Biber: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Khutuck Bot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.114.107 değişiklik
k Bot: Kaynak ve içerik düzenleme (hata bildir)
"Capsicum" sayfasının çevrilmesiyle oluşturuldu.
Etiketler: İçerik Çevirmeni İçerik Çevirmeni 2
1. satır: 1. satır:
{{Taksobitki
| renk = lightblue
| ad = Biber
| resim = Immature jalapeno capsicum annuum var annuum.jpeg
| resim_bilgi = ''[[Capsicum annuum]]''
| alem = [[Bitki|Plantae]]
| bölüm = [[Kapalı tohumlular|Magnoliophyta]] <br />(<small>Kapalı tohumlular</small>)
| sınıf = [[İki çenekliler|Magnoliopsida]] <br />(<small>İki çenekliler</small>)
| takım = [[Solanales]]
| familya = [[Patlıcangiller|Solanaceae]] <br />(<small>Patlıcangiller</small>)
| cins = Capsicum
| cins_yazar = [[Carolus Linnaeus|L.]]
| altbaşlık = Türler
| açıklama =
| dış_bağlantılar = {{commons-species|Capsicum}}
}}
'''Biber''' (''Capsicum''), [[patlıcangiller]] (Solanaceae) familyasından ''Capsicum'' cinsini oluşturan, aynı adla anılıp tazeyken yeşil ve çoğu zaman acı meyveleri olan [[bitki]] türlerine verilen ad. [[Dolma biber]], [[cin biber]] ve [[acı biber]] bilinen biberlerdendir.


'''''Capsium''''' ({{IPAc-en|ˈ|k|æ|p|s|ᵻ|k|ə|m}} <ref>{{Kaynak|başlık=Longman Pronunciation Dictionary|yazarlar=Wells|sürüm=3rd|sayfa=123|yayıncı=Longman|yıl=2008|isbn=9781405881180}}</ref>), yada biber, patlıcangillerden ([[Solanaceae]]) bir cins. Bu cinsin türleri, binlerce yıldır yetiştirildikleri [[Amerika|Amerika kıtasına]] özgüdür. Caspium dünya çapında yetiştirilmekte ve birçok mutfakta kullanılmaktadır.
=== Tür listesi ===

Kaynakça:<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=capsicum | başlık = Search results — The Plant List | website = www.theplantlist.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130604204026/http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=capsicum | arşivtarihi = 4 Haziran 2013}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.tropicos.org/Name/40001029?tab=subordinatetaxa | başlık = Tropicos | website = www.tropicos.org | arşivurl = https://web.archive.org/web/20130616204318/https://www.tropicos.org/Name/40001029?tab=subordinatetaxa | arşivtarihi = 16 Haziran 2013}}</ref>{{div col|colwidth=300px}}
== Genel ==
Biberin anavatanı Amerika kıtasıdır. Tarihte ilk biber yetiştiriciliğinin M.Ö. 7500 yıllarında yapıldığı ve Amerika'da ilk yetiştirilen bitki türleri arasında yer aldığı, biber kültürünün Amerika'dan Avrupa'ya buradan ise Çin ve Hindistan'a hızlı bir şekilde yayıldığı bildirilmektedir. <ref>[http://www.dunyagida.com.tr/haber/biberin-anavatani-ve-yayilisi/2045 Biberin anavatanı ve yayılışı]</ref> Sivri biber, sulak yerde yetiştiği zaman tatlı olsa da genellikle acıdır.{{kaynak belirt}} Taze iken yeşildir. Fazla olgunlaşırsa veya güneşte kurutulursa kızarır. Çarliston biber, sivri biberden daha kalın, daha etli ve genellikle tatlıdır. Domates biberi, domatese benzer, yayvan yapılıdır. Rengi kırmızıdır,acı değildir fakat farklı bölgelerde ona benzeyen acı kırmızı biber de vardır. Dolmalık biberin yeşil ve sarı cinsleri vardır. Dolmalık biber de fazla olgunlaşınca veya güneşte kurutulunca kızarır. Türkiye'de, Avrupa'da Paprika diye anılan cins biber ise taze iken bile kırmızıdır ve genellikle çok acıdır. Macarların ünlü [gulaş] ve benzeri yemeklerinde kullandıkları biber budur. Bütün biberler kurutulup kırmızı bir renk aldıktan sonra toz durumuna getirilir, buna "kırmızı biber" adı verilir ve "çok acı", "acı", "az acı" ve "tatlı" olarak ayrı ayrı satılır. Kırmızı renkli domates biberinden "biber salçası" yapılır. Biber salçası Anadolu'da çok kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde güneşte kızarmış tatlı biberlerden de biber salçası yapılmaktadır.

== Yetişme koşulları ==
Biber için ideal yetişme koşulları sıcak güneşli bir pozisyon, ideal olarak {{Dönüştürme|21|to|29|°C|°F}} sıcaklıkta tınlı toprak içerir. Toprağın nemli ancak su ile tıkanmamış olması gerekir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.gardenersgardening.com/growingpeppers.html|başlık=Growing Peppers: The Important Facts|erişimtarihi=10 January 2013|arşivtarihi=27 January 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130127080844/http://www.gardenersgardening.com/growingpeppers.html|yayıncı=GardenersGardening.com}}</ref> Aşırı nemli topraklar, fidelerin " nemlenmesine" ve çimlenmenin azalmasına neden olabilir.

Bitkiler {{Dönüştürme|12|C|F}} civarı olan sıcaklıkları tolere edebilir (ancak sevmez) ve soğuğa duyarlıdırlar.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.rhs.org.uk/advice/grow-your-own/vegetables/chilli-pepper|başlık=How to grow chilli pepper / RHS Gardening}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.rhs.org.uk/advice/profile?PID=664|başlık=Peppers and chillies/RHS Gardening}}</ref> Çiçeklenme için [[Fotoperiyodizm|fotoperiyot]] yoktur.<ref>{{Kitap kaynağı|başlık=Handbook of Food Science, Technology, and Engineering - 4 Volume Set|sayfalar=20–13|yer=United States|yayıncı=Taylor & Francis Group, LLC (Version date:20131106)|yıl=2005|isbn=978-1-4665-0787-6|editor-last=Y. H. Hui}}</ref> Çiçekler kendi kendine tozlaşabilir. Bununla birlikte, son derece yüksek sıcaklıkta, {{Dönüştürme|33|to|38|°C|°F}}, polen canlılığını kaybeder ve çiçeklerin başarılı bir şekilde tozlaşma olasılığı çok daha düşer.

== Türler ve çeşitleri ==
[[Dosya:Cachi_02.jpg|küçükresim|Arjantin Cachi'de kırmızı biber toz haline getirilmeden önce havada kurutulur.]]
[[Dosya:Arrangement_of_jalapeño,_banana,_cayenne,_chili,_and_habanero_peppers.jpg|küçükresim|Şili [[Kırmızı biber|biberi]], [[jalapeno]], muz biber, cayenne biberi, ve habanero biberi]]
''Biber'' cinsi 20-27 türlerden oluşmaktadır<ref name="Walsh2001">{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.journals.uchicago.edu/IJPS/journal/issues/v162n6/010108/010108.text.html|başlık=Phylogenetic Relationships of Capsicum (Solanaceae) Using DNA Sequences from Two Noncoding Regions: The Chloroplast atpB-rbcL Spacer Region and Nuclear waxy Introns|erişimtarihi=2007-12-20|arşivtarihi=12 December 2012|arşivurl=https://archive.today/20121212132845/http://www.journals.uchicago.edu/IJPS/journal/issues/v162n6/010108/010108.text.html|yazarlar=Walsh, B.M.|biçim=– <sup>[https://scholar.google.co.uk/scholar?hl=en&lr=&q=intitle%3APhylogenetic+Relationships+of+Capsicum+%28Solanaceae%29+Using+DNA+Sequences+from+Two+Noncoding+Regions%3A+The+Chloroplast+atpB-rbcL+Spacer+Region+and+Nuclear+waxy+Introns&as_publication=International+Journal+of+Plant+Sciences&as_ylo=2001&as_yhi=2001&btnG=Search Scholar search]</sup>|sayı=6|sayfalar=1409–1418|çalışma=International Journal of Plant Sciences|yıl=2001|cilt=162|doi=10.1086/323273}}</ref> Evcilleştirilmiş beş türü: ''[[Capsicum annuum|C annuum]]'', ''[[Capsicum baccatum|C baccatum]]'', ''[[Capsicum chinense|C chinense]]'', ''[[Capsicum frutescens|C frutescens]]'' ve ''[[Capsicum pubescens|C pubescens]]''' dir. <ref name="Heiser1969">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Names for the Cultivated Capsicum Species (Solanaceae)|yazarlar=Heiser Jr, C.B.|sayı=3|sayfalar=277–283|çalışma=Taxon|yıl=1969|cilt=18|doi=10.2307/1218828}}</ref> Türler arasındaki filogenetik ilişkiler [[Biyocoğrafya|biyocoğrafik]], [[Morfoloji (biyoloji)|morfolojik]],<ref name="Eshbaugh1970">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=A Biosystematic and Evolutionary Study of Capsicum baccatum (Solanaceae)|yazarlar=Eshbaugh, W.H.|sayı=1|sayfalar=31–43|çalışma=Brittonia|yıl=1970|cilt=22|doi=10.2307/2805720}}</ref> kemosistematik,<ref name="Ballard1970">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=A Chemosystematic Study of Selected Taxa of Capsicum|yazarlar=Ballard, R.E.|sayı=2|sayfalar=225–233|çalışma=American Journal of Botany|yıl=1970|cilt=57|doi=10.2307/2440517}}</ref> [[Melez (biyoloji)|hibridizasyon]],<ref name="Pickersgill1971">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Relationships Between Weedy and Cultivated Forms in Some Species of Chili Peppers (Genus capsicum)|yazarlar=Pickersgill, B.|sayı=4|sayfalar=683–691|çalışma=Evolution|yıl=1971|cilt=25|pmid=28564789|doi=10.2307/2406949}}</ref> ve genetik veriler kullanılarak araştırılmıştır. ''Biber'' meyveleri, türler arasında ve içinde renk, şekil ve boyut bakımından muazzam ölçüde değişiklik gösterebilir ve bu da taksonlar arasındaki ilişkiler konusunda kafa karışıklığına yol açmıştır.<ref name="Eshbaugh1975">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Genetic and Biochemical Systematic Studies of Chili Peppers (Capsicum-Solanaceae)|yazarlar=Eshbaugh, W.H.|sayı=6|sayfalar=396–403|çalışma=Bulletin of the Torrey Botanical Club|yıl=1975|cilt=102|doi=10.2307/2484766}}</ref> Kemosistematik çalışmalar, çeşitler ve türler arasındaki farkı ayırt etmeye yardımcı oldu. Örneğin, ''[[Capsicum baccatum|C. baccatum]]'' var. ''baccatum'' çeşidinin ''C. baccatum'' var ''pendulum'' ile aynı flavonoidlere sahip olması araştırmacıları iki grubun aynı türe ait olduğuna inanmaya yönlendirdi.

Aynı türün birçok çeşidi, birçok farklı şekilde kullanılabilir; örneğin, ''[[Capsicum annuum|C. annuum]]'', hem olgunlaşmamış yeşil durumunda hem de kırmızı, sarı veya turuncu olgun durumunda satılan "dolmalık biber" çeşidini içerir.

[[Peru]]' nun kırmızı biber çeşitliliğinin en yüksek olduğu ülke olduğu düşünülmektedir. Çünkü beş evcilleitirilmiş biber çeşiti de diğer ülkelerin aksine pazarlarda yaygın olarak satılmaktadır. [[Bolivya]], en fazla yabani biber çeşitinin tüketildiği ülke olarak kabul edilmektedir.<ref name="van Zonneveld 2015">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Screening genetic resources of Capsicum peppers in their primary center of diversity in Bolivia and Peru|sayı=9|sayfalar=e0134663|çalışma=PLOS ONE|yıl=2015|cilt=10|pmc=4581705|pmid=26402618|doi=10.1371/journal.pone.0134663}}</ref>

Acı biberlerdeki kapsaisin miktarı, çeşitler arasında önemli ölçüde değişir ve [[Scoville Acılık Ölçeği]]<nowiki/>nde (SHU) ölçülür. SHU'da derecelendirilen dünyanın en acı bilinen biberi, 2.200.000'in üzerinde SHU'a sahip '[[Carolina Reaper]]'dır.

=== Tür listesi<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=capsicum|başlık=Search results — The Plant List|arşivtarihi=4 Haziran 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130604204026/http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=capsicum|website=www.theplantlist.org}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=https://www.tropicos.org/Name/40001029?tab=subordinatetaxa|başlık=Tropicos|arşivtarihi=16 Haziran 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130616204318/https://www.tropicos.org/Name/40001029?tab=subordinatetaxa|website=www.tropicos.org}}</ref> ===
{{div col|colwidth=300px}}
* ''[[Capsicum annuum]]'' <small>L.</small>
* ''[[Capsicum annuum]]'' <small>L.</small>
* ''[[Capsicum baccatum]]'' <small>L.</small>
* ''[[Capsicum baccatum]]'' <small>L.</small>
60. satır: 64. satır:
{{div col end}}
{{div col end}}


=== Önceden bu cinse dahil edilmiş türler ===
== Çeşitleri ==
[[Dosya:Sivri biber.jpg|thumb|Sivri biber.]]
Biberin anavatanı Amerika kıtasıdır. Tarihte ilk biber yetiştiriciliğinin M.Ö. 7500 yıllarında yapıldığı ve Amerika'da ilk yetiştirilen bitki türleri arasında yer aldığı, biber kültürünün Amerika'dan Avrupa'ya buradan ise Çin ve Hindistan'a hızlı bir şekilde yayıldığı bildirilmektedir.
<ref>[http://www.dunyagida.com.tr/haber/biberin-anavatani-ve-yayilisi/2045 Biberin anavatanı ve yayılışı]</ref> Sivri biber, sulak yerde yetiştiği zaman tatlı olsa da genellikle acıdır.{{kaynak belirt}} Taze iken yeşildir. Fazla olgunlaşırsa veya güneşte kurutulursa kızarır.
Çarliston biber, sivri biberden daha kalın, daha etli ve genellikle tatlıdır.
Domates biberi, domatese benzer, yayvan yapılıdır. Rengi kırmızıdır,acı değildir fakat farklı bölgelerde ona benzeyen acı kırmızı biber de vardır.
Dolmalık biberin yeşil ve sarı cinsleri vardır. Dolmalık biber de fazla olgunlaşınca veya güneşte kurutulunca kızarır.
Türkiye'de, Avrupa'da Paprika diye anılan cins biber ise taze iken bile kırmızıdır ve genellikle çok acıdır. Macarların ünlü [gulaş] ve benzeri yemeklerinde kullandıkları biber budur. Bütün biberler kurutulup kırmızı bir renk aldıktan sonra toz durumuna getirilir, buna "kırmızı biber" adı verilir ve "çok acı", "acı", "az acı" ve "tatlı" olarak ayrı ayrı satılır. Kırmızı renkli domates biberinden "biber salçası" yapılır. Biber salçası Anadolu'da çok kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde güneşte kızarmış tatlı biberlerden de biber salçası yapılmaktadır.


* ''[[Tubocapsicum anomalum]]'' <small>(Franch.</small> <small>& Sav.)</small> <small>Makino</small> (''C. anomalum'' <small>Franch.</small> <small>& Sav.</small>)
Biberlerin acılık miktarını ölçmek için [[Scoville Acılık Ölçeği|Scoville ölçeği]] kullanılır.
* ''[[Vassobia fasciculata]]'' <small>(Miers) Hunz.</small> ( ''C. grandiflorum'' <small>Kuntze</small>)
* ''[[Witheringia stramoniifolia]]'' <small>Kunth</small> ( ''C. stramoniifolium'' <small>(Kunth) Kuntze</small> )


== Sağlık ==
=== Genetik ===
Çoğu ''Capsicum'' türü 2n = 2x = 24'tür. Evcilleştirilmemiş türlerin birkaçı 2n = 2x = 32'dir.<ref name="ChiliGenes">{{Web kaynağı|url=http://hortsci.ashspublications.org/content/41/5/1169.full.pdf|başlık=The Genes of Capsicum|yayıncı=HortScience}}</ref> Hepsi [[Ploitlik|diploiddir]]. ''[[Capsicum annuum]]'' ve ''[[Capsicum chinense]]'' genomları 2014 yılında tamamlandı. ''Capsicum annuum'' genomu yaklaşık 3.48 Gb'dir ve bu onu insan genomundan daha büyük yapar. Biber genomunun% 75'inden fazlası, genom boyunca geniş bir şekilde dağılmış, çoğunlukla ''Çingene'' unsurları olan yer [[Transpozon|değiştirebilir unsurlardan]] ([[Transpozon]]) oluşur.[[Transpozon]]<nowiki/>ların dağılımı, gen yoğunluğu ile ters orantılıdır. Biberin, [[Patlıcangiller|Solanaceae familyasındaki]] iki alakalı tür olan hem [[domates]] hem de [[Patates|patatesle]] yaklaşık olarak aynı sayıdaki 34.903 gene sahip olduğu tahmin edilmektedir.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Genome sequence of the hot pepper provides insights into the evolution of pungency in Capsicum species|yazarlar=Kim|tarih=2014-03-01|sayı=3|dil=en|sayfalar=270–278|çalışma=Nature Genetics|cilt=46|issn=1061-4036|pmid=24441736|doi=10.1038/ng.2877}}</ref>
Yeşil biber [[C Vitamini]] yönünden oldukça zengindir. İçeriğinde bulunan '''[[kapsaisin]]''' (capsaicin) maddesinin oranına göre meydana gelen acılık iştahı arttırıcı vasfı ile birlikte sindirim sistemine bir çeşit dezenfekte edici madde olarak etki eder.
Kırmızı biber, yüksek oranda A vitamini içerir. Ayrıca B6, E vitamini, C vitamini, riboflavin, potasyum ve manganez içerir.<ref>[http://www.webmd.com/vitamins-supplements/ingredientmono-945-Cayenne%20Pepper%20(CAPSICUM)]</ref>. Kan dolaşımını hızlandırıcı etki yapar.<ref>[http://www.nutritiondata.com/facts/spices-and-herbs/201/2]</ref>{{Tam kaynak belirt}}


== Galeri ==
== Biberde kapsaisin ==
''Capsicum'' türlerinin çoğunun meyvesi, alışık olmayan birinin ağzında güçlü bir yanma hissi (keskinlik veya acılık) oluşturabilen lipofilik bir kimyasal olan kapsaisini (metil-n-vanilil nonenamid) içerir. Çoğu memeli bunu nahoş bulurken kuşlar etkilenmez. Kapsaisin salgısı meyveyi böcekler ve memeliler tarafından tüketilmekten korurken, parlak renkler tohumları dağıtacak kuşları çeker.<ref>{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Taxon-specific differences in responsiveness to capsaicin and several analogues: Correlates between chemical structure and behavioral aversiveness|yazarlar=Mason|tarih=December 1991|sayı=12|sayfalar=2539–2551|çalışma=Journal of Chemical Ecology|cilt=17|pmid=24258646|doi=10.1007/BF00994601}}</ref><ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://sora.unm.edu/sites/default/files/journals/wilson/v104n03/p0549-p0551.pdf|başlık=Capsaicin effects on consumption of food by Cedar Waxwings and House Finches|yazarlar=Norman|sayı=3|sayfalar=549–551|çalışma=The Wilson Journal of Ornithology|yıl=1992|cilt=104}}</ref><ref>{{Web kaynağı|url=http://npic.orst.edu/factsheets/Capsaicintech.pdf|başlık=Active Ingredient Fact Sheets|çalışma=npic.orst.edu}}</ref>.

Kapsaisin, plasental dokuda ([[Tohum|tohumları]] tutan), iç zarlarda büyük miktarlarda ve daha az ölçüde, bu cinsteki bitkilerin meyvelerinin diğer etli kısımlarında bulunur. Tohumların kendileri herhangi bir kapsaisin üretmez, ancak en yüksek kapsaisin konsantrasyonu tohumların etrafındaki beyaz özde bulunabilir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://spectre.nmsu.edu/dept/academic.html?i=1274&s=sub|başlık=Chile Information – Frequently Asked Questions|erişimtarihi=17 May 2007|arşivtarihi=4 May 2007|arşivurl=https://web.archive.org/web/20070504035555/http://spectre.nmsu.edu/dept/academic.html?i=1274&s=sub <!-- Bot retrieved archive -->|yıl=2005}}</ref> Keskin (acı) bir biberdeki [[Kapsaisin|kapsaisinin]] çoğu, tohumların tutunduğu meyvenin odacıklarını veya loküllerini bölen iç kaburgaların (septa) epidermisi üzerinde kabarcıklar halinde yoğunlaşır.<ref name="Zamski1987">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Ultrastructure of Capsaicinoid-Secreting Cells in Pungent and Nonpungent Red Pepper (Capsicum annuum L.) Cultivars|yazarlar=Zamski, E.|sayı=1|sayfalar=1–6|çalışma=Botanical Gazette|yıl=1987|cilt=148|doi=10.1086/337620}}</ref> ''C. chinense'' meyvelerinde kapsaisin üretimi üzerine yapılan bir araştırma, kapsaisinoidlerin yalnızca keskin meyvelerin interloküler septasının epidermal hücrelerinde üretildiğini, kabarcık oluşumunun yalnızca kapsaisinoid birikiminin bir sonucu olarak gerçekleştiğini gösterdi.<ref name="Stewart2007">{{Akademik dergi kaynağı|başlık=Genetic control of pungency in C. chinense via the Pun1 locus|yazarlar=Stewart Jr, C.|sayı=5|sayfalar=979–91|çalışma=Journal of Experimental Botany|yıl=2007|cilt=58|pmid=17339653|doi=10.1093/jxb/erl243}}</ref>

Meyvede bulunan kapsaisin miktarı oldukça değişkendir ve [[Genetik|genetiğe]] ve çevreye bağlıdır ve neredeyse tüm ''Capsicum'' türlerine farklı miktarlarda algılanan acılık verir. Kapsaisin içermeyen en çok bilinen ''Capsicum'', [[Scoville Acılık Ölçeği|Scoville ölçeğinde]] sıfır değerine sahip olan, bir ''[[Capsicum annuum]]'' [[Kültivar|çeşidi]] olan [[Dolma biber|dolmalık biberdir]]<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.chiliwonders.com/chili.scoville.htm|başlık=The Scoville Scale of Hotness - Capsaicin Level|erişimtarihi=2013-11-27|arşivtarihi=29 August 2013|arşivurl=https://web.archive.org/web/20130829130941/http://chiliwonders.com/chili.scoville.htm|yayıncı=Chiliwonders.com}}</ref>. Dolmalık biberlerdeki kapsaisin eksikliği, kapsaisini (ve dolayısı ile acı tadı) ortadan kaldıran [[Baskınlık (genetik)|resesif bir]] [[Gen|genden]] kaynaklanır.<ref>{{Web kaynağı|url=http://whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=50|başlık=The World's Healthies Foods|erişimtarihi=23 February 2010}}</ref> Tür içindeki kapsaisin olmayan başka biber çeşitleri de vardır; Dev Marconi,<ref>{{cite web|url=http://bonnieplants.com/products/vegetables/peppers/giant-marconi-pepper|title=Giant Marconi Pepper: Smoky Sweet Flavor, Large Fruit}}</ref> Nefis Tatlılar,<ref>{{Cite web|url=http://bonnieplants.com/products/vegetables/peppers/yummy-snacking-pepper|title=Archived copy|access-date=14 July 2014|archive-date=13 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140713171506/http://bonnieplants.com/products/vegetables/peppers/yummy-snacking-pepper|url-status=dead}}</ref> Jimmy Nardello,<ref>{{cite web|url=http://www.territorialseed.com/product/Jimmy_Nardellos_Pepper_Seed/394|title=- Jimmy Nardello's Pepper|website=www.territorialseed.com}}</ref> ve İtalyan Kızartmalık biberler.<ref>{{cite web|url=http://produceexpress.net/products/produce/item/italian-frying-peppers.html|title=Italian Frying peppers - Produce Express of Sacramento, California|website=produceexpress.net}}</ref>

Acı biber, [[Amerika yerlileri|Kızılderili]] tıbbında büyük önem taşır ve kapsaisin, modern tıpta temel olarak topikal ilaçlarda [[Dolaşım sistemi|dolaşım]] [[uyarıcı]] ve [[Ağrı kesici|analjezik olarak kullanılır]]. Daha yakın zamanlarda, genellikle [[biber gazı]] olarak bilinen kapsaisin [[aerosol]] özütü, kolluk kuvvetleri tarafından bir kişiyi etkisiz hale getirmenin ölümcül olmayan bir yolu olarak veya kişel savunma amaçlı kullanıldı. Bitkisel yağlarda veya bahçecilik ürünü olarak biber, bahçecilikte doğal bir [[böcek ilacı]] olarak kullanılabilir.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.gardenguides.com/119834-capsaicin-insecticide.html|başlık=Capsaicin as an Insecticide|yayıncı=}}</ref>

Karabiber benzer bir yanma hissine neden olsa da, karabiberin sebebiyet verdiği yanma hissi farklı bir madde olan piperinden kaynaklanır .

== Yaygın biber çeşitlerinin resimleri ==
<gallery>
<gallery>
Dosya:Capsicum annuum.JPG|''C. annuum'' çeşitleri
Dosya:Cachi 02.jpg|
Dosya:Capsicum1.jpg|Çeşitli renkte ''biberler''
Dosya:Acı biber.JPG|Küçük bir acı biber türü
Dosya:Pickled friggitelli.jpg|Peperoncini (''C. annuum'')
Dosya:Biber.JPG|Dalında biberler
Dosya:Fefferoni.jpg|Kebap restoranında Peperoncini
Dosya:Red Pepper 03905-nevit.jpg|Kırmızı biber
Dosya:Large Cayenne.jpg|[[Cayenne pepper|Cayanne biberi]] (''C. annuum'')
Dosya:Yumurta-bibər (1).jpg|Yumurta ile pişirilmesi
Dosya:Compact orange pepper plants.jpg|Turuncu ''biberin'' kompakt bitkisi
Dosya:Habanero chile - fruits (aka).jpg|[[Habanero chili|Habanero biberi]] (''C. chinense Jacquin'') - çiçek ve meyveli bitki
Dosya:HotPeppersinMarket.jpg|Karayip pazarında ''C. chinense''
Dosya:Scotch-bonnet.jpg|''C. chinense''
Dosya:Thai peppers.jpg|[[Thai pepper|Tay biberleri]] (''C. annuum'')
Dosya:Green chillies.jpg|Bangalore pazarında taze Hint yeşil biberleri
Dosya:African red devil peppers.jpg|[[Piri piri]] ( ''C. frutescens'' 'Afrika Şeytanı')
Dosya:Naga Jolokia Peppers.jpg|Naga jolokia ( [[bhut jolokia]] ) ( ''C. chinense'' x ''C. frutescens'' )
Dosya:Capsicum Annum Flower.JPG|''C. annuum'' çiçeği
Dosya:Capsicum Annum Flower Closeup.JPG|''C. annum'' çiçeği (yakın çekim)
Dosya:Green-Yellow-Red-Pepper-2009.jpg|Yeşil, sarı ve kırmızı biber
Dosya:Makro Bunga Cabai.jpg|Kırmızı acı ''bangi'' biberi çiçeği, Malezya
Dosya:Capsicum Malaysia.jpg|[[Malaysia|Malezya'da]] küçük ama çok acı bir ''biber''
Dosya:Peperoni Cruschi.jpg|Kurutulmuş ve gevrek ''kırmızı biber, [[Basilicata|Basilicata'da]]''
Dosya:মরিচ বা লংকা.jpg|Biber, [[Bangladesh|Bangladeş]]
Dosya:Naga jolokia chili.jpg|Bangladeş'te Naga Morich
</gallery>
</gallery>
{{Temiz}}


== Kaynakça ==
== Referanslar ==
{{kaynakça}}
{{Kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==


* [http://www.hort.purdue.edu/newcrop/med-aro/factsheets/CAPSICUM_PEPPER.html Capsicum pepper factsheet] from Purdue Guide to Medicinal and Aromatic Plants
[[Kategori:Capsicum| ]]
* [http://www.hort.purdue.edu/newcrop/proceedings1996/V3-479.html Capsicums: Innovative Uses of an Ancient Crop] History, Botany, Breeding, and Pungency. Purdue University, Indiana, U.S.A.
* {{Kitap kaynağı|url=http://www.bioversityinternational.org/publications/Web_version/52/ch52.htm|başlık=Solanacaea|erişimtarihi=12 December 2007|arşivtarihi=27 April 2009|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090427165024/http://www.bioversityinternational.org/publications/Web_version/52/ch52.htm|yayıncı=International Board for Plant Genetic Resources, Rome, Italy|yıl=1985}}
* [https://web.archive.org/web/20090618094847/http://www2.dpi.qld.gov.au/horticulture/18717.html Capsicum and Chillies: Commercial Cultivation] DPI&F Queensland, Australia.
[[Kategori:Patlıcangiller cinsleri]]
[[Kategori:Sebzeler]]
[[Kategori:Hint baharatları]]
[[Kategori:Capsicum]]

Sayfanın 06.00, 10 Ekim 2020 tarihindeki hâli

Capsium (/ˈkæpsɪkəm/ [1]), yada biber, patlıcangillerden (Solanaceae) bir cins. Bu cinsin türleri, binlerce yıldır yetiştirildikleri Amerika kıtasına özgüdür. Caspium dünya çapında yetiştirilmekte ve birçok mutfakta kullanılmaktadır.

Genel

Biberin anavatanı Amerika kıtasıdır. Tarihte ilk biber yetiştiriciliğinin M.Ö. 7500 yıllarında yapıldığı ve Amerika'da ilk yetiştirilen bitki türleri arasında yer aldığı, biber kültürünün Amerika'dan Avrupa'ya buradan ise Çin ve Hindistan'a hızlı bir şekilde yayıldığı bildirilmektedir. [2] Sivri biber, sulak yerde yetiştiği zaman tatlı olsa da genellikle acıdır.[kaynak belirtilmeli] Taze iken yeşildir. Fazla olgunlaşırsa veya güneşte kurutulursa kızarır. Çarliston biber, sivri biberden daha kalın, daha etli ve genellikle tatlıdır. Domates biberi, domatese benzer, yayvan yapılıdır. Rengi kırmızıdır,acı değildir fakat farklı bölgelerde ona benzeyen acı kırmızı biber de vardır. Dolmalık biberin yeşil ve sarı cinsleri vardır. Dolmalık biber de fazla olgunlaşınca veya güneşte kurutulunca kızarır. Türkiye'de, Avrupa'da Paprika diye anılan cins biber ise taze iken bile kırmızıdır ve genellikle çok acıdır. Macarların ünlü [gulaş] ve benzeri yemeklerinde kullandıkları biber budur. Bütün biberler kurutulup kırmızı bir renk aldıktan sonra toz durumuna getirilir, buna "kırmızı biber" adı verilir ve "çok acı", "acı", "az acı" ve "tatlı" olarak ayrı ayrı satılır. Kırmızı renkli domates biberinden "biber salçası" yapılır. Biber salçası Anadolu'da çok kullanılmaktadır. Bazı bölgelerde güneşte kızarmış tatlı biberlerden de biber salçası yapılmaktadır.

Yetişme koşulları

Biber için ideal yetişme koşulları sıcak güneşli bir pozisyon, ideal olarak 21 ila 29 °C (70 ila 84 °F) sıcaklıkta tınlı toprak içerir. Toprağın nemli ancak su ile tıkanmamış olması gerekir.[3] Aşırı nemli topraklar, fidelerin " nemlenmesine" ve çimlenmenin azalmasına neden olabilir.

Bitkiler 12 °C (54 °F) civarı olan sıcaklıkları tolere edebilir (ancak sevmez) ve soğuğa duyarlıdırlar.[4][5] Çiçeklenme için fotoperiyot yoktur.[6] Çiçekler kendi kendine tozlaşabilir. Bununla birlikte, son derece yüksek sıcaklıkta, 33 ila 38 °C (91 ila 100 °F), polen canlılığını kaybeder ve çiçeklerin başarılı bir şekilde tozlaşma olasılığı çok daha düşer.

Türler ve çeşitleri

Arjantin Cachi'de kırmızı biber toz haline getirilmeden önce havada kurutulur.
Şili biberi, jalapeno, muz biber, cayenne biberi, ve habanero biberi

Biber cinsi 20-27 türlerden oluşmaktadır[7] Evcilleştirilmiş beş türü: C annuum, C baccatum, C chinense, C frutescens ve C pubescens' dir. [8] Türler arasındaki filogenetik ilişkiler biyocoğrafik, morfolojik,[9] kemosistematik,[10] hibridizasyon,[11] ve genetik veriler kullanılarak araştırılmıştır. Biber meyveleri, türler arasında ve içinde renk, şekil ve boyut bakımından muazzam ölçüde değişiklik gösterebilir ve bu da taksonlar arasındaki ilişkiler konusunda kafa karışıklığına yol açmıştır.[12] Kemosistematik çalışmalar, çeşitler ve türler arasındaki farkı ayırt etmeye yardımcı oldu. Örneğin, C. baccatum var. baccatum çeşidinin C. baccatum var pendulum ile aynı flavonoidlere sahip olması araştırmacıları iki grubun aynı türe ait olduğuna inanmaya yönlendirdi.

Aynı türün birçok çeşidi, birçok farklı şekilde kullanılabilir; örneğin, C. annuum, hem olgunlaşmamış yeşil durumunda hem de kırmızı, sarı veya turuncu olgun durumunda satılan "dolmalık biber" çeşidini içerir.

Peru' nun kırmızı biber çeşitliliğinin en yüksek olduğu ülke olduğu düşünülmektedir. Çünkü beş evcilleitirilmiş biber çeşiti de diğer ülkelerin aksine pazarlarda yaygın olarak satılmaktadır. Bolivya, en fazla yabani biber çeşitinin tüketildiği ülke olarak kabul edilmektedir.[13]

Acı biberlerdeki kapsaisin miktarı, çeşitler arasında önemli ölçüde değişir ve Scoville Acılık Ölçeğinde (SHU) ölçülür. SHU'da derecelendirilen dünyanın en acı bilinen biberi, 2.200.000'in üzerinde SHU'a sahip 'Carolina Reaper'dır.

Tür listesi[14][15]

Önceden bu cinse dahil edilmiş türler

Genetik

Çoğu Capsicum türü 2n = 2x = 24'tür. Evcilleştirilmemiş türlerin birkaçı 2n = 2x = 32'dir.[16] Hepsi diploiddir. Capsicum annuum ve Capsicum chinense genomları 2014 yılında tamamlandı. Capsicum annuum genomu yaklaşık 3.48 Gb'dir ve bu onu insan genomundan daha büyük yapar. Biber genomunun% 75'inden fazlası, genom boyunca geniş bir şekilde dağılmış, çoğunlukla Çingene unsurları olan yer değiştirebilir unsurlardan (Transpozon) oluşur.Transpozonların dağılımı, gen yoğunluğu ile ters orantılıdır. Biberin, Solanaceae familyasındaki iki alakalı tür olan hem domates hem de patatesle yaklaşık olarak aynı sayıdaki 34.903 gene sahip olduğu tahmin edilmektedir.[17]

Biberde kapsaisin

Capsicum türlerinin çoğunun meyvesi, alışık olmayan birinin ağzında güçlü bir yanma hissi (keskinlik veya acılık) oluşturabilen lipofilik bir kimyasal olan kapsaisini (metil-n-vanilil nonenamid) içerir. Çoğu memeli bunu nahoş bulurken kuşlar etkilenmez. Kapsaisin salgısı meyveyi böcekler ve memeliler tarafından tüketilmekten korurken, parlak renkler tohumları dağıtacak kuşları çeker.[18][19][20].

Kapsaisin, plasental dokuda (tohumları tutan), iç zarlarda büyük miktarlarda ve daha az ölçüde, bu cinsteki bitkilerin meyvelerinin diğer etli kısımlarında bulunur. Tohumların kendileri herhangi bir kapsaisin üretmez, ancak en yüksek kapsaisin konsantrasyonu tohumların etrafındaki beyaz özde bulunabilir.[21] Keskin (acı) bir biberdeki kapsaisinin çoğu, tohumların tutunduğu meyvenin odacıklarını veya loküllerini bölen iç kaburgaların (septa) epidermisi üzerinde kabarcıklar halinde yoğunlaşır.[22] C. chinense meyvelerinde kapsaisin üretimi üzerine yapılan bir araştırma, kapsaisinoidlerin yalnızca keskin meyvelerin interloküler septasının epidermal hücrelerinde üretildiğini, kabarcık oluşumunun yalnızca kapsaisinoid birikiminin bir sonucu olarak gerçekleştiğini gösterdi.[23]

Meyvede bulunan kapsaisin miktarı oldukça değişkendir ve genetiğe ve çevreye bağlıdır ve neredeyse tüm Capsicum türlerine farklı miktarlarda algılanan acılık verir. Kapsaisin içermeyen en çok bilinen Capsicum, Scoville ölçeğinde sıfır değerine sahip olan, bir Capsicum annuum çeşidi olan dolmalık biberdir[24]. Dolmalık biberlerdeki kapsaisin eksikliği, kapsaisini (ve dolayısı ile acı tadı) ortadan kaldıran resesif bir genden kaynaklanır.[25] Tür içindeki kapsaisin olmayan başka biber çeşitleri de vardır; Dev Marconi,[26] Nefis Tatlılar,[27] Jimmy Nardello,[28] ve İtalyan Kızartmalık biberler.[29]

Acı biber, Kızılderili tıbbında büyük önem taşır ve kapsaisin, modern tıpta temel olarak topikal ilaçlarda dolaşım uyarıcı ve analjezik olarak kullanılır. Daha yakın zamanlarda, genellikle biber gazı olarak bilinen kapsaisin aerosol özütü, kolluk kuvvetleri tarafından bir kişiyi etkisiz hale getirmenin ölümcül olmayan bir yolu olarak veya kişel savunma amaçlı kullanıldı. Bitkisel yağlarda veya bahçecilik ürünü olarak biber, bahçecilikte doğal bir böcek ilacı olarak kullanılabilir.[30]

Karabiber benzer bir yanma hissine neden olsa da, karabiberin sebebiyet verdiği yanma hissi farklı bir madde olan piperinden kaynaklanır .

Yaygın biber çeşitlerinin resimleri

  • C. annuum çeşitleri
    C. annuum çeşitleri
  • Çeşitli renkte biberler
    Çeşitli renkte biberler
  • Peperoncini (C. annuum)
    Peperoncini (C. annuum)
  • Kebap restoranında Peperoncini
    Kebap restoranında Peperoncini
  • Cayanne biberi (C. annuum)
    Cayanne biberi (C. annuum)
  • Turuncu biberin kompakt bitkisi
    Turuncu biberin kompakt bitkisi
  • Habanero biberi (C. chinense Jacquin) - çiçek ve meyveli bitki
    Habanero biberi (C. chinense Jacquin) - çiçek ve meyveli bitki
  • Karayip pazarında C. chinense
    Karayip pazarında C. chinense
  • C. chinense
    C. chinense
  • Tay biberleri (C. annuum)
    Tay biberleri (C. annuum)
  • Bangalore pazarında taze Hint yeşil biberleri
    Bangalore pazarında taze Hint yeşil biberleri
  • Piri piri ( C. frutescens 'Afrika Şeytanı')
    Piri piri ( C. frutescens 'Afrika Şeytanı')
  • Naga jolokia ( bhut jolokia ) ( C. chinense x C. frutescens )
    Naga jolokia ( bhut jolokia ) ( C. chinense x C. frutescens )
  • C. annuum çiçeği
    C. annuum çiçeği
  • C. annum çiçeği (yakın çekim)
    C. annum çiçeği (yakın çekim)
  • Yeşil, sarı ve kırmızı biber
    Yeşil, sarı ve kırmızı biber
  • Kırmızı acı bangi biberi çiçeği, Malezya
    Kırmızı acı bangi biberi çiçeği, Malezya
  • Malezya'da küçük ama çok acı bir biber
    Malezya'da küçük ama çok acı bir biber
  • Kurutulmuş ve gevrek kırmızı biber, Basilicata'da
    Kurutulmuş ve gevrek kırmızı biber, Basilicata'da
  • Biber, Bangladeş
    Biber, Bangladeş
  • Bangladeş'te Naga Morich
    Bangladeş'te Naga Morich

Referanslar

  1. ^ Wells (2008), Longman Pronunciation Dictionary, 3rd, Longman, s. 123, ISBN 9781405881180 
  2. ^ Biberin anavatanı ve yayılışı
  3. ^ "Growing Peppers: The Important Facts". GardenersGardening.com. 27 January 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 January 2013. 
  4. ^ "How to grow chilli pepper / RHS Gardening". 
  5. ^ "Peppers and chillies/RHS Gardening". 
  6. ^ Y. H. Hui, (Ed.) (2005). Handbook of Food Science, Technology, and Engineering - 4 Volume Set. United States: Taylor & Francis Group, LLC (Version date:20131106). ss. 20–13. ISBN 978-1-4665-0787-6. 
  7. ^ Walsh, B.M. (2001). "Phylogenetic Relationships of Capsicum (Solanaceae) Using DNA Sequences from Two Noncoding Regions: The Chloroplast atpB-rbcL Spacer Region and Nuclear waxy Introns". International Journal of Plant Sciences. 162 (6): 1409–1418. doi:10.1086/323273. 12 December 2012 tarihinde kaynağından (– Scholar search) arşivlendi. Erişim tarihi: 2007-12-20. 
  8. ^ Heiser Jr, C.B. (1969). "Names for the Cultivated Capsicum Species (Solanaceae)". Taxon. 18 (3): 277–283. doi:10.2307/1218828. 
  9. ^ Eshbaugh, W.H. (1970). "A Biosystematic and Evolutionary Study of Capsicum baccatum (Solanaceae)". Brittonia. 22 (1): 31–43. doi:10.2307/2805720. 
  10. ^ Ballard, R.E. (1970). "A Chemosystematic Study of Selected Taxa of Capsicum". American Journal of Botany. 57 (2): 225–233. doi:10.2307/2440517. 
  11. ^ Pickersgill, B. (1971). "Relationships Between Weedy and Cultivated Forms in Some Species of Chili Peppers (Genus capsicum)". Evolution. 25 (4): 683–691. doi:10.2307/2406949. PMID 28564789. 
  12. ^ Eshbaugh, W.H. (1975). "Genetic and Biochemical Systematic Studies of Chili Peppers (Capsicum-Solanaceae)". Bulletin of the Torrey Botanical Club. 102 (6): 396–403. doi:10.2307/2484766. 
  13. ^ "Screening genetic resources of Capsicum peppers in their primary center of diversity in Bolivia and Peru". PLOS ONE. 10 (9): e0134663. 2015. doi:10.1371/journal.pone.0134663. PMC 4581705 $2. PMID 26402618. 
  14. ^ "Search results — The Plant List". www.theplantlist.org. 4 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ "Tropicos". www.tropicos.org. 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  16. ^ "The Genes of Capsicum" (PDF). HortScience. 
  17. ^ Kim (2014-03-01). "Genome sequence of the hot pepper provides insights into the evolution of pungency in Capsicum species". Nature Genetics (İngilizce). 46 (3): 270–278. doi:10.1038/ng.2877. ISSN 1061-4036. PMID 24441736. 
  18. ^ Mason (December 1991). "Taxon-specific differences in responsiveness to capsaicin and several analogues: Correlates between chemical structure and behavioral aversiveness". Journal of Chemical Ecology. 17 (12): 2539–2551. doi:10.1007/BF00994601. PMID 24258646. 
  19. ^ Norman (1992). "Capsaicin effects on consumption of food by Cedar Waxwings and House Finches" (PDF). The Wilson Journal of Ornithology. 104 (3): 549–551. 
  20. ^ "Active Ingredient Fact Sheets" (PDF). npic.orst.edu. 
  21. ^ "Chile Information – Frequently Asked Questions". 2005. 4 May 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 May 2007. 
  22. ^ Zamski, E. (1987). "Ultrastructure of Capsaicinoid-Secreting Cells in Pungent and Nonpungent Red Pepper (Capsicum annuum L.) Cultivars". Botanical Gazette. 148 (1): 1–6. doi:10.1086/337620. 
  23. ^ Stewart Jr, C. (2007). "Genetic control of pungency in C. chinense via the Pun1 locus". Journal of Experimental Botany. 58 (5): 979–91. doi:10.1093/jxb/erl243. PMID 17339653. 
  24. ^ "The Scoville Scale of Hotness - Capsaicin Level". Chiliwonders.com. 29 August 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2013-11-27. 
  25. ^ "The World's Healthies Foods". Erişim tarihi: 23 February 2010. 
  26. ^ "Giant Marconi Pepper: Smoky Sweet Flavor, Large Fruit". 
  27. ^ "Archived copy". 13 July 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 July 2014. 
  28. ^ "- Jimmy Nardello's Pepper". www.territorialseed.com. 
  29. ^ "Italian Frying peppers - Produce Express of Sacramento, California". produceexpress.net. 
  30. ^ "Capsaicin as an Insecticide". 

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Biber&oldid=23689241" sayfasından alınmıştır