Aeronomi
Aeronomi, (yunanca: αερονομία (aeronomía) - lit.= "Havacılık") Dünya veya öte gezegenlerin, ısıl denge, sıcaklık, yoğunluk ve kimyasal bileşenlerin dağılımı ve meydana gelen kimyasal reaksiyonlar dahil olmak üzere, üst atmosferin fiziği ve kimyasının incelenmesi ile ilgilen meteoroloji temelli bir bilim dalıdır.[1][2][3]
Aeronomi, aynı zamanda atmosferin iyonosferik ve magnetosferik bölgelerini de kapsar. Aeronomi, atmosferdeki farklı gazların karşılıklı etkileşimlerini inceleyerek, atmosferin bileşimi, sıcaklığı, yoğunluğu, basıncı, hareketi ve elektriksel özellikleri hakkında bilgi sağlar. Bu çalışmalar, uzay araştırmaları ve atmosferin uzay ile olan etkileşimleri hakkında da önemli veriler sağlar. Birçok farklı disiplinin kesişiminde yer alır. Fizik, kimya, matematik, bilgisayar bilimi, atmosferik bilimler ve uzay bilimleri, aeronomi çalışmaları için temel alanları oluşturur. Bu disiplinler arasındaki kesişimler, atmosferin farklı katmanlarındaki gazların hareketi, kimyasal reaksiyonları ve ısı transferi gibi olayların anlaşılmasına yardımcı olur.[4][4]
Aeronomi çalışmaları, uzay araştırmaları için de büyük önem taşır. Özellikle, uzay mekiği, uydu ve diğer uzay araçları, atmosferin üst tabakalarındaki hareketleri ve reaksiyonları izleyerek, atmosfer-uzay etkileşimleri hakkında önemli veriler sağlar. Atmosferik fizik ve kimya, manyetosferik fizik, atmosferik elektrik ve elektronik, uzay araştırmaları, uçak mühendisliği ve diğer birçok disiplin için önemli bir alan olarak kabul edilir. Ayrıca, havacılık ve uzay endüstrileri için de önemli bir araştırma alanıdır.
Aeronomi'nin tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
"Aeronomy" kelimesi, 1954 yılında Uluslararası Jeodezi ve Jeofizik Birliği'nin (IUGG) kabul etmesiyle resmiyet kazandı. 1957-1958 Uluslararası Jeofizik Yılı sırasında yapay uyduların fırlatılması ve uzaydan gözlemler için yeni tekniklerin geliştirilmesiyle hava bilimi önemli ölçüde büyüdü.[4]
Aeronomi amaçlı uzay misyonları[değiştir | kaynağı değiştir]
- Pioneer Venus (1978-1992)[5]
- Viking lander (1976)
- Voyager 1 & 2 (1977- günümüz)
- Giotto (1986)[5]
- VEGA 1 & 2 (1986)
- Phobos 2 (1989)
- Mars Express (2003-günümüz)
- Venüs Express (2006-2015)[5]
- Aeronomy of Ice in the Mesosphere (2007- günümüz)[6]
- Cassini Orbiter (2004-2017)
- Rosetta (2004, 2013-2017)
- New Horizons (2006, 2015-günümüz)[5]
Etimoloji[değiştir | kaynağı değiştir]
"Aeronomi (αερονομία "aeronomía") terimi Yunan kökenlidir ve "gezegenlerin atmosferlerinin incelenmesi" anlamına gelmektedir.[7] Aero, "hava", -nomi ise "belirli bir alanla ilgili bir kurallar veya yasalar sistemi" anlamlarına gelmektedir.[8]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Aeronomy | atmospheric science". Encyclopedia Britannica (İngilizce). 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020.
- ^ "Aeronomy | ScienceDirect". www.sciencedirect.com (İngilizce). 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020.
- ^ Banks, P. M.; Kockarts, G. (3 Eylül 2013). Aeronomy (İngilizce). Elsevier. ISBN 978-1-4832-6006-8.
- ^ a b c "Aeronomy". clasp.engin.umich.edu. 28 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Mart 2023.
- ^ a b c d Aeronomi. Ötegezegenlerde Aeronomi (İngilizce). ESA. ss. 4, 6. Erişim tarihi: 27 Aralık 2020.
- ^ Garner, Rob (6 Mart 2015). "AIM - Aeronomy of Ice in the Mesosphere". NASA. 6 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ Laboratory (CSL), NOAA Chemical Sciences. "NOAA CSL Origins: Aeronomy Laboratory". csl.noaa.gov (İngilizce). 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "aeronomy - Wiktionary". en.m.wiktionary.org. 25 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.