P. Putnam's Sons: New York
- ^ Kaynak: Hortschansky, Klaus (1987) : "Armide." Pipers Enzyklopädie des Musiktheaters. Band 2: Werke. Donizetti – Henze. Munih/Zurih:Piper, ISBN 3-492-02412-2, Sayfa. 453–456 (Almanca)])
- ^ Kaynak [1] 17 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Operadis-opera internet sitesi, Gluck, Armide operası diskografyası
- Bu madde kısmen İngilizce Wikipedia "Armide (Gluck)" maddesi (Online:[2]24 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve Almanca Wikipedia "Armide (Gluck)" maddesi (Online:[3]11 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.) kaynaklıdır.
Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Earl of Harewood ve Peattie, Antony (eds.) (1997), The New Kobbés Opera Book, New York:G.P. Putnam's Sons ISBN 0091814103 (İngilizce).
- Pitou, Spire Pitou (1985), The Paris Opéra. An Encyclopedia of Operas, Ballets, Composers, and Performers – Rococo and Romantic, 1715–1815, Londra:Greenwood Press ISBN 0-313-24394-8 (İngilizce)
- Hayes, Jeremy, "Armide" . Kaynak:Sadie, Stanley (ed.), (1997) The New Grove Dictionary of Opera, Grove, Oxford: Oxford University Press ISBN 978-0-19-522186-2 (İngilizce)
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Carlo Marinelli (ed), ODE Opera Discografi Ansiklopedisi'nin bulunduğu Carlomarinelli websitesinde "armide-gluck" maddesinde "Gluck, Armide" operasının Fransızca libretto metni Online:[4]10 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim: 10 Aralık 2017)
- IMSLP websitesinde "Armide, Wq.45 (Gluck, Christoph Williband)" maddesinde partitür notaları, kısımlar, seslendirme notaları, aranjmanlar ve transkripsiyonlar ve libretto. Online:[5]10 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim: 10 Aralık 2017)
- YouTube websitesinde "Gluck - Armide Con Montserrat Caballé; Lindroos, Szirmay, Baquerizo, Ramin; Madrid 1985" maddesinde soprano "Monserrat Caballe" başrolünde 1985 Madrid yapımı "Gluck, Armide" operasının tümünün video kaydı. Online:[6] 28 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Erişim: 10 Aralık 2017)
