Şoreti Manastırı
 Şoreti kilisesinin kalıntıları, 2014. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Ota, Aspindza Belediyesi, Samtshe-Cavaheti, Gürcistan |
| Koordinatlar | 41°36′55″K 43°20′03″D / 41.61528°K 43.33417°D |
| Mimari | |
| Mimari tür | Manastır kompleksi |
Şoreti Manastırı (Gürcüce: შორეთის მონასტერი) Güney Gürcistan'ın Samtshe-Cavaheti bölgesindeki Aspindza belediyesinde konumlanmış, taş vadide yer alan bir Orta Çağ Hristiyan manastırıdır. Birkaç yapıdan oluşan manastırdaki ana kilise, Aziz Yorgi'ye adanmıştır. Ana kilise, 6–7. ve 15. yüzyıllar arasında birkaç inşaat evresinde inşa edilmiştir. Kalıntılar içinde duran kilise, 2018 yılında tamamen yeniden inşa edilmiştir. Kilise, mozaik süslemeleri ve Orta Çağ yazıtları için dikkat çekicidir. Manastır, Gürcistan'ın Ulusal Öneme Sahip Taşınmaz Kültür Anıtları listesine eklenmiştir.[1]
Konumu ve tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
.jpg)
Şoreti Manastırı, kayalık bir vadide, Aspindza belediyesindeki modern Ota kasabasının 6 km kuzeydoğusunda konumlanmıştır. Kiliseye off-road veya yürüyüş yolu kullanılarak erişilebilmektedir.[2] Kilisenin bulunduğu "Aspindzis-Hevi" olarak bilinen yayla, tarihi Mesheti ilinde, Cavaheti ve Trialeti arasındaki sınırda konumlanmıştır.[3]
Manastırdan nadiren yazılı kayıtlarda bahsedilmektedir. Manastırın orijinal ve daha doğru[3] adı Şorota'dır (შოროთა). Şorota adı, Vani İncilleri el yazmasının 13 ve 14. yüzyıllara ait kenar notlarında ve 1595 tarihli bir Osmanlı mali belgesinde yer almaktadır. 1745'te Description of the Kingdom of Georgia adlı kitabı derleyen Prens Vahuşti, o dönemde terk edilmiş olan manastırı hatalı bir şekilde "Şorapani" olarak ifade etmiştir. Fransız "Kafkasya Antikları" antikaları öğrencisi Marie-Félicité Brosset, 1849'un karlı kışında manastıra yaptığı ziyaret sırasında manastırı "Çoloth" adıyla not etmiştir; onun notlarında, Diasamidze ailesinden Müslüman soylu Gürcü Kiamyl-Beg'in, manastırı alternatif olarak "Taïdj" şeklinde adlandırdığı görülmektedir.[3][4][5] Günümüzdeki Şoreti adı, 1902'de yarı yıkık manastırı araştıran tarihçi Ekvtime Takaişvili tarafından yaygınlaştırılmıştır.[3] İhmal ve depremler eski manastır kompleksini tamamen çökmenin eşiğine getirmiştir. 1986 ve 2009 yılları arasında, manastırda bir dizi arkeolojik çalışmalar ve koruma çalışmaları yapıldı. Sonrasında sistematik olarak incelenen bina, 2015 ve 2018 yılları arasında tamamen yeniden inşa edildi.[2]
Planı[değiştir | kaynağı değiştir]
Şoreti Manastırı, ana kilise, çan kulesi, scriptorium, küçük bir şapele sahip kale ve kaya hücrelerden oluşmaktadır. İki nefli bir bazilika planında yer alan ana kilise, tarih boyunca geniş ölçüde değiştirilmiş, yeniden inşa edilmiş ve genişletilmiş iki katlı bir kompozit yapıdır. 6 ve 7. yüzyıldan kalma mevcut tapınaktan daha eski bir inşaat evresinin varlığı, sığınağın altındaki kapıya oyulmuş stilize haç, dikili taş, iki kilise bodrumu ve yemekhanedeki tuğla işçiliğinden anlaşılmaktadır. Üst kat ise uzatılmış haç şekilli salondur. Zemin katın güneyinde bir sundurma bulunmaktadır. Dokuz kemerli ve paralel kenarlı açıklıkları olan çan kulesi, 14 veya 15. yüzyılda bu amaç için genişletilmiş sundurmaya eklenmiştir. Bu yapının güney cephesinde üç parçalı bir yapı bulunmaktadır. Yapıda, sekizgen bir sütunla desteklenen iki kemerin tepesine, üçüncü bir kemer eklenerek bir giriş oluşturulmuştur. 12 veya 13. yüzyılda, kilisenin güney ve batısına sırasıyla küçük bir şapel ve scriptorium eklenmiştir. Aynı dönemde kilise önemli ölçüde büyütülmüş ve bir lavraya dönüştürülmüştür.[6]
Kilise, Theotokos tasvirli Bizans duvar mozaiğiyle dikkat çekicidir. Gürcü sanatında nadir görülen bu mozaik, gevşek tesserae mozağinin günümüze kadar gelen parçasıdır. Bu mozaiğin bu kilise dışında sadece üç kilisede örneği görülmüştür: Tsromi, Gelati ve Martvili Manastırı.[6][7] Kilise, Orta Çağ'dan kalma birkaç Gürcüce yazıta ev sahipliği yapmaktadır. Güney cephesinde bulunan yazıt, baş mason Nikoloz'dan; başka bir yazıt ise Katolikos Mikel'den bahsetmektedir.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "List of Immovable Cultural Monuments" (PDF) (Gürcüce). National Agency for Cultural Heritage Preservation of Georgia. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Temmuz 2019.
- ^ a b "შორეთი – ნანგრევებიდან აღდგენილი სამონასტრო კომპლექსი" [Shoreti, a monastic complex restored from ruins]. samkhretis karibche (Gürcüce). 9 Ekim 2018. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019.
- ^ a b c d Kutaladze, Guram (2012). "სამცხის ერთი მონასტრის სწორი სახელწოდებისათვის" [About the correct name of the monastery in Samtskhe region] (PDF). The Proceedings of the Institute of the History of Georgia (Gürcüce). Cilt 6. ss. 230-239.
- ^ Brosset, Marie-Félicité (1850). Rapports sur un voyage archéologique dans la Géorgie et dans l'Arménie [Report of archaeological voyages in Georgia and Armenia] (Fransızca). St.-Petersbourg: Imprimerie de l'Académie Impériale des Sciences. ss. 177-178.
- ^ a b Taqaishvili, Ekvtime (1909). Uvarova, Praskovya (Ed.). Материалы по археологии Кавказа, собранные экспедициями Московского археологического общества,Вып. 12: Христианские памятники Е. Токайшвили. 1902 г [Materials on the history of the Caucasus, vol. 12: Christian monuments by E. Takaishvili, 1902] (Rusça). Moskova: Moscow Archaeological Society. ss. 10-13. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019.
- ^ a b Kharadze, Koba (2016). სამცხის ბუნებისა და ხუროთმოძღვრების ძეგლები [Monuments of nature and architecture of Samtskhe] (Gürcüce). Tiflis. ss. 88-89.
- ^ "St. George". The Composition of Byzantine Glass Mosaic Tesserae. University of Sussex Centre for Byzantine Cultural History. 28 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2019.