Zogu

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Ahmet Zogu sayfasından yönlendirildi)
I. Zog
Arnavutluk kralı
Hüküm süresi1 Eylül 1928  – 7 Nisan 1939
Önce gelenMonarşi kuruldu
Vidi (Arnavutluk prensi olarak), 1914'te devrildi
Sonra gelenIII. Vittorio Emanuele
7. Arnavutluk devlet başkanı
Hüküm süresi1 Şubat 1925 - 1 Eylül 1928
Önce gelenYeni makam
Sonra gelenMonarşi kuruldu
Arnavutluk başbakanı
Hüküm süresi6 Ocak 1925 - 1 Eylül 1928
Önce gelenİlyas Viryoni
Sonra gelenKoço Kota
Hüküm süresi26 Aralık 1922 - 25 Şubat 1924
Önce gelenCafer Üpi
Sonra gelenŞevket Vërlaci
Doğum8 Ekim 1895(1895-10-08)
Burgayet Kalesi, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm9 Nisan 1961 (65 yaşında)
Suresnes, Paris, Fransa
DefinArnavutluk Kraliyet Ailesi Anıt Mezarı, Tiran, Arnavutluk
Eş(ler)iGéraldine Apponyi de Nagyappony
Çocuk(lar)ıLeka
Tam adı
Ahmed Muhtar Zogolli
HanedanZogu Hanedanı
BabasıCemal Paşa Zogolli
AnnesiSadijé Toptani
DiniSünni İslam
İmza

I. Zog ya da Ahmed Muhtar Bey Zogoğlu (ArnavutçaAhmet Muhtar Zogolli, 8 Ekim 1895 - 9 Nisan 1961), Arnavut siyasetçi ve devlet adamı. Başbakan olarak başladığı siyasi kariyerini Arnavutluk kralı olarak sonlandırmıştır. 1939'da İtalya'nın Arnavutluk'u işgalinden sonra da krallık payesini önce Mısır'da, sonra Fransa'nın Nice kentinde sürgünde taşımıştır.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

8 Ekim 1895’te Osmanlı İmparatorluğu'nun o zamanki Arnavutluk bölgesinde Mati şehrinin Valisi Cemal Paşa Zogoğlu ile Salah Toptani Bey’in kızı Sadiye Hanım’ın üçüncü çocuğu olarak Burgayet kalesinde doğmuştur. Baba tarafından kökü 15. yüzyıla dayanan kuzeyli Geg’lerden Zogoğlu (Zogolli) ailesine, anne tarafından orta Arnavutluklu Toptani ailesine dayanır.[1] Kral olduktan sonra soyunu eski Arnavut krallarından İskender Bey'e (Skanderbeg) kadar çıkarmışsa da, bu iddiası genel kabul görmemiştir.

Osmanlı Devleti'nin 3. Ordusunun merkezi olan, Mustafa Kemal’in de gençlik yıllarını geçirdiği Manastır’daki ilkokul yıllarının ardından, eğitimini sürdürmek üzere 10 yaşında İstanbul'a gelip 1906 yılının sonbaharında Galatasaray Lisesi'ne kaydoldu.

Ancak Mektebi Sultani Şubat 1907 yarıyıl tatilinde büyük bir yangın geçirmiş, okulun arşivi ve kütüphanesi de dahil olmak üzere pek çok bölümü kül olmuştu. Bu yüzden Galatasaray Lisesi’nde eğitime iki yıl ara verildi. Ahmed Muhtar okula gidemediği bu dönemde akrabalarının yanlarında özel dersler alarak eğitimini sürdürdü ve İkinci Meşrutiyet'in ilanına, 31 Mart Olayı'na, Hareket Ordusu'nun İstanbul’a girişine ve II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesine tanık oldu.

Galatasaray Lisesi eğitime 1909 yılında tekrar başlayınca orta öğrenimine tekrar başladı. Babası Cemal Paşa'nın 1911 yılında ölümü nedeniyle yapılan çağrı üzerine ülkesine döndü ve 15 yaşındayken babasının valilik unvanını aldı.[2] Bu dönemde Türkçe "oğlu" ekini taşıyan Zogolli/Zogoğlu soyadını bırakarak Arnavutça "kuş" anlamına gelen Zogu adını benimsedi.

Alman kökenli Prens Wilhelm von Wied’in Mart 1914'te dış güçler tarafından Arnavutluk yönetimine getirilmesi üzerine Ahmed Zogu, kendine bağlı kuzeyli birliklerle Sırbistan'a geçti. Avusturya–Macaristan İmparatorluğu ordusu ile askeri ilişkiler kurdu ve İmparator Franz Joseph tarafından kendisine Kraliyet Albayı rütbesi verildi.

1917-1919 yıllarını Viyana ve Roma’da geçirdikten sonra Arnavutluk’a dönen Ahmed Zogu, 1921-1924 yılları arasında parti mücadelelerine katıldı ve kurulan hükûmetlerde İçişleri, Dışişleri ve Başbakanlık görevlerinde bulundu. İçişleri Bakanlığı sırasında Hükûmete karşı hazırlanan bir darbe teşebbüsünü önledi (8 Mart 1922), daha sonra bir öğrenci tarafından girişilen suikast teşebbüsü üzerine (23 Şubat 1924) Zogu’nun adamları muhalefet partisi üyelerinden birini öldürdüler (20 Nisan 1924). Muhalefet partisi parlamentodan çekildi ve isyan çıkardı. İsyancı kuvvetlerin 10 Haziran 1924'te Tiran’a girmesi üzerine Yugoslavya’ya geçen Zogu, Yugoslavya’nın yardımı ve topladığı kuvvetlerle tekrar Tiran’a girip iktidarı ele geçirdi. Ocak 1925’te Tiran’da topladığı Büyük Kongre vasıtasıyla Anayasayı ve rejimi değiştirip Cumhuriyet ilân etti (21 Ocak 1925) ve Cumhurbaşkanı seçildi (31 Ocak 1925). Tiran’da toplanan kurultay 1928'de anayasayı yeniden değiştirerek krallığı kabul etti ve Zogu bir süre sonra, kral ilân edildi (1 Eylül 1928). Bu dönemde Arnavutluk’ta, iktisat, toplum ve kültür alanlarında önemli yenilikler yapılmıştır.

Nisan 1939 yılında, faşist İtalyan kuvvetlerinin Balkanlar üzerindeki politikaları nedeniyle ülkeyi istilâ etmeleri üzerine Kral Zogu, ailesiyle birlikte ülkeyi terk etmek zorunda kaldı. Önce İngiltere’ye, daha sonra da Mısır'a gitti. Ancak Albay Cemal Abdünnasır tarafından yapılan ihtilal nedeniyle 1953'te Mısır’ı da terk edip Fransa'da Nice’e yerleşti. Nisan 1961 yılında Paris'te öldü.

Kraliçe Geraldine[değiştir | kaynağı değiştir]

27 Nisan 1938'de Kral Zogu, fakir düşmüş bir Macar soylu ailesine mensup olan kontes Geraldine Apponyi ile evlendi. Kraliçenin annesi Gladys Virginia Steuart Amerikalı olup ünlü şair Robert Frost'un kuzeni idi. Evlenmeden önce Geraldine, amcasının müdürlüğü sırasında Budapeşte Ulusal Müzesi'nin hediyelik eşya kısmında çalışıyordu.

Kral ile kontesin düğünü Tiran'da gerçekleşti. Evli çift Alman Başbakanı Adolf Hitler'in hediye ettiği ateş kırmızısı renkli üstü açık bir Mercedes ile balayına çıktılar. Oğulları Leka 1939'da doğdu.

İtalyan işgalinden sonra Kral ve Kraliçe sırasıyla Yunanistan, Türkiye, İngiltere, Mısır, ABD ve Fransa'da yaşadılar. 1961'de Zogu'nun ölümünden sonra oğlu I. Leka adıyla sürgünde Arnavutluk Kralı ilan edildi. Anne oğul bir süre İspanya'da, daha sonra Rodezya (Zimbabwe) ve Güney Afrika Cumhuriyeti'ne yerleştiler.

Haziran 2002'de Kral I. Leka ve Ana Kraliçe Geraldine'in Arnavutluk'a dönmesine izin verildi. Kraliçe aynı yılın ekim ayında 87 yaşında Tiran'da öldü. Devlet töreniyle Ulusal Mezarlığa defnedildi. I. Leka hâlen kraliyet unvanından feragat etmeksizin Tiran'da yaşamaktadır. Uluslararası silah ticaretiyle uğraştığına dair dünya basınında çıkan haberler mahkemeler yoluyla tekzip edilmiştir.

I. Leka'nın Leka Enver Zogu Rıza Baudouin Msiziwe (1982-) adını taşıyan oğlu, hâlen II. Leka unvanıyla Arnavutluk veliahtı ve 21 Ağustos 2007'den bu yana Arnavutluk kabinesinde bakan yardımcısıdır.

Kız kardeşi Prenses Seniye Hanım (1908-1969), 1936'da II. Abdülhamit'in küçük oğlu Mehmet Abid Efendi (1905-1973) ile evlenmiştir. 1939'da Abid Efendi'ye İtalyanlar tarafından Arnavutluk tacının önerildiği rivayet edilir.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ [1] 4 Nisan 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  2. ^ Prof. Petrika Thengyilli “Albania during Ahmed Zogu (1895-1961)”. Ayrıca http://albania.dyndns.org/Zog%20bio/dupatrioteauministre.htm 19 Mayıs 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
Zogu
Doğumu: 8 Ekim 1895 Ölümü: 9 Nisan 1961
Siyasi görevi
Önce gelen
Cafer Bey Üpi
Arnavutluk Başbakanı
1922-1924
Sonra gelen
Şevket Vërlaci
Önce gelen
İlyas Bey Viryoni
Arnavutluk Başbakanı
1925
Boş
Sonraki tarafından düzenlenen makam
Koço Kota
Yeni makam Arnavutluk Devlet Başkanı
1925-1928
Boş
Sonraki tarafından düzenlenen makam
Ömer Nişani
Resmî unvanlar
Boş
Başka isim ile kullanılan makam
I. Vidi
Arnavutluk Prensi olarak
Arnavutların Kralı
1928-1939
Sonra gelen
III. Vittorio Emanuele
(İtalyan işgali)
Önce gelen
Cemal Paşa Zogu
Mati Kalıtsal Valisi
1911-1939
Sonra gelen
Leka Zogu
Hak iddia edilen unvanlar
Makam kaybı
İtalyan işgali, komünist rejim
— Hak olarak elde tutulan unvanlar —
Arnavutların Kralı
1939-1961
Sonra gelen
Leka Zogu