Sosyal anksiyete bozukluğu: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.768.669 değişiklik
Tedavi yöntemleri eklendi, belirtileri hakkında ekleme yapıldı
Etiketler: Görsel Düzenleyici Anlam ayrımı bağlantıları
19. satır: 19. satır:
| deaths =
| deaths =
}}
}}
'''Sosyal fobi''' veya '''sosyal anksiyete bozukluğu''' ('''SAB'''), sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde [[Anksiyete|kaygı]] duyma ve [[Korku|korkulan]] durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir [[anksiyete bozukluğu]]dur.<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK266258/|başlık=Social Anxiety Disorder: Recognition, Assessment and Treatment|tarih=2013|yer=Leicester (UK)|yayıncı=British Psychological Society (UK)|seri=National Institute for Health and Care Excellence: Guidelines|soyadı=National Collaborating Centre for Mental Health (UK)|isbn=978-1-909726-03-1|pmid=25577940}}</ref> Bu korkular, başkalarından algılanan veya gerçekten yapılan bir gözlemleme ile tetiklenebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler, diğer insanların onlar hakkında olumsuz bir şekilde düşünmelerinden korkarlar.
'''Sosyal fobi''' veya '''sosyal anksiyete bozukluğu''' ('''SAB'''), sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde [[Anksiyete|kaygı]] duyma ve [[Korku|korkulan]] durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir [[anksiyete bozukluğu]]dur.<ref name=":2">{{Kitap kaynağı|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK266258/|başlık=Social Anxiety Disorder: Recognition, Assessment and Treatment|tarih=2013|yer=Leicester (UK)|yayıncı=British Psychological Society (UK)|seri=National Institute for Health and Care Excellence: Guidelines|soyadı=National Collaborating Centre for Mental Health (UK)|isbn=978-1-909726-03-1|pmid=25577940}}</ref> Bu korkular, başkalarından algılanan veya gerçekten yapılan bir gözlemleme ile tetiklenebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler, diğer insanların onlar hakkında olumsuz bir şekilde düşünmelerinden korkarlar.


Fiziksel semptomlar genellikle yanakların aşırı derecede kızarması, aşırı [[terleme]], titreme, [[kalp çarpıntısı]] ve [[Bulantı|mide bulantısını]] içerir. Bazı hastalarda [[Kekemelik|kekeleme]]de görülür. Yoğun kaygı ve korku hissetme durumunda [[Panik atak|panik ataklar]] ortaya çıkabilir. Bu durumdan etkilenen bazı kişiler, sosyal etkinliklerde hissedilen kaygı ve korkuyu azaltmak için alkol veya diğer ilaçları doktor bilgisi dışında kullanabilir. Sosyal fobisi olanların bu şekilde kendi kendini tedavi etmeye çalışmaları yaygındır, bu, [[Alkolizm|alkol]] ve [[Madde bağımlılığı|madde kullanım bozukluklarına]] yol açabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/classifications/icd/en/GRNBOOK.pdf#110 | başlık = Social Phobia (F40.1) in ICD-10: Diagnostic Criteria | arşivurl = https://web.archive.org/web/20041017011334/https://www.who.int/classifications/icd/en/GRNBOOK.pdf#110 | arşivtarihi = 17 Ekim 2004}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.who.int/classifications/icd/en/bluebook.pdf#113|başlık=Clinical descriptions and guidelines}}</ref>
Fiziksel semptomlar genellikle yanakların aşırı derecede kızarması, aşırı [[terleme]], titreme, [[kalp çarpıntısı]] ve [[Bulantı|mide bulantısını]] içerir. Bazı hastalarda [[Kekemelik|kekeleme]]de görülür. Yoğun kaygı ve korku hissetme durumunda [[Panik atak|panik ataklar]] ortaya çıkabilir. Bu durumdan etkilenen bazı kişiler, sosyal etkinliklerde hissedilen kaygı ve korkuyu azaltmak için alkol veya diğer ilaçları doktor bilgisi dışında kullanabilir. Sosyal fobisi olanların bu şekilde kendi kendini tedavi etmeye çalışmaları yaygındır, bu, [[Alkolizm|alkol]] ve [[Madde bağımlılığı|madde kullanım bozukluklarına]] yol açabilir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.who.int/classifications/icd/en/GRNBOOK.pdf#110 | başlık = Social Phobia (F40.1) in ICD-10: Diagnostic Criteria | arşivurl = https://web.archive.org/web/20041017011334/https://www.who.int/classifications/icd/en/GRNBOOK.pdf#110 | arşivtarihi = 17 Ekim 2004}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://www.who.int/classifications/icd/en/bluebook.pdf#113|başlık=Clinical descriptions and guidelines}}</ref>
44. satır: 44. satır:


2006 yılında yapılan bir araştırmada, [[Beyin|beynin]] [[Limbik sistem|limbik sistemin]] bir parçası olan [[amigdala]] olarak adlandırılan bölgesinin, sosyal fobisi olan bireylerde korkutucu durumlarla karşı karşıya kaldıklarında normalden fazla derecede aktivite gösterdiği ([[Aşırı aktivite|hiperaktivite]]) gözlemlenmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.sciencedaily.com/releases/2006/01/060118205940.htm | başlık = Studying Brain Activity Could Aid Diagnosis Of Social Phobia | erişimtarihi = 11 Eylül 2022 | dil = İngilizce | çalışma = ScienceDaily | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060128104758/https://www.sciencedaily.com/releases/2006/01/060118205940.htm | arşivtarihi = 28 Ocak 2006}}</ref>
2006 yılında yapılan bir araştırmada, [[Beyin|beynin]] [[Limbik sistem|limbik sistemin]] bir parçası olan [[amigdala]] olarak adlandırılan bölgesinin, sosyal fobisi olan bireylerde korkutucu durumlarla karşı karşıya kaldıklarında normalden fazla derecede aktivite gösterdiği ([[Aşırı aktivite|hiperaktivite]]) gözlemlenmiştir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.sciencedaily.com/releases/2006/01/060118205940.htm | başlık = Studying Brain Activity Could Aid Diagnosis Of Social Phobia | erişimtarihi = 11 Eylül 2022 | dil = İngilizce | çalışma = ScienceDaily | arşivurl = https://web.archive.org/web/20060128104758/https://www.sciencedaily.com/releases/2006/01/060118205940.htm | arşivtarihi = 28 Ocak 2006}}</ref>

=== Sosyal yönleri ===
Sosyal anksiyetesi olan insanlar, çoğu insanın "normal" olarak kabul ettiği durumlardan kaçınır. Başkalarının bu durumlarla nasıl bu kadar kolay başa çıkabileceğini anlamakta zorlanabilirler. Sosyal kaygısı olan insanlar, sosyal durumların hepsinden veya çoğundan kaçınırır ve insanlardan saklanır, bu da ilişkilerine zarar verebilir. Sosyal fobi, bu durumlardan kaynaklanan mantıksız korku nedeniyle insanı sosyal durumlardan tamamen uzaklaştırabilir. Bu, düşük [[Özgüven|benlik saygısına]], olumsuz düşüncelere, [[Majör depresif bozukluk|majör depresif bozukluğa]], eleştiriye karşı duyarlılığa ve gelişmeyen zayıf sosyal becerilere yol açabilir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.webmd.com/anxiety-panic/qa/how-does-social-anxiety-disorder-affect-my-life|başlık=What Is Social Anxiety Disorder or Social Phobia?|yayıncı=WebMD Editorial Contributors}}</ref>

=== Komorbidite ===
SAD, diğer psikiyatrik bozukluklarla kıyasla çok daha yüksek oranda [[komorbidite]] gösterir. Araştırmalar, sosyal fobisi olan insanların %66'sının bir veya daha fazla farklı bir mental bozukluğa sahip olduğunu göstermektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1007/s00127-008-0309-1|başlık=Social phobia and number of social fears, and their association with comorbidity, health-related quality of life and help seeking|tarih=2008-04-01|sayı=4|dil=en|sayfalar=273–279|çalışma=Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology|cilt=43|ad=C.|soyadı=Acarturk|issn=1433-9285|doi=10.1007/s00127-008-0309-1|ad2=Ron|ad3=A.|ad4=M. ten|ad5=P.|soyadı2=de Graaf|soyadı3=van Straten|soyadı4=Have|soyadı5=Cuijpers}}</ref> SAB, kişisel ilişkilerin eksikliği ve sosyal kaçınmayla ilgili uzun süreli izolasyon nedeniyle sıklıkla [[Klinik depresyon|klinik depresyonla]] birlikte ortaya çıkar.<ref name=":3">{{Kitap kaynağı|url=http://doi.wiley.com/10.1002/9781118653920|başlık=The Wiley Blackwell Handbook of Social Anxiety Disorder: Weeks/The Wiley|tarih=2014-02-07|dil=en|yer=Chichester, UK|yayıncı=John Wiley & Sons, Ltd|isbn=978-1-118-65392-0|editor-first=Justin W.|editor-last=Weeks|doi=10.1002/9781118653920}}</ref><ref name=":4">{{Web kaynağı|url=https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/481732|başlık=Social Anxiety Disorder and the Risk of Depression: A Prospective Community Study of Adolescents and Young Adults|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=jamanetwork.com|doi=10.1001/archpsyc.58.3.251}}</ref><ref name=":5">{{Web kaynağı|url=https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/482391|başlık=Incidence of Social Anxiety Disorder and the Consistent Risk for Secondary Depression in the First Three Decades of Life|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=jamanetwork.com|doi=10.1001/archpsyc.64.8.903}}</ref>

SAB dışındaki anksiyete bozuklukları, özellikle [[yaygın anksiyete bozukluğu]], sosyal fobisi olanlarda sıklıkla görülür.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1007/s00127-003-0720-6|başlık=Considering comorbidity in socialphobia|tarih=2003-12-01|sayı=12|dil=en|sayfalar=728–734|çalışma=Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology|cilt=38|ad=Mariette J.|soyadı=Chartier|issn=1433-9285|doi=10.1007/s00127-003-0720-6|ad2=John R.|ad3=Murray B.|soyadı2=Walker|soyadı3=Stein}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://doi.apa.org/getdoi.cfm?doi=10.1037/0021-843X.99.3.308|başlık=Syndrome comorbidity in patients diagnosed with a DSM-III—R anxiety disorder.|tarih=Ağustos 1990|sayı=3|dil=en|sayfalar=308–312|çalışma=Journal of Abnormal Psychology|cilt=99|ad=William C.|soyadı=Sanderson|issn=1939-1846|doi=10.1037/0021-843X.99.3.308|ad2=Peter A.|ad3=Ronald M.|ad4=David H.|soyadı2=DiNardo|soyadı3=Rapee|soyadı4=Barlow}}</ref> [[Çekingen kişilik bozukluğu|Kaçıngan kişilik bozukluğu]] da benzer şekilde SAB ile %25 ve %89 arasında değişen komorbidite oranına sahiptir.<ref name=":3" /><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/da.20266|başlık=Generalized social phobia and avoidant personality disorder: meaningful distinction or useless duplication?|tarih=Ocak 2008|sayı=1|dil=en|sayfalar=8–19|çalışma=Depression and Anxiety|cilt=25|ad=Dianne L.|soyadı=Chambless|doi=10.1002/da.20266|ad2=Thomas|ad3=Thomas L.|soyadı2=Fydrich|soyadı3=Rodebaugh}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1016/0010-440X(91)90028-B|başlık=The relationship of social phobia subtypes and avoidant personality disorder|tarih=Kasım 1991|sayı=6|sayfalar=496–502|çalışma=Comprehensive Psychiatry|cilt=32|ad=Franklin R.|soyadı=Schneier|issn=0010-440X|doi=10.1016/0010-440x(91)90028-b|ad2=Robert L.|ad3=Miriam|ad4=Abby J.|ad5=Michael R.|soyadı2=Spitzer|soyadı3=Gibbon|soyadı4=Fyer|soyadı5=Liebowitz}}</ref>

Kaygılarını azaltmak ve depresyonu hafifletmek için sosyal fobisi olan kişiler, madde kullanım bozukluklarına yol açabilecek alkol veya diğer maddeleri kullanabilirler. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireylerin beşte birinin alkol kullanım bozukluğundan müzdarip olduğu tahmin edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0022395607000040|başlık=Specificity of social anxiety disorder as a risk factor for alcohol and cannabis dependence|tarih=2008-02-01|sayı=3|dil=en|sayfalar=230–239|çalışma=Journal of Psychiatric Research|cilt=42|ad=Julia D.|soyadı=Buckner|issn=0022-3956|pmc=PMC2254175|pmid=17320907|doi=10.1016/j.jpsychires.2007.01.002|ad2=Norman B.|ad3=Alan R.|ad4=Jason W.|ad5=Robert C.|ad6=Peter M.|soyadı2=Schmidt|soyadı3=Lang|soyadı4=Small|soyadı5=Schlauch|soyadı6=Lewinsohn}}</ref>


== Tanı ==
== Tanı ==
61. satır: 71. satır:


== Tedavi ==
== Tedavi ==

⚫
*Seçici serotonin gerialım inhibitörleri kullanmak
=== Psikoterapi ===
*Bilişsel davranışçı terapi
Sosyal anksiyete bozukluğu için ilk basamak tedavi [[Bilişsel davranışçı terapi|bilişsel davranışçı terapidir]] (BDT).<ref>{{Kitap kaynağı|url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK266258/|başlık=Social Anxiety Disorder: Recognition, Assessment and Treatment|tarih=2013|yer=Leicester (UK)|yayıncı=British Psychological Society (UK)|seri=National Institute for Health and Care Excellence: Guidelines|soyadı=National Collaborating Centre for Mental Health (UK)|isbn=978-1-909726-03-1|pmid=25577940}}</ref>
*Benzodiazepin kullanımı

Sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde [[Kabul ve kararlılık terapisi|kabul ve kararlılık terapisinin]] (ACT) kullanımını destekleyen bazı araştırmalar vardır. ACT, geleneksel BDT'nin bir dalı olarak kabul edilir. SAB'nin semptomları ile savaşmak yerine hoş olmayan semptomları kabul etmeyi ve ayrıca psikolojik esnekliği (değişen durumsal taleplere uyum sağlama, bakış açısını değiştirme ve rekabet eden arzuları dengeleme becerisi) vurgular.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0272735810000413|başlık=Psychological flexibility as a fundamental aspect of health|tarih=2010-11-01|sayı=7|dil=en|sayfalar=865–878|çalışma=Clinical Psychology Review|seri=Positive Clinical Psychology|cilt=30|ad=Todd B.|soyadı=Kashdan|issn=0272-7358|pmc=PMC2998793|pmid=21151705|doi=10.1016/j.cpr.2010.03.001|ad2=Jonathan|soyadı2=Rottenberg}}</ref> ACT, BDT'nin etkisiz olduğu veya reddedildiği durumlarda bu bozukluk için ikinci basamak tedavi olarak faydalı olabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0887618514000917|başlık=Acceptance and commitment therapy for anxiety and OCD spectrum disorders: An empirical review|tarih=2014-08-01|sayı=6|dil=en|sayfalar=612–624|çalışma=Journal of Anxiety Disorders|cilt=28|ad=Ellen J.|soyadı=Bluett|issn=0887-6185|doi=10.1016/j.janxdis.2014.06.008|ad2=Kendra J.|ad3=Kate L.|ad4=Michael E.|ad5=Michael P.|soyadı2=Homan|soyadı3=Morrison|soyadı4=Levin|soyadı5=Twohig}}</ref>

Bazı araştırmalar, sosyal beceri eğitiminin (SST) sosyal kaygıya yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://guilfordjournals.com/doi/10.1521/ijct.2008.1.2.138|başlık=Social Skills Training Versus Cognitive Therapy for Social Anxiety Disorder Characterized by Fear of Blushing, Trembling, or Sweating|tarih=2008-06-01|sayı=2|sayfalar=138–150|çalışma=International Journal of Cognitive Therapy|cilt=1|ad=Susan M.|soyadı=Bögels|issn=1937-1209|doi=10.1521/ijct.2008.1.2.138|ad2=Marisol|soyadı2=Voncken}}</ref> Sosyal anksiyete bozukluğu için SST sırasında odaklanılan sosyal beceri yeteneklerine konuşma başlatma, arkadaşlık kurma, kişinin cinsel olarak ilgi duyduğu cinsiyetten bireyler ile iletişim kurması ve bir konuşma oluşturma ve atılganlık becerileri örnek verilebilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1037/11533-000|başlık=Shy children, phobic adults: Nature and treatment of social anxiety disorders (2nd ed.).|tarih=2007|dil=en|ad=Deborah C.|soyadı=Beidel|doi=10.1037/11533-000|ad2=Samuel M.|soyadı2=Turner}}</ref>

Sosyal anksiyete bozukluğu, majör depresyon gibi diğer psikiyatrik bozuklukların gelişmesine neden olabildiği için erken tedavi çok önemlidir.<ref name=":5" /><ref name=":4" />

=== Farmakolojik tedavi ===

⚫
==== Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) ====
Bir [[antidepresan]] sınıfı olan [[Seçici serotonin geri alım inhibitörü|seçici serotonin geri alım inhibitörleri]] (SSRI'lar), sosyal fobi için ilk tercih edilen ilaç sınıfıdır. Bununla birlikte, SSRI tedavisi, SAB için ikinci basamak bir tedavidir.<ref name=":2" /> SSRI'lar, eski nesil antidepresanlara kıyasla daha iyi tolare edilirler ve daha az yan etkiye sebep olurlar.<ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/54395549|başlık=SSRIs in depression and anxiety|tarih=2001|yer=Chichester|yayıncı=Wiley|seri=2nd ed|diğerleri=S. A. Montgomery, Johan A. den Boer|isbn=0-470-84651-8|oclc=54395549}}</ref>

[[Paroksetin]] (Paxil), [[sertralin]] (Lustral), [[essitalopram]] (Cipralex) ve [[fluvoksamin]] (Luvox) sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi için onaylanmıştır.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1017/S1461145712000119|başlık=The evidence-based pharmacotherapy of social anxiety disorder|tarih=2013-02-01|sayı=1|sayfalar=235–249|çalışma=International Journal of Neuropsychopharmacology|cilt=16|ad=Carlos|soyadı=Blanco|issn=1469-5111|doi=10.1017/s1461145712000119|ad2=Laura B.|ad3=Franklin R.|ad4=Michael R.|soyadı2=Bragdon|soyadı3=Schneier|soyadı4=Liebowitz}}</ref> Tüm klinik çalışmalarda [[Plasebo etkisi|plaseboya]] eşdeğer olan [[fluoksetin]] (Prozac) dışında, tüm SSRI'lar sosyal kaygı için az çok etkilidir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://web.archive.org/web/20200923013349/https://www.health.harvard.edu/newsletter_article/treating-social-anxiety-disorder|başlık=Treating social anxiety disorder|tarih=Mart 2010|yayıncı=Harvard Health Publishing: Hardvard Medical School}}</ref> Paroksetinin, diğer seçeneklere kıyasla davranışlarda kayda değer derecede değişime neden olduğu gibi sosyal fobisi olan bireylerde dışa dönüklüğü arttırdığı görülmüştür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://qz.com/727037/antidepressants-dont-just-treat-depression-they-can-make-us-more-sociable-too/|başlık=Antidepressants don’t just treat depression–they can make us more sociable, too|erişimtarihi=2022-10-08|tarih=2016-07-12|dil=en|çalışma=Quartz|ad=Peter D.|soyadı=Kramer}}</ref>

1995 yılında yapılan [[Çift kör çalışma|çift kör]], plasebo kontrollü bir çalışmada, paroksetinin, plasebo alanların %23,9'una kıyasla, sosyal anksiyete bozukluğu olan hastaların %55'inde klinik olarak anlamlı bir iyileşme sağladığı görülmüştür.<ref>{{Web kaynağı|url=https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/187901|başlık=Paroxetine Treatment of Generalized Social Phobia (Social Anxiety Disorder): A Randomized Controlled Trial|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=jamanetwork.com|doi=10.1001/jama.280.8.708}}</ref> Ekim 2004'te yapılan bir araştırma, benzer sonuçlar bulmuştur, bununla birlikte, zaten terapi gören hastaların SSRI kullanımına başlamasının klinik olarak anlamlı bir iyileşmeye neden olmadığı bu araştırmada gözlemlenmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/482074|başlık=Fluoxetine, Comprehensive Cognitive Behavioral Therapy, and Placeboin Generalized Social Phobia|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=jamanetwork.com|doi=10.1001/archpsyc.61.10.1005}}</ref> Çift kör, plasebo kontrollü çalışmalarda, fluvoksamin, esitalopram ve sertralin gibi diğer SSRI'lar, anksiyete, reddedilme duyarlılığı ve düşmanlık dahil olmak üzere sosyal anksiyete semptomlarında azalmaya sebep olmuştur.<ref>{{Web kaynağı|url=https://academic.oup.com/ijnp/article/16/1/235/629354|başlık=The evidence-based pharmacotherapy of social anxiety disorder|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=academic.oup.com|doi=10.1017/s1461145712000119}}</ref>

==== Benzodiazepinler ====
[[Benzodiazepin|Benzodiazepinler]], SSRI'lara bir alternatiftir. Benzodiazepinler, bağımlılık ve tolerans riski nedeniyle sadece kısa süreli tedavi için kullanılmalıdır.<ref name=":6">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0924977X99000292|başlık=Facing the challenge of social anxiety disorder|tarih=1999-07-01|dil=en|sayfalar=S93–S99|çalışma=European Neuropsychopharmacology|cilt=9|ad=Herman G. M.|soyadı=Westenberg|issn=0924-977X|doi=10.1016/S0924-977X(99)00029-2}}</ref> Benzodiazepinlerin sadece antidepresanlar gibi ilk tercih edilen ilaçlara yanıt vermeyen kişilerde kullanılması tavsiye edilmektedir. Bununla birlikte, şiddetli derecede semptom gösteren hastalarda kısa süreli rahatlama için kullanımları tavsite edilmektedir.<ref name=":6" /><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0013700604954425|başlık=Neurobiologie et pharmacothérapie de la phobie sociale|tarih=2004-09-01|sayı=4|dil=fr|sayfalar=301–313|çalışma=L'Encéphale|cilt=30|ad=B.|soyadı=Aouizerate|issn=0013-7006|doi=10.1016/S0013-7006(04)95442-5|ad2=C.|ad3=J.|soyadı2=Martin-Guehl|soyadı3=Tignol}}</ref> Benzodiazepinler, beyindeki ana [[inhibitör]] [[Nörotransmitter|nörotransmiter]] olan [[Gama aminobütirik asit|GABA]]'nın etkisini artırır; etkileri genellikle dakikalar veya saatler içinde ortaya çıkmaya başlar. Çoğu hastada, benzodiazepinlerin [[sakinleştirici]] etkilerine karşı hızla tolerans hızlıca gelişir, ancak [[anksiyolitik]] etkilere karşı tolerans gelişmez.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3321276/|başlık=Mechanisms Underlying Tolerance after Long-Term Benzodiazepine Use: A Future for Subtype-Selective GABAA Receptor Modulators|tarih=2012|sayfalar=416864|çalışma=Advances in Pharmacological Sciences|cilt=2012|ad=Christiaan H.|soyadı=Vinkers|issn=1687-6334|pmc=3321276|pmid=22536226|doi=10.1155/2012/416864|ad2=Berend|soyadı2=Olivier}}</ref>

[[Gabapentin]] gibi bazı [[antikonvülzan]] ilaçlar sosyal anksiyete bozukluğunda etkilidir ve potansiyel olarak benzodiazepinlere alternatif olabilir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.lww.com/psychopharmacology/Abstract/2007/06000/The_Role_of_Anticonvulsant_Drugs_in_Anxiety.6.aspx|başlık=The Role of Anticonvulsant Drugs in Anxiety Disorders: A Critical Review of the Evidence|tarih=Haziran 2006|sayı=3|dil=en-US|sayfalar=263–272|çalışma=Journal of Clinical Psychopharmacology|cilt=27|ad=Marco|soyadı=Mula|issn=0271-0749|doi=10.1097/jcp.0b013e318059361a|ad2=Stefano|ad3=Giovanni B.|soyadı2=Pini|soyadı3=Cassano}}</ref><ref>{{Kitap kaynağı|url=https://www.worldcat.org/oclc/529295637|başlık=Manual of clinical psychopharmacology|tarih=2010|yer=Washington, DC|yayıncı=American Psychiatric Pub|seri=7th ed|diğerleri=Jonathan O. Cole, Charles DeBattista|ad=Alan F.|soyadı=Schatzberg|isbn=978-1-58562-377-8|oclc=529295637}}</ref>

==== Diğer ilaçlar ====
Diğer yöntemler etkili değilse, başka ilaçlar da tedavide kullanılabilir. SSRI'lar piyasaya sürülmesinden önce, sosyal anksiyetenin tedavisinde [[fenelzin]] gibi [[monoamin oksidaz inhibitörleri]] (MAOI'ler) sıklıkla kullanılmaktaydı.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://doi.org/10.1017/S1461145712000119|başlık=The evidence-based pharmacotherapy of social anxiety disorder|tarih=2013-02-01|sayı=1|sayfalar=235–249|çalışma=International Journal of Neuropsychopharmacology|cilt=16|ad=Carlos|soyadı=Blanco|issn=1469-5111|doi=10.1017/s1461145712000119|ad2=Laura B.|ad3=Franklin R.|ad4=Michael R.|soyadı2=Bragdon|soyadı3=Schneier|soyadı4=Liebowitz}}</ref> Araştırmalar, MAOI'lerin sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde ve yönetiminde etkili olduğunu göstersede, bu ilaçların iyi tolare edilememeleri, doz aşımı durumunda ölümcül olabilmeleri, yeme düzeninde değişiklik gerektirmeleri ve ölümcül olabilecek ilaç etkileşimleri nedeni ile sadece son çare olarak kullanılırlar.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=http://journals.sagepub.com/doi/10.1177/1039856216634824|başlık=MAOIs – does the evidence warrant their resurrection?|tarih=Ağustos 2016|sayı=4|dil=en|sayfalar=371–373|çalışma=Australasian Psychiatry|cilt=24|ad=David|soyadı=Menkes|issn=1039-8562|doi=10.1177/1039856216634824|ad2=Peter|ad3=David|soyadı2=Bosanac|soyadı3=Castle}}</ref>

[[Venlafaksin]] (Efexor) gibi [[Serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörü|serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri]] (SNRI'ler), SSRI'lara benzer derecede etkenliğe sahiptir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://jamanetwork.com/journals/jamapsychiatry/fullarticle/208262|başlık=Venlafaxine Extended Release vs Placebo and Paroxetine in Social Anxiety Disorder|erişimtarihi=2022-10-08|çalışma=jamanetwork.com|doi=10.1001/archpsyc.62.2.190}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.lww.com/psychopharmacology/Abstract/2004/10000/A_Double_Blind,_Placebo_Controlled_Study_of_a.4.aspx|başlık=A Double-Blind, Placebo-Controlled Study of a Flexible Dose of Venlafaxine ER in Adult Outpatients With Generalized Social Anxiety Disorder|tarih=Ekim 2004|sayı=5|dil=en-US|sayfalar=488–496|çalışma=Journal of Clinical Psychopharmacology|cilt=24|ad=Karl|soyadı=Rickels|issn=0271-0749|doi=10.1097/01.jcp.0000138764.31106.60|ad2=Richard|ad3=Arifulla|soyadı2=Mangano|soyadı3=Khan}}</ref>

[[Mirtazapin]] ve [[bupropion]] gibi [[Atipik antidepresan|atipik antidepresanlar]], sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi karışık sonuçlar vermiştir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.lww.com/psychopharmacology/Abstract/2005/12000/Mirtazapine_Treatment_of_Social_Phobia_in_Women__A.15.aspx|başlık=Mirtazapine Treatment of Social Phobia in Women: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study|tarih=2005-12|sayı=6|dil=en-US|sayfalar=580–583|çalışma=Journal of Clinical Psychopharmacology|cilt=25|ad=Moritz|soyadı=Muehlbacher|issn=0271-0749|doi=10.1097/01.jcp.0000186871.04984.8d|ad2=Marius K.|ad3=Cerstin|ad4=Christian|ad5=Claas|ad6=Francisco Pedrosa|ad7=Peter K.|ad8=Nadine|ad9=Egon|ad10=Reinhold|ad11=Patrick|soyadı2=Nickel|soyadı3=Nickel|soyadı4=Kettler|soyadı5=Lahmann|soyadı6=Gil|soyadı7=Leiberich|soyadı8=Rother|soyadı9=Bachler|soyadı10=Fartacek|soyadı11=Kaplan}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://journals.lww.com/intclinpsychopharm/Abstract/2010/09000/Mirtazapine_in_generalized_social_anxiety.8.aspx|başlık=Mirtazapine in generalized social anxiety disorder: a randomized, double-blind, placebo-controlled study|tarih=Eylül 2010|sayı=5|dil=en-US|sayfalar=302–304|çalışma=International Clinical Psychopharmacology|cilt=25|ad=Sara I. J.|soyadı=Schutters|issn=0268-1315|doi=10.1097/YIC.0b013e32833a4d71|ad2=Harold J. G. M.|ad3=Jantien Frederieke|ad4=Damiaan A. J. P.|ad5=Herman G. M.|soyadı2=Van Megen|soyadı3=Van Veen|soyadı4=Denys|soyadı5=Westenberg}}</ref><ref>{{Dergi kaynağı|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/1520-6394(2000)12:2%3C111::AID-DA9%3E3.0.CO;2-3|başlık=Bupropion-SR in treatment of social phobia|yazarlar=Naresh P. Emmanuel M.D., Olga Brawman-Mintzer M.D., W. Alexander Morton Pharm. D., Sarah W. Book M.D., Michael R. Johnson M.D., Jeffrey P. Lorberbaum M.D., James C. Ballenger M.D., R. Bruce Lydiard Ph.D., M.D|tarih=Kasım 2000|çalışma=Anxiety and Depression Association of America|yayıncı=}}</ref>


==Ayrıca bakınız==
==Ayrıca bakınız==
69. satır: 106. satır:


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
{{Kaynakça}}
{{Kaynakça|30em}}

{{psikoloji-taslak}}


{{Otorite kontrolü}}
{{Otorite kontrolü}}

Sayfanın 20.26, 8 Ekim 2022 tarihindeki hâli

Sosyal anksiyete bozukluğu
Diğer adlarSosyal fobi, Sosyal kaygı bozukluğu
Olağan başlangıcıGenellikle gençlik yıllarında
UzmanlıkPsikiyatri
BelirtilerSosyal izolasyon, hipervijilans, aşağılık hissetme, düşük özgüven, sosyalleşmede güçlük hissetme
Risk faktörüGenetik faktörler, daha önceden var olan mental bozukluklar
TedaviPsikoterapi, antidepresanlar, benzodiazepinler
SıklıkYılda 7.1%[1]

Sosyal fobi veya sosyal anksiyete bozukluğu (SAB), sosyal ortamlarda başkaları tarafından olumsuz değerlendirilmekten yoğun şekilde kaygı duyma ve korkulan durumlardan kaçınma eğilimi ile tanımlanabilecek bir anksiyete bozukluğudur.[2] Bu korkular, başkalarından algılanan veya gerçekten yapılan bir gözlemleme ile tetiklenebilir. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireyler, diğer insanların onlar hakkında olumsuz bir şekilde düşünmelerinden korkarlar.

Fiziksel semptomlar genellikle yanakların aşırı derecede kızarması, aşırı terleme, titreme, kalp çarpıntısı ve mide bulantısını içerir. Bazı hastalarda kekelemede görülür. Yoğun kaygı ve korku hissetme durumunda panik ataklar ortaya çıkabilir. Bu durumdan etkilenen bazı kişiler, sosyal etkinliklerde hissedilen kaygı ve korkuyu azaltmak için alkol veya diğer ilaçları doktor bilgisi dışında kullanabilir. Sosyal fobisi olanların bu şekilde kendi kendini tedavi etmeye çalışmaları yaygındır, bu, alkol ve madde kullanım bozukluklarına yol açabilir.[3][4]

Sosyal anksiyete bozukluğunun ilk basamak tedavisi bilişsel davranışçı terapidir (BDT). SSRI'lar gibi bazı antidepresan ilaçlar ve anksiyolitikler sosyal fobi için etkilidir.[5]

Belirtileri

Hastalıkların Uluslararası Sınıflaması'nın (ICD-10) 10. versiyonu, sosyal kaygıyı mental ve davranışsal bir bozukluk olarak sınıflandırır.[6]

Bilişsel yönleri

Sosyal anksiyete bozukluğunun bilişsel modellemesinde, sosyal fobisi olanlar, başkalarının gözünde nasıl görüneceklerinden korku duyarlar. Sosyal ortamlarda yaptıkları herşeye çok dikkat gösterirler, aktivitelerden sonra kendi davranışlarını tek tek tekrardan analiz edebilir ve kendileri için çok yüksek performans standartlarına sahip olabilirler. Öz sunum sosyal psikoloji teorisine göre, sosyal fobisi olan bireyler başkalarına karşı iyi bir izlenim yaratmaya çalışır, fakat bunu başaramadığını düşünürler. Çoğu zaman, potansiyel olarak kaygı uyandıran sosyal durumlardan önce, nelerin yanlış gidebileceğini ve her beklenmedik durumla nasıl başa çıkılacaklarını analiz ederler. Genelde etrafındaki insanların umrunda bile olmayan fakat kendilerinin anormal olarak gördüğü davranışları istemsizce sergilemeleri nedeniyle gereksiz bir utanç duyarlar. Bu düşünceler gerçek dışıdır ve kişinin kendi kendine zarar vermesine sebep olur.[7]

Buna örnek olarak, iş arkadaşlarının önünde sunum yapan bir kişi, arkadaşlarının onun hatalarını farkettiğini ve onun hakkında gizlice negatif düşüncelere sahip oldukları hissine kapılabilir. Bunun sonunda ortaya çıkan fiziksel semptomlar durumu daha belirgin hale getirir, bu, kişinin daha fazla panik hissetmesine neden olabileceği gibi bir panik atakla da sonuçlanabilir.[kaynak belirtilmeli]

Davranışsal yönleri

Sosyal anksiyete bozukluğu, kişinin başkaları tarafından olası bir incelemeye maruz kalabileceği ve kendini potansiyel olarak küçük düşürebileceği her türlü ortam ve durumdan korkmasına sebep olur. Aşırı sosyal izolasyona ve sosyal veya mesleki bozulmaya yol açtığı için normal "utangaçlığı" aşar. Korkulan faaliyetler; romantik ve cinsel ilişkiler, flörtleşme, partiler, yabancılarla konuşma, restoranlar, röportajlar gibi hemen hemen her tür sosyal etkileşimi içerebilir.

Sosyal fobisi olan biri belirli kendisinin potansiyel olarak küçük düşürücü ve utanç verici olarak gördüğü, ancak normalde hiçbir utanç verici yanı olmayan bir davranışı sergileyebilir, bunun sonucunda da aşağılanmış hissedebilir. Sonuç olarak, bu tür durumlardan kaçınmak için genellikle kendilerini toplumdan izole etmeyi seçerler.[8]

Psikolog B. F. Skinner'a göre, fobiler kaçma ve kaçınma davranışlarıyla kontrol edilir. Örneğin, bir öğrenci sınıf önünde konuşurken sınıftan çıkabilir (kaçma) veya daha önce yaşadığı anksiyete atağı nedeniyle sözlü sunum yapmaktan kaçınabilir (kaçınma). Ana kaçınma davranışları, kendi imajını korumak ve başkalarının önünde yargılamaktan kaçınmak için patolojik veya kompulsif bir şekilde yalan söylemek gibi davranışları içerir. Küçük kaçınma davranışları ise bir kişi göz temasından kaçınma veya titremeyi belli etmemek için kollarını kavuşturma gibi davranışları içerir.[7]

Fizyolojik yönleri

Sosyal anksiyete bozukluğunun fizyolojik semptomları, diğer kaygı bozukluklarının semptomlarına benzerdir. Savaş ya da kaç yanıtının aktifleşmesi sonucunda aşrı terleme, mide bulantısı, nefes almada zorluk, titreme ve kalp çarpıntısı görülür. Özellikle bir grup insanın yanından geçerken, yürüme bozukluğu (kişinin nasıl yürüdüğü konusunda dengesini kaybedebileceği kadar endişe duyması) ortaya çıkabilir. Yüz kızarması, sosyal fobisi olan kişilerde sıklıkla görülür.[8] Bu görünür semptomlar, başkalarının yanında hissedilen anksiyeteyi daha da güçlendirir.

2006 yılında yapılan bir araştırmada, beynin limbik sistemin bir parçası olan amigdala olarak adlandırılan bölgesinin, sosyal fobisi olan bireylerde korkutucu durumlarla karşı karşıya kaldıklarında normalden fazla derecede aktivite gösterdiği (hiperaktivite) gözlemlenmiştir.[9]

Sosyal yönleri

Sosyal anksiyetesi olan insanlar, çoğu insanın "normal" olarak kabul ettiği durumlardan kaçınır. Başkalarının bu durumlarla nasıl bu kadar kolay başa çıkabileceğini anlamakta zorlanabilirler. Sosyal kaygısı olan insanlar, sosyal durumların hepsinden veya çoğundan kaçınırır ve insanlardan saklanır, bu da ilişkilerine zarar verebilir. Sosyal fobi, bu durumlardan kaynaklanan mantıksız korku nedeniyle insanı sosyal durumlardan tamamen uzaklaştırabilir. Bu, düşük benlik saygısına, olumsuz düşüncelere, majör depresif bozukluğa, eleştiriye karşı duyarlılığa ve gelişmeyen zayıf sosyal becerilere yol açabilir.[10]

Komorbidite

SAD, diğer psikiyatrik bozukluklarla kıyasla çok daha yüksek oranda komorbidite gösterir. Araştırmalar, sosyal fobisi olan insanların %66'sının bir veya daha fazla farklı bir mental bozukluğa sahip olduğunu göstermektedir.[11] SAB, kişisel ilişkilerin eksikliği ve sosyal kaçınmayla ilgili uzun süreli izolasyon nedeniyle sıklıkla klinik depresyonla birlikte ortaya çıkar.[12][13][14]

SAB dışındaki anksiyete bozuklukları, özellikle yaygın anksiyete bozukluğu, sosyal fobisi olanlarda sıklıkla görülür.[15][16] Kaçıngan kişilik bozukluğu da benzer şekilde SAB ile %25 ve %89 arasında değişen komorbidite oranına sahiptir.[12][17][18]

Kaygılarını azaltmak ve depresyonu hafifletmek için sosyal fobisi olan kişiler, madde kullanım bozukluklarına yol açabilecek alkol veya diğer maddeleri kullanabilirler. Sosyal anksiyete bozukluğu olan bireylerin beşte birinin alkol kullanım bozukluğundan müzdarip olduğu tahmin edilmektedir.[19]

Tanı

DSM-IV'e göre sosyal fobi tanı kriterleri:

A. Sosyal ortamlarda ya da performans gerektiren durumlarda veya tanımadık insanlar önünde çıkan belirgin ve inatçı korku. Kişi burada aşağılanmasına veya utanmasına neden olabilecek biçimde davranacağından ya da anksiyete belirtileri göstereceğinden korkar. Not: Çocuklarda, tanıdık kişilerle yaşına uygun toplumsal ilişkilere girebilme becerisi olmalı ve anksiyete yalnızca erişkinlerle olan ilişkilerde değil, akranları ile olan ilişkilerle de ortaya çıkmalıdır.

B. Korkulan toplumsal durumla karşılaşma hemen her zaman anksiyete doğurur. Bu duruma bağlı ya da durumsal olarak yatkınlık gösteren bir panik atak biçimini alabilir. Not: Çocuklarda anksiyete, ağlama, huysuzluk yapma, dona kalma veya tanıdık olmayan insanların olduğu toplumsal durumlardan uzak durma olarak dışa vurulabilir.

C. Kişi, korkusunun aşırı veya anlamsız olduğunu bilir. Not: Çocuklarda bu özellik olmayabilir.

D. Korkulan toplumsal veya performans durumlarında kaçınma, kaygılı beklenti ya da sıkıntının kişinin olağan günlük işlerini, mesleki işlevselliğini (ya da eğitim ile ilgili olan), toplumsal etkinliklerini veya ilişkilerini bozar veya fobi olacağına dair yoğun bir sıkıntı vardır. 18 yaşın altındaki kişilerde süresi en az altı aydır.

E. Korku veya kaçınma bir maddenin (örneğin kötüye kullanılabilen bir ilaç, tedavi amaçlı kullanılabilen bir ilaç) doğrudan fizyolojik etkilerine veya genel tıbbi durumuna bağlı değildir ve başka bir mental hastalıkla daha iyi açıklanamaz (örneğin, agorafobi ile birlikte olan ya da olmayan panik bozukluğu, ayrılma anksiyetesi bozukluğu, vücut dismorfik bozukluğu, yaygın bir gelişimsel bozukluk ya da şizotipal kişilik bozukluğu)

F. Genel bir tıbbi durum veya başka bir mental bozukluk varsa A tanı ölçütünde sözü edilen korku bununla ilişkisizdir. Örneğin kekemelik, Parkinson hastalığındaki titreme, veya anoreksia nervosa ya da bulimia nervosadaki anormal yeme davranışına ait korku değildir.

Tedavi

Psikoterapi

Sosyal anksiyete bozukluğu için ilk basamak tedavi bilişsel davranışçı terapidir (BDT).[20]

Sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde kabul ve kararlılık terapisinin (ACT) kullanımını destekleyen bazı araştırmalar vardır. ACT, geleneksel BDT'nin bir dalı olarak kabul edilir. SAB'nin semptomları ile savaşmak yerine hoş olmayan semptomları kabul etmeyi ve ayrıca psikolojik esnekliği (değişen durumsal taleplere uyum sağlama, bakış açısını değiştirme ve rekabet eden arzuları dengeleme becerisi) vurgular.[21] ACT, BDT'nin etkisiz olduğu veya reddedildiği durumlarda bu bozukluk için ikinci basamak tedavi olarak faydalı olabilir.[22]

Bazı araştırmalar, sosyal beceri eğitiminin (SST) sosyal kaygıya yardımcı olabileceğini öne sürmektedir.[23] Sosyal anksiyete bozukluğu için SST sırasında odaklanılan sosyal beceri yeteneklerine konuşma başlatma, arkadaşlık kurma, kişinin cinsel olarak ilgi duyduğu cinsiyetten bireyler ile iletişim kurması ve bir konuşma oluşturma ve atılganlık becerileri örnek verilebilir.[24]

Sosyal anksiyete bozukluğu, majör depresyon gibi diğer psikiyatrik bozuklukların gelişmesine neden olabildiği için erken tedavi çok önemlidir.[14][13]

Farmakolojik tedavi

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar)

Bir antidepresan sınıfı olan seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), sosyal fobi için ilk tercih edilen ilaç sınıfıdır. Bununla birlikte, SSRI tedavisi, SAB için ikinci basamak bir tedavidir.[2] SSRI'lar, eski nesil antidepresanlara kıyasla daha iyi tolare edilirler ve daha az yan etkiye sebep olurlar.[25]

Paroksetin (Paxil), sertralin (Lustral), essitalopram (Cipralex) ve fluvoksamin (Luvox) sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi için onaylanmıştır.[26] Tüm klinik çalışmalarda plaseboya eşdeğer olan fluoksetin (Prozac) dışında, tüm SSRI'lar sosyal kaygı için az çok etkilidir.[27] Paroksetinin, diğer seçeneklere kıyasla davranışlarda kayda değer derecede değişime neden olduğu gibi sosyal fobisi olan bireylerde dışa dönüklüğü arttırdığı görülmüştür.[28]

1995 yılında yapılan çift kör, plasebo kontrollü bir çalışmada, paroksetinin, plasebo alanların %23,9'una kıyasla, sosyal anksiyete bozukluğu olan hastaların %55'inde klinik olarak anlamlı bir iyileşme sağladığı görülmüştür.[29] Ekim 2004'te yapılan bir araştırma, benzer sonuçlar bulmuştur, bununla birlikte, zaten terapi gören hastaların SSRI kullanımına başlamasının klinik olarak anlamlı bir iyileşmeye neden olmadığı bu araştırmada gözlemlenmiştir.[30] Çift kör, plasebo kontrollü çalışmalarda, fluvoksamin, esitalopram ve sertralin gibi diğer SSRI'lar, anksiyete, reddedilme duyarlılığı ve düşmanlık dahil olmak üzere sosyal anksiyete semptomlarında azalmaya sebep olmuştur.[31]

Benzodiazepinler

Benzodiazepinler, SSRI'lara bir alternatiftir. Benzodiazepinler, bağımlılık ve tolerans riski nedeniyle sadece kısa süreli tedavi için kullanılmalıdır.[32] Benzodiazepinlerin sadece antidepresanlar gibi ilk tercih edilen ilaçlara yanıt vermeyen kişilerde kullanılması tavsiye edilmektedir. Bununla birlikte, şiddetli derecede semptom gösteren hastalarda kısa süreli rahatlama için kullanımları tavsite edilmektedir.[32][33] Benzodiazepinler, beyindeki ana inhibitör nörotransmiter olan GABA'nın etkisini artırır; etkileri genellikle dakikalar veya saatler içinde ortaya çıkmaya başlar. Çoğu hastada, benzodiazepinlerin sakinleştirici etkilerine karşı hızla tolerans hızlıca gelişir, ancak anksiyolitik etkilere karşı tolerans gelişmez.[34]

Gabapentin gibi bazı antikonvülzan ilaçlar sosyal anksiyete bozukluğunda etkilidir ve potansiyel olarak benzodiazepinlere alternatif olabilir.[35][36]

Diğer ilaçlar

Diğer yöntemler etkili değilse, başka ilaçlar da tedavide kullanılabilir. SSRI'lar piyasaya sürülmesinden önce, sosyal anksiyetenin tedavisinde fenelzin gibi monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI'ler) sıklıkla kullanılmaktaydı.[37] Araştırmalar, MAOI'lerin sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisinde ve yönetiminde etkili olduğunu göstersede, bu ilaçların iyi tolare edilememeleri, doz aşımı durumunda ölümcül olabilmeleri, yeme düzeninde değişiklik gerektirmeleri ve ölümcül olabilecek ilaç etkileşimleri nedeni ile sadece son çare olarak kullanılırlar.[38]

Venlafaksin (Efexor) gibi serotonin-norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'ler), SSRI'lara benzer derecede etkenliğe sahiptir.[39][40]

Mirtazapin ve bupropion gibi atipik antidepresanlar, sosyal anksiyete bozukluğunun tedavisi karışık sonuçlar vermiştir.[41][42][43]

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ "NIMH » Social Anxiety Disorder". 22 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2020. 
  2. ^ a b National Collaborating Centre for Mental Health (UK) (2013). Social Anxiety Disorder: Recognition, Assessment and Treatment. National Institute for Health and Care Excellence: Guidelines. Leicester (UK): British Psychological Society (UK). ISBN 978-1-909726-03-1. PMID 25577940. 
  3. ^ "Social Phobia (F40.1) in ICD-10: Diagnostic Criteria" (PDF). 17 Ekim 2004 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. 
  4. ^ "Clinical descriptions and guidelines" (PDF). 
  5. ^ Pilling, Stephen; Mayo-Wilson, Evan; Mavranezouli, Ifigeneia; Kew, Kayleigh; Taylor, Clare; Clark, David M.; Guideline Development Group (22 Mayıs 2013). "Recognition, assessment and treatment of social anxiety disorder: summary of NICE guidance". BMJ (Clinical research ed.). 346: f2541. doi:10.1136/bmj.f2541. ISSN 1756-1833. PMID 23697669. 
  6. ^ "The ICD-10 Classification of Mental and Behavioural Disorders Clinical descriptions and diagnostic guidelines" (PDF). WHO. 
  7. ^ a b Furmark, Tomas (2000). "Social Phobia. From Epidemiology to Brain Function". 
  8. ^ a b Schneier, Franklin R. (7 Eylül 2006). "Social Anxiety Disorder". New England Journal of Medicine. 355 (10): 1029-1036. doi:10.1056/NEJMcp060145. ISSN 0028-4793. PMID 16957148. 
  9. ^ "Studying Brain Activity Could Aid Diagnosis Of Social Phobia". ScienceDaily (İngilizce). 28 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2022. 
  10. ^ "What Is Social Anxiety Disorder or Social Phobia?". WebMD Editorial Contributors. 
  11. ^ Acarturk, C.; de Graaf, Ron; van Straten, A.; Have, M. ten; Cuijpers, P. (2008-04-01). "Social phobia and number of social fears, and their association with comorbidity, health-related quality of life and help seeking". Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology (İngilizce). 43 (4): 273–279. doi:10.1007/s00127-008-0309-1. ISSN 1433-9285. 
  12. ^ a b Weeks, Justin W., (Ed.) (2014-02-07). The Wiley Blackwell Handbook of Social Anxiety Disorder: Weeks/The Wiley (İngilizce). Chichester, UK: John Wiley & Sons, Ltd. doi:10.1002/9781118653920. ISBN 978-1-118-65392-0. 
  13. ^ a b "Social Anxiety Disorder and the Risk of Depression: A Prospective Community Study of Adolescents and Young Adults". jamanetwork.com. doi:10.1001/archpsyc.58.3.251. Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  14. ^ a b "Incidence of Social Anxiety Disorder and the Consistent Risk for Secondary Depression in the First Three Decades of Life". jamanetwork.com. doi:10.1001/archpsyc.64.8.903. Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  15. ^ Chartier, Mariette J.; Walker, John R.; Stein, Murray B. (2003-12-01). "Considering comorbidity in socialphobia". Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology (İngilizce). 38 (12): 728–734. doi:10.1007/s00127-003-0720-6. ISSN 1433-9285. 
  16. ^ Sanderson, William C.; DiNardo, Peter A.; Rapee, Ronald M.; Barlow, David H. (Ağustos 1990). "Syndrome comorbidity in patients diagnosed with a DSM-III—R anxiety disorder". Journal of Abnormal Psychology (İngilizce). 99 (3): 308–312. doi:10.1037/0021-843X.99.3.308. ISSN 1939-1846. 
  17. ^ Chambless, Dianne L.; Fydrich, Thomas; Rodebaugh, Thomas L. (Ocak 2008). "Generalized social phobia and avoidant personality disorder: meaningful distinction or useless duplication?". Depression and Anxiety (İngilizce). 25 (1): 8–19. doi:10.1002/da.20266. 
  18. ^ Schneier, Franklin R.; Spitzer, Robert L.; Gibbon, Miriam; Fyer, Abby J.; Liebowitz, Michael R. (Kasım 1991). "The relationship of social phobia subtypes and avoidant personality disorder". Comprehensive Psychiatry. 32 (6): 496–502. doi:10.1016/0010-440x(91)90028-b. ISSN 0010-440X. 
  19. ^ Buckner, Julia D.; Schmidt, Norman B.; Lang, Alan R.; Small, Jason W.; Schlauch, Robert C.; Lewinsohn, Peter M. (2008-02-01). "Specificity of social anxiety disorder as a risk factor for alcohol and cannabis dependence". Journal of Psychiatric Research (İngilizce). 42 (3): 230–239. doi:10.1016/j.jpsychires.2007.01.002. ISSN 0022-3956. PMC 2254175 $2. PMID 17320907. 
  20. ^ National Collaborating Centre for Mental Health (UK) (2013). Social Anxiety Disorder: Recognition, Assessment and Treatment. National Institute for Health and Care Excellence: Guidelines. Leicester (UK): British Psychological Society (UK). ISBN 978-1-909726-03-1. PMID 25577940. 
  21. ^ Kashdan, Todd B.; Rottenberg, Jonathan (2010-11-01). "Psychological flexibility as a fundamental aspect of health". Clinical Psychology Review. Positive Clinical Psychology (İngilizce). 30 (7): 865–878. doi:10.1016/j.cpr.2010.03.001. ISSN 0272-7358. PMC 2998793 $2. PMID 21151705. 
  22. ^ Bluett, Ellen J.; Homan, Kendra J.; Morrison, Kate L.; Levin, Michael E.; Twohig, Michael P. (2014-08-01). "Acceptance and commitment therapy for anxiety and OCD spectrum disorders: An empirical review". Journal of Anxiety Disorders (İngilizce). 28 (6): 612–624. doi:10.1016/j.janxdis.2014.06.008. ISSN 0887-6185. 
  23. ^ Bögels, Susan M.; Voncken, Marisol (2008-06-01). "Social Skills Training Versus Cognitive Therapy for Social Anxiety Disorder Characterized by Fear of Blushing, Trembling, or Sweating". International Journal of Cognitive Therapy. 1 (2): 138–150. doi:10.1521/ijct.2008.1.2.138. ISSN 1937-1209. 
  24. ^ Beidel, Deborah C.; Turner, Samuel M. (2007). "Shy children, phobic adults: Nature and treatment of social anxiety disorders (2nd ed.)" (İngilizce). doi:10.1037/11533-000. 
  25. ^ SSRIs in depression and anxiety. 2nd ed. S. A. Montgomery, Johan A. den Boer. Chichester: Wiley. 2001. ISBN 0-470-84651-8. OCLC 54395549. 
  26. ^ Blanco, Carlos; Bragdon, Laura B.; Schneier, Franklin R.; Liebowitz, Michael R. (2013-02-01). "The evidence-based pharmacotherapy of social anxiety disorder". International Journal of Neuropsychopharmacology. 16 (1): 235–249. doi:10.1017/s1461145712000119. ISSN 1469-5111. 
  27. ^ "Treating social anxiety disorder". Harvard Health Publishing: Hardvard Medical School. Mart 2010. 
  28. ^ Kramer, Peter D. (2016-07-12). "Antidepressants don't just treat depression–they can make us more sociable, too". Quartz (İngilizce). Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  29. ^ "Paroxetine Treatment of Generalized Social Phobia (Social Anxiety Disorder): A Randomized Controlled Trial". jamanetwork.com. doi:10.1001/jama.280.8.708. Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  30. ^ "Fluoxetine, Comprehensive Cognitive Behavioral Therapy, and Placeboin Generalized Social Phobia". jamanetwork.com. doi:10.1001/archpsyc.61.10.1005. Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  31. ^ "The evidence-based pharmacotherapy of social anxiety disorder". academic.oup.com. doi:10.1017/s1461145712000119. Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  32. ^ a b Westenberg, Herman G. M. (1999-07-01). "Facing the challenge of social anxiety disorder". European Neuropsychopharmacology (İngilizce). 9: S93–S99. doi:10.1016/S0924-977X(99)00029-2. ISSN 0924-977X. 
  33. ^ Aouizerate, B.; Martin-Guehl, C.; Tignol, J. (2004-09-01). "Neurobiologie et pharmacothérapie de la phobie sociale". L'Encéphale (Fransızca). 30 (4): 301–313. doi:10.1016/S0013-7006(04)95442-5. ISSN 0013-7006. 
  34. ^ Vinkers, Christiaan H.; Olivier, Berend (2012). "Mechanisms Underlying Tolerance after Long-Term Benzodiazepine Use: A Future for Subtype-Selective GABAA Receptor Modulators". Advances in Pharmacological Sciences. 2012: 416864. doi:10.1155/2012/416864. ISSN 1687-6334. PMC 3321276 $2. PMID 22536226. 
  35. ^ Mula, Marco; Pini, Stefano; Cassano, Giovanni B. (Haziran 2006). "The Role of Anticonvulsant Drugs in Anxiety Disorders: A Critical Review of the Evidence". Journal of Clinical Psychopharmacology (İngilizce). 27 (3): 263–272. doi:10.1097/jcp.0b013e318059361a. ISSN 0271-0749. 
  36. ^ Schatzberg, Alan F. (2010). Manual of clinical psychopharmacology. 7th ed. Jonathan O. Cole, Charles DeBattista. Washington, DC: American Psychiatric Pub. ISBN 978-1-58562-377-8. OCLC 529295637. 
  37. ^ Blanco, Carlos; Bragdon, Laura B.; Schneier, Franklin R.; Liebowitz, Michael R. (2013-02-01). "The evidence-based pharmacotherapy of social anxiety disorder". International Journal of Neuropsychopharmacology. 16 (1): 235–249. doi:10.1017/s1461145712000119. ISSN 1469-5111. 
  38. ^ Menkes, David; Bosanac, Peter; Castle, David (Ağustos 2016). "MAOIs – does the evidence warrant their resurrection?". Australasian Psychiatry (İngilizce). 24 (4): 371–373. doi:10.1177/1039856216634824. ISSN 1039-8562. 
  39. ^ "Venlafaxine Extended Release vs Placebo and Paroxetine in Social Anxiety Disorder". jamanetwork.com. doi:10.1001/archpsyc.62.2.190. Erişim tarihi: 2022-10-08. 
  40. ^ Rickels, Karl; Mangano, Richard; Khan, Arifulla (Ekim 2004). "A Double-Blind, Placebo-Controlled Study of a Flexible Dose of Venlafaxine ER in Adult Outpatients With Generalized Social Anxiety Disorder". Journal of Clinical Psychopharmacology (İngilizce). 24 (5): 488–496. doi:10.1097/01.jcp.0000138764.31106.60. ISSN 0271-0749. 
  41. ^ Muehlbacher, Moritz; Nickel, Marius K.; Nickel, Cerstin; Kettler, Christian; Lahmann, Claas; Gil, Francisco Pedrosa; Leiberich, Peter K.; Rother, Nadine; Bachler, Egon; Fartacek, Reinhold; Kaplan, Patrick (2005-12). "Mirtazapine Treatment of Social Phobia in Women: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Study". Journal of Clinical Psychopharmacology (İngilizce). 25 (6): 580–583. doi:10.1097/01.jcp.0000186871.04984.8d. ISSN 0271-0749.  Tarih değerini gözden geçirin: |tarih= (yardım)
  42. ^ Schutters, Sara I. J.; Van Megen, Harold J. G. M.; Van Veen, Jantien Frederieke; Denys, Damiaan A. J. P.; Westenberg, Herman G. M. (Eylül 2010). "Mirtazapine in generalized social anxiety disorder: a randomized, double-blind, placebo-controlled study". International Clinical Psychopharmacology (İngilizce). 25 (5): 302–304. doi:10.1097/YIC.0b013e32833a4d71. ISSN 0268-1315. 
  43. ^ Naresh P. Emmanuel M.D., Olga Brawman-Mintzer M.D., W. Alexander Morton Pharm. D., Sarah W. Book M.D., Michael R. Johnson M.D., Jeffrey P. Lorberbaum M.D., James C. Ballenger M.D., R. Bruce Lydiard Ph.D., M.D (Kasım 2000). "Bupropion-SR in treatment of social phobia". Anxiety and Depression Association of America. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sosyal_anksiyete_bozukluğu&oldid=28663693" sayfasından alınmıştır