Bipolar bozukluk: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Thothr (mesaj | katkılar)
Devriyeler
5.688 değişiklik
Değişiklik özeti yok
Thothr (mesaj | katkılar)
Devriyeler
5.688 değişiklik
Kaynak ekleme/iyileştirme
5. satır: 5. satır:
| caption = Bipolar bozukluk, depresyon ve mani atakları ile karakterizedir.
| caption = Bipolar bozukluk, depresyon ve mani atakları ile karakterizedir.
| field = [[Psikiyatri]]
| field = [[Psikiyatri]]
| synonyms = Bipolar kişilik bozukluğu (BPAD),<ref>{{cite journal | vauthors = Gautam S, Jain A, Gautam M, Gautam A, Jagawat T | title = Clinical Practice Guidelines for Bipolar Affective Disorder (BPAD) in Children and Adolescents | journal = Indian Journal of Psychiatry | volume = 61 | issue = Suppl 2 | pages = 294–305 | date = January 2019 | pmid = 30745704 | pmc = 6345130 | doi = 10.4103/psychiatry.IndianJPsychiatry_570_18 }}</ref> bipolar hastalık, manik depresyon, manik depresif bozukluk, manik depresif hastalık,<ref>Edward Shorter (2005). A Historical Dictionary of Psychiatry. New York: Oxford University Press. ss. 165–166. [[ISBN]]:{{ISBN|978-0-19-517668-1}}</ref>manik-depresif psikoz <ref>Edward Shorter (2005). A Historical Dictionary of Psychiatry. New York: Oxford University Press. ss. 165–166. [[ISBN]]:{{ISBN|978-0-19-517668-1}}</ref> kişilik bozukluğu<ref>{{cite book|last1=Coyle|first1=Nessa|last2=Paice|first2=Judith A. | name-list-format = vanc |title=Oxford Textbook of Palliative Nursing|date=2015|publisher=Oxford University Press, Incorporated|isbn=9780199332342|page=623}}</ref>
| synonyms = Bipolar kişilik bozukluğu (BPAD),<ref>{{cite journal | vauthors = Gautam S, Jain A, Gautam M, Gautam A, Jagawat T | title = Clinical Practice Guidelines for Bipolar Affective Disorder (BPAD) in Children and Adolescents | journal = Indian Journal of Psychiatry | volume = 61 | issue = Suppl 2 | pages = 294–305 | date = January 2019 | pmid = 30745704 | pmc = 6345130 | doi = 10.4103/psychiatry.IndianJPsychiatry_570_18 }}</ref> bipolar hastalık, manik depresyon, manik depresif bozukluk, manik depresif hastalık,<ref name=Shorter2005>Edward Shorter (2005). A Historical Dictionary of Psychiatry. New York: Oxford University Press. ss. 165–166. [[ISBN]]:{{ISBN|978-0-19-517668-1}}</ref>manik-depresif psikoz<ref name=Shorter2005 /> kişilik bozukluğu<ref>{{cite book|last1=Coyle|first1=Nessa|last2=Paice|first2=Judith A. | name-list-format = vanc |title=Oxford Textbook of Palliative Nursing|date=2015|publisher=Oxford University Press, Incorporated|isbn=9780199332342|page=623}}</ref>
| symptoms = [[Depresif duygudurumu|depresyon]] ve [[Duygudurum|ruh hali]] dönemleri.<ref>Anderson IM, Haddad PM, Scott J (December 27, 2012). "Bipolar disorder". BMJ (Clinical Research Ed.). 345: e8508. {{Doi|10.1136/bmj.e8508.}} {{PMID|23271744}}</ref><ref>American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. pp. 123–154. [[ISBN]]:{{ISBN|978-0-89042-555-8}}</ref>
| symptoms = [[Depresif duygudurumu|depresyon]] ve [[Duygudurum|ruh hali]] dönemleri.<ref name=BMJ2012> Anderson IM, Haddad PM, Scott J (December 27, 2012). "Bipolar disorder". BMJ (Clinical Research Ed.). 345: e8508. {{Doi|10.1136/bmj.e8508.}} {{PMID|23271744}}</ref><ref>American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. pp. 123–154. [[ISBN]]:{{ISBN|978-0-89042-555-8}}</ref>
| complications = [[İntihar]], [[Kendini yaralama]]<ref name=BMJ2012/>
| complications = [[İntihar]], [[Kendini yaralama]]<ref name=BMJ2012/>
| onset = 25 yaşında<ref name=BMJ2012 />
| onset = 25 yaşında<ref name=BMJ2012 />
| duration =
| duration =
| types = [[Bipolar bozukluk I]], [[bipolar bozukluk II]], diğerleri<ref name=DSM5 />
| types = [[Bipolar bozukluk I]], [[bipolar bozukluk II]], diğerleri<ref name=DSM5>{{cite book|author=American Psychiatry Association|title=Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders|date=2013|publisher=American Psychiatric Publishing |location=Arlington |isbn=978-0-89042-555-8 |pages=123–154 |edition=5th}}</ref>
| causes = [[Çevresel faktör|Çevre]] ve [[Genetik]]<ref name=BMJ2012 />
| causes = [[Çevresel faktör|Çevre]] ve [[Genetik]]<ref name=BMJ2012 />
| risks = Aile öyküsü, [[Çocuk istismarı]], uzun süreli [[Psikolojik stres|stres]]<ref name=BMJ2012 />
| risks = Aile öyküsü, [[Çocuk istismarı]], uzun süreli [[Psikolojik stres|stres]]<ref name=BMJ2012 />
19. satır: 19. satır:
| medication = [[Lityum (ilaç)|Lityum ]], [[Antipsikotik]]ler, [[Antikonvülzan]]lar<ref name=BMJ2012 />
| medication = [[Lityum (ilaç)|Lityum ]], [[Antipsikotik]]ler, [[Antikonvülzan]]lar<ref name=BMJ2012 />
| prognosis =
| prognosis =
| frequency = 1–3%<ref name=BMJ2012/><ref name=Schmitt2014>{{cite journal |vauthors=Schmitt A, Malchow B, Hasan A, Falkai P | title = The impact of environmental factors in severe psychiatric disorders | journal = Front Neurosci | volume = 8 | issue = 19 | pages = 19 | date = February 2014 | doi = 10.3389/fnins.2014.00019 | pmc = 3920481 | pmid = 24574956}}</ref>
| frequency = 1–3%<ref name=BMJ2012/><ref name=Schmitt2014/>
| deaths =
| deaths =
}}
}}
{{Çalışma}}
{{Çalışma}}
'''Bipolar bozukluk (iki uçlu duygulanım bozukluğu),''' belirtileri bir dönem yüksek ruh halli [[mani]]ye ve bir dönem düşük ruh halli [[Majör depresif bozukluk|majör depresif bozuklu]]ğa benzer olmak üzere, kişinin duygudurumunda aşırı ve zıt yönlü değişiklikler tecrübe etmesi ile karakterize edilen bir [[zihinsel hastalık]]tır.<ref name="BMJ2012" /><ref name="DSM5" /> Yükselen duygudurumu, duygudurumunun şiddet seviyesine ya da [[psikoz]] belirtilerinin mevcudiyetine bağlı olarak, [[mani]] veyahut [[hipomani]] olarak isimlendirilir.Mani esnasında, hasta kimse, anormal düzeyde enerjik, mutlu veya fevri hissetmekte ya da davranışlar göstermektedir.<ref name="BMJ20123" />
'''Bipolar bozukluk (iki uçlu duygulanım bozukluğu),''' belirtileri bir dönem yüksek ruh halli [[mani]]ye ve bir dönem düşük ruh halli [[Majör depresif bozukluk|majör depresif bozuklu]]ğa benzer olmak üzere, kişinin duygudurumunda aşırı ve zıt yönlü değişiklikler tecrübe etmesi ile karakterize edilen bir [[zihinsel hastalık]]tır.<ref name="BMJ2012" /><ref name="DSM5" /> Yükselen duygudurumu, duygudurumunun şiddet seviyesine ya da [[psikoz]] belirtilerinin mevcudiyetine bağlı olarak, [[mani]] veyahut [[hipomani]] olarak isimlendirilir.Mani esnasında, hasta kimse, anormal düzeyde enerjik, mutlu veya fevri hissetmekte ya da davranışlar göstermektedir.<ref name="BMJ2012" />


Hastalığın kullanılan diğer tanımlayıcı terimleri arasında ''iki uçlu duygudurum bozukluğu, bipolar afektif bozukluk, manik depresif bozukluk, manik'' ''depresyon'' ve ''manik atak'' sayılabilir. Bipolar bozukluğun sebebi henüz tümüyle anlaşılamamıştır; fakat, [[Çevresel faktör|çevresel]] ve [[genetik]] etmenlerin rol aldığı düşünülmektedir.<ref name="BMJ20122" /> Birçok [[gen]]in hastalık riskine etki ettiği bildirilmektedir.<ref name="BMJ20122" /><ref>{{Dergi kaynağı|soyadı1=Goodwin|ad1=Guy M.|başlık=Bipolar disorder|journal=Medicine|cilt=40|sayı=11|sayfalar=596–598|doi=10.1016/j.mpmed.2012.08.011}}</ref>
Hastalığın kullanılan diğer tanımlayıcı terimleri arasında ''iki uçlu duygudurum bozukluğu, bipolar afektif bozukluk, manik depresif bozukluk, manik'' ''depresyon'' ve ''manik atak'' sayılabilir. Bipolar bozukluğun sebebi henüz tümüyle anlaşılamamıştır; fakat, [[Çevresel faktör|çevresel]] ve [[genetik]] etmenlerin rol aldığı düşünülmektedir.<ref name="BMJ2012" /> Birçok [[gen]]in hastalık riskine etki ettiği bildirilmektedir.<ref name="BMJ2012" /><ref>{{Dergi kaynağı|soyadı1=Goodwin|ad1=Guy M.|başlık=Bipolar disorder|journal=Medicine|cilt=40|sayı=11|sayfalar=596–598|doi=10.1016/j.mpmed.2012.08.011}}</ref>


Bipolar bozukluk, kişinin [[depresyon]] ve/veya [[mani]], [[hipomani]], ve/veya karışık durumlar geçirdiği [[duygudurum]] bozuklukları sınıfını kapsayan tanısal kategoridir. Kişinin, depresif eğilimlerin yoğun yaşandığı dönemlerle, taşkınlık, coşkunluk olarak tanımlanabilecek mani dönemleri yaşadığı, bu bağlamda Bipolar Bozukluk ya da Manik Atak olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır. [[DSM-IV]] adlı tanı ve istatistik kriteri ile teşhis konur. Bu hastalığın genelde yirmili yaşlarda ortaya çıktığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. Tip 1 , Tip 2 ve Tip 3 olarak 3'e ayrılır.
Bipolar bozukluk, kişinin [[depresyon]] ve/veya [[mani]], [[hipomani]], ve/veya karışık durumlar geçirdiği [[duygudurum]] bozuklukları sınıfını kapsayan tanısal kategoridir. Kişinin, depresif eğilimlerin yoğun yaşandığı dönemlerle, taşkınlık, coşkunluk olarak tanımlanabilecek mani dönemleri yaşadığı, bu bağlamda Bipolar Bozukluk ya da Manik Atak olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır. [[DSM-IV]] adlı tanı ve istatistik kriteri ile teşhis konur. Bu hastalığın genelde yirmili yaşlarda ortaya çıktığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. Tip 1 , Tip 2 ve Tip 3 olarak 3'e ayrılır.
43. satır: 43. satır:


=== Hipomani dönemi ===
=== Hipomani dönemi ===
[[Hipomani]], bir seviye düşük şiddette [[Mani (tıp)|mani]] olarak tarif edilebilir. Hipomani, maninin tüm semptomlarını en az dört gün tecrübe edilmesi olarak kavramsallaştırılmıştır.<ref name="Beentjes20127" /> Lakin, bu tecrübeler, sosyal veya iş hayatında bireyin kabiliyetlerini önemli ölçüde olumsuzlaştırmaz; [[delüzyon]] ya da [[varsanı]] (halüsinasyon) psikozlarını barındırmaz ve bireyin, ruh-sinir hastalıkları hastanesinde müşahede altında bulundurulmasini gerektirmez.<ref name="Barnett20095" /> Aksine, hipomani dönemlerinde bireyin genel faal halleri güçlenebilir; bu durum, kimi araştırmacılar tarafından bir [[Savunma mekanizmaları|savunma mekanizmasi]] olarak değerlendirilmiştir.<ref name="Bowins2013" /> Hipomani dönemleri nadiren maniye evilir.<ref name="Bowins20132" /> Hipomani tecrübe eden kimi bireylerde yaratıcılık artışı rapor edilmişken <ref name="Beentjes20128" />; kimilerinde asabiyet artışı veya muhakame zayıflaması gözlemlenmiştir.
[[Hipomani]], bir seviye düşük şiddette [[Mani (tıp)|mani]] olarak tarif edilebilir. Hipomani, maninin tüm semptomlarını en az dört gün tecrübe edilmesi olarak kavramsallaştırılmıştır.<ref name="Beentjes20127" /> Lakin, bu tecrübeler, sosyal veya iş hayatında bireyin kabiliyetlerini önemli ölçüde olumsuzlaştırmaz; [[delüzyon]] ya da [[varsanı]] (halüsinasyon) psikozlarını barındırmaz ve bireyin, ruh-sinir hastalıkları hastanesinde müşahede altında bulundurulmasini gerektirmez.<ref name="Barnett20095" /> Aksine, hipomani dönemlerinde bireyin genel faal halleri güçlenebilir; bu durum, kimi araştırmacılar tarafından bir [[Savunma mekanizmaları|savunma mekanizmasi]] olarak değerlendirilmiştir.<ref name="Bowins2013" /> Hipomani dönemleri nadiren maniye evilir.<ref name="Bowins2013" /> Hipomani tecrübe eden kimi bireylerde yaratıcılık artışı rapor edilmişken <ref name="Beentjes2012" />; kimilerinde asabiyet artışı veya muhakame zayıflaması gözlemlenmiştir.


Hipomani, kimi bireylerde olumlu hisler yaratabilmektedir; fakat, bu dönemi tecrübe etmiş birçok bireyin rapor edilmiş beyanına göre, tecrübe beklentisinin oluşturduğu [[stres]] çokca sancılı bulunmuştur.<ref name="Beentjes20129" /> Hipomani dönemindeki bipolar bozukluk hastaları, kendilerine ait eylemlerin, kendi etrafında olan bireyler üzerindeki etkilerini fark edememek veya bu etkileri unutmak eğiliminde istemdışı bulunabilir. Hasta bireyin aile üyeleri ya da arkadaşları, bireyin duygudurumu çalkantılarını gözlemleyebilmesine karşın, genellikle, birey bu çalkantılı sürecin farkında olmaz.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|başlık=Bipolar Disorder: NIH Publication No. 95-3679|yayıncı=U.S. National Institutes of Health|tarih=Eylül 1995|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080429204140/http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|arşivtarihi=29 Nisan 2008}}</ref> 'Hipomanik bir eylem', depresif bir dönem ile takip edilmediğinde veya duygudurum çalkantılarının kontrol-disi, aniden değişebilen olmadığı hallerde, genellikle birey ve çevresi icin sorun yaratıcı olarak görülmez.<ref name="Bowins20133">{{Dergi kaynağı|yazar=Bowins B|başlık=Cognitive regulatory control therapies|journal=Am J Psychother|cilt=67|sayı=3|sayfalar=215–36|yıl=2007|pmid=24236353}}</ref> dönem semptomları, genellikle birkaç hafta ila ay arası kadar surer.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|başlık=Bipolar II Disorder Symptoms and Signs|yayıncı=Web M.D.|erişimtarihi=6 Aralık 2010|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20101209213147/http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|arşivtarihi=9 Aralık 2010|df=mdy-all}}</ref>
Hipomani, kimi bireylerde olumlu hisler yaratabilmektedir; fakat, bu dönemi tecrübe etmiş birçok bireyin rapor edilmiş beyanına göre, tecrübe beklentisinin oluşturduğu [[stres]] çokca sancılı bulunmuştur.<ref name="Beentjes2012" /> Hipomani dönemindeki bipolar bozukluk hastaları, kendilerine ait eylemlerin, kendi etrafında olan bireyler üzerindeki etkilerini fark edememek veya bu etkileri unutmak eğiliminde istemdışı bulunabilir. Hasta bireyin aile üyeleri ya da arkadaşları, bireyin duygudurumu çalkantılarını gözlemleyebilmesine karşın, genellikle, birey bu çalkantılı sürecin farkında olmaz.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|başlık=Bipolar Disorder: NIH Publication No. 95-3679|yayıncı=U.S. National Institutes of Health|tarih=Eylül 1995|arşivurl=https://web.archive.org/web/20080429204140/http://www.pueblo.gsa.gov/cic_text/health/bipolar/bipolar.htm|arşivtarihi=29 Nisan 2008}}</ref> 'Hipomanik bir eylem', depresif bir dönem ile takip edilmediğinde veya duygudurum çalkantılarının kontrol-disi, aniden değişebilen olmadığı hallerde, genellikle birey ve çevresi icin sorun yaratıcı olarak görülmez.<ref name="Bowins20133">{{Dergi kaynağı|yazar=Bowins B|başlık=Cognitive regulatory control therapies|journal=Am J Psychother|cilt=67|sayı=3|sayfalar=215–36|yıl=2007|pmid=24236353}}</ref> dönem semptomları, genellikle birkaç hafta ila ay arası kadar surer.<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|başlık=Bipolar II Disorder Symptoms and Signs|yayıncı=Web M.D.|erişimtarihi=6 Aralık 2010|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20101209213147/http://www.webmd.com/bipolar-disorder/guide/bipolar-2-disorder|arşivtarihi=9 Aralık 2010|df=mdy-all}}</ref>


=== Depresif dönem ===
=== Depresif dönem ===
61. satır: 61. satır:


=== Eșlik eden unsur ve durumlar ===
=== Eșlik eden unsur ve durumlar ===
Bipolar bozukluk teşhisi, hastalık ile eș zamanlı gerçekleşebilir kimi diğer psikiyatrik haller sebebiyle kolay olmayabilir; bu haller arasında: [[obsesif kompulsif bozukluk]], [[madde bağımlılığı]], [[yeme bozuklukları]], [[Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu|dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu]], [[sosyal anksiyete bozukluğu]], [[premenstrüel sendrom]] ve [[panik bozukluk]] belirtilebilir.<ref name="Post20132">{{Dergi kaynağı|vauthors=Post RM, Kalivas P|başlık=Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation|journal=Br J Psychiatry|cilt=202|sayı=3|sayfalar=172–6|tarih=Mart 2013|pmid=23457180|url=http://bjp.rcpsych.org/content/202/3/172.long|doi=10.1192/bjp.bp.112.116855|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304002810/http://bjp.rcpsych.org/content/202/3/172.long|arşivtarihi=4 Mart 2016|df=mdy-all}}</ref><ref name="Muneer20132" /><ref name="Kerner20142">{{Dergi kaynağı|yazar=Kerner B|başlık=Genetics of bipolar disorder|journal=Appl Clin Genet|cilt=7|sayı=|sayfalar=33–42|tarih=Şubat 2014|pmid=24683306|doi=10.2147/tacg.s39297|pmc=3966627}}</ref><ref name="Cirillo2012">{{Dergi kaynağı|vauthors=Cirillo PC, Passos RB, Bevilaqua MC, López JR, Nardi AE|başlık=Bipolar disorder and Premenstrual Syndrome or Premenstrual Dysphoric Disorder comorbidity: a systematic review|journal=Rev Bras Psiquiatr|cilt=34|sayı=4|sayfalar=467–79|tarih=Aralık 2012|pmid=23429819|url=http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1516-44462012000400015&lng=en&nrm=iso&tlng=en|doi=10.1016/j.rbp.2012.04.010|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140407095558/http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1516-44462012000400015&lng=en&nrm=iso&tlng=en|arşivtarihi=7 Nisan 2014|df=mdy-all}}</ref> Semptom ve dönemlerin uzun soluklu ve dikkatli analizi, mümkün ise bireyin aile fertleri ve arkadaş çevresi ile de iletişim halinde olunarak, eşlik eden diğer rahatsızlıkların var olduğu bipolar bozukluk vakalarında, uygun bir tedavi planı oluşturulması için çok önemlidir.<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=Sagman D, Tohen M|başlık=Comorbidity in Bipolar Disorder: The Complexity of Diagnosis and Treatment|journal=Psychiatric Times|yıl=2009|url=http://www.psychiatrictimes.com/display/article/10168/1391541|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090428052207/http://www.psychiatrictimes.com/display/article/10168/1391541|arşivtarihi=28 Nisan 2009|df=mdy-all}}</ref>
Bipolar bozukluk teşhisi, hastalık ile eș zamanlı gerçekleşebilir kimi diğer psikiyatrik haller sebebiyle kolay olmayabilir; bu haller arasında: [[obsesif kompulsif bozukluk]], [[madde bağımlılığı]], [[yeme bozuklukları]], [[Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu|dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu]], [[sosyal anksiyete bozukluğu]], [[premenstrüel sendrom]] ve [[panik bozukluk]] belirtilebilir.<ref name="Post20132">{{Dergi kaynağı|vauthors=Post RM, Kalivas P|başlık=Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation|journal=Br J Psychiatry|cilt=202|sayı=3|sayfalar=172–6|tarih=Mart 2013|pmid=23457180|url=http://bjp.rcpsych.org/content/202/3/172.long|doi=10.1192/bjp.bp.112.116855|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160304002810/http://bjp.rcpsych.org/content/202/3/172.long|arşivtarihi=4 Mart 2016|df=mdy-all}}</ref><ref name="Muneer2013" /><ref name="Kerner20142">{{Dergi kaynağı|yazar=Kerner B|başlık=Genetics of bipolar disorder|journal=Appl Clin Genet|cilt=7|sayı=|sayfalar=33–42|tarih=Şubat 2014|pmid=24683306|doi=10.2147/tacg.s39297|pmc=3966627}}</ref><ref name="Cirillo2012">{{Dergi kaynağı|vauthors=Cirillo PC, Passos RB, Bevilaqua MC, López JR, Nardi AE|başlık=Bipolar disorder and Premenstrual Syndrome or Premenstrual Dysphoric Disorder comorbidity: a systematic review|journal=Rev Bras Psiquiatr|cilt=34|sayı=4|sayfalar=467–79|tarih=Aralık 2012|pmid=23429819|url=http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1516-44462012000400015&lng=en&nrm=iso&tlng=en|doi=10.1016/j.rbp.2012.04.010|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20140407095558/http://www.scielo.br/scielo.php?script=sci_arttext&pid=S1516-44462012000400015&lng=en&nrm=iso&tlng=en|arşivtarihi=7 Nisan 2014|df=mdy-all}}</ref> Semptom ve dönemlerin uzun soluklu ve dikkatli analizi, mümkün ise bireyin aile fertleri ve arkadaş çevresi ile de iletişim halinde olunarak, eşlik eden diğer rahatsızlıkların var olduğu bipolar bozukluk vakalarında, uygun bir tedavi planı oluşturulması için çok önemlidir.<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=Sagman D, Tohen M|başlık=Comorbidity in Bipolar Disorder: The Complexity of Diagnosis and Treatment|journal=Psychiatric Times|yıl=2009|url=http://www.psychiatrictimes.com/display/article/10168/1391541|deadurl=no|arşivurl=https://web.archive.org/web/20090428052207/http://www.psychiatrictimes.com/display/article/10168/1391541|arşivtarihi=28 Nisan 2009|df=mdy-all}}</ref>


[[Dosya:A_woman_diagnosed_as_suffering_from_hilarious_mania._Colour_Wellcome_L0026687.jpg|sol|küçükresim|Mani teşhisi konulan bir kadını gösteren 1892 tarihli bir taşbasma.]]
[[Dosya:A_woman_diagnosed_as_suffering_from_hilarious_mania._Colour_Wellcome_L0026687.jpg|sol|küçükresim|Mani teşhisi konulan bir kadını gösteren 1892 tarihli bir taşbasma.]]


== Nedenleri ==
== Nedenleri ==
Bipolar bozukluğa yol açan mekanizmalar kesin olarak bilinmemektedir ve bireyden bireye farklılık gösterebilir.<ref name="Nierenberg2013">{{Dergi kaynağı|vauthors=Nierenberg AA, Kansky C, Brennan BP, Shelton RC, Perlis R, Iosifescu DV|başlık=Mitochondrial modulators for bipolar disorder: a pathophysiologically informed paradigm for new drug development|journal=Aust N Z J Psychiatry|cilt=47|sayı=1|sayfalar=26–42|tarih=Ocak 2013|pmid=22711881|doi=10.1177/0004867412449303}}</ref> Hastalığın oluşma riskini %60-80 bandında ''genetik etmenlerin'' oluşturduğu düşünülmektedir.<ref name="Kerner2014" /> [[Bipolar spektrum]]unda [[kalıtsallık]] oranı 0.71 olarak tahmin edilmektedir.<ref name="Edvardsen20082">{{Dergi kaynağı|vauthors=Edvardsen J, Torgersen S, Røysamb E, Lygren S, Skre I, Onstad S, Oien PA|başlık=Heritability of bipolar spectrum disorders. Unity or heterogeneity?|journal=Journal of Affective Disorders|cilt=106|sayı=3|sayfalar=229–240|yıl=2008|pmid=17692389|pmc=|doi=10.1016/j.jad.2007.07.001}}</ref> I. tip bipolar bozukluğa ait [[konkordans]] oranları, modern araştırmalarda, tek yumurta [[İkizler (tıp)|ikizler]]i icin mütemadiyen %40 oraninda tespit ediliyorken, bu oran çift yumurta ikizleri için %5 civarında bulunagelmektedir.<ref name="Barnett20094" /><ref name="Kieseppa_2004">{{Dergi kaynağı|vauthors=Kieseppä T, Partonen T, Haukka J, Kaprio J, Lönnqvist J|başlık=High Concordance of Bipolar I Disorder in a Nationwide Sample of Twins|journal=American Journal of Psychiatry|cilt=161|sayı=10|sayfalar=1814–1821|yıl=2004|pmid=15465978|pmc=|doi=10.1176/appi.ajp.161.10.1814}}</ref> I. ila II. tip bipolar bozukluk ve [[siklotimik bozukluk]] kombinasyonu tecrübe eden çift ve tek yumurta ikizlerinde de, bir önceki çalışma sonucuna benzer olarak, ilgili oran sırasıyla %42 ve %11 olarak not edilmiştir. [[Unipolar bozukluk|Unipolar bozukluğa]] ait kondordans oranlarını araştıran bir diğer bilimsel çalışmada, bu oran tek yumurta ikizleri icin %67 rapor edilmişken; çift yumurta ikizleri icin %19 olarak öne sürülmüştür.<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=McGuffin P, Rijsdijk F, Andrew M, Sham P, Katz R, Cardno A|başlık=The Heritability of Bipolar Affective Disorder and the Genetic Relationship to Unipolar Depression|journal=Archives of General Psychiatry|cilt=60|sayı=5|sayfalar=497–502|yıl=2003|pmid=12742871|pmc=|doi=10.1001/archpsyc.60.5.497}}</ref> Yukarıdaki araştırmaların tümünde, çift yumurta ikizlerine ait konkordans oranlarının nispeten düşük olması, hastalık oluşumu üzerinde aile ve çevre etkisinin kısıtlı olduğu çıkarımını önermektedir; fakat, bu tip araştırmaların doğası itibarıyla dar kapsamlı örneklemlemelere dayanıyor olması, bu önermenin kesin ispatını zorlaştırmaktadır.<ref name="Edvardsen2008" />
Bipolar bozukluğa yol açan mekanizmalar kesin olarak bilinmemektedir ve bireyden bireye farklılık gösterebilir.<ref name="Nierenberg2013">{{Dergi kaynağı|vauthors=Nierenberg AA, Kansky C, Brennan BP, Shelton RC, Perlis R, Iosifescu DV|başlık=Mitochondrial modulators for bipolar disorder: a pathophysiologically informed paradigm for new drug development|journal=Aust N Z J Psychiatry|cilt=47|sayı=1|sayfalar=26–42|tarih=Ocak 2013|pmid=22711881|doi=10.1177/0004867412449303}}</ref> Hastalığın oluşma riskini %60-80 bandında ''genetik etmenlerin'' oluşturduğu düşünülmektedir.<ref name="Kerner2014" /> [[Bipolar spektrum]]unda [[kalıtsallık]] oranı 0.71 olarak tahmin edilmektedir.<ref name="Edvardsen20082">{{Dergi kaynağı|vauthors=Edvardsen J, Torgersen S, Røysamb E, Lygren S, Skre I, Onstad S, Oien PA|başlık=Heritability of bipolar spectrum disorders. Unity or heterogeneity?|journal=Journal of Affective Disorders|cilt=106|sayı=3|sayfalar=229–240|yıl=2008|pmid=17692389|pmc=|doi=10.1016/j.jad.2007.07.001}}</ref> I. tip bipolar bozukluğa ait [[konkordans]] oranları, modern araştırmalarda, tek yumurta [[İkizler (tıp)|ikizler]]i icin mütemadiyen %40 oraninda tespit ediliyorken, bu oran çift yumurta ikizleri için %5 civarında bulunagelmektedir.<ref name="Barnett2009" /><ref name="Kieseppa_2004">{{Dergi kaynağı|vauthors=Kieseppä T, Partonen T, Haukka J, Kaprio J, Lönnqvist J|başlık=High Concordance of Bipolar I Disorder in a Nationwide Sample of Twins|journal=American Journal of Psychiatry|cilt=161|sayı=10|sayfalar=1814–1821|yıl=2004|pmid=15465978|pmc=|doi=10.1176/appi.ajp.161.10.1814}}</ref> I. ila II. tip bipolar bozukluk ve [[siklotimik bozukluk]] kombinasyonu tecrübe eden çift ve tek yumurta ikizlerinde de, bir önceki çalışma sonucuna benzer olarak, ilgili oran sırasıyla %42 ve %11 olarak not edilmiştir. [[Unipolar bozukluk|Unipolar bozukluğa]] ait kondordans oranlarını araştıran bir diğer bilimsel çalışmada, bu oran tek yumurta ikizleri icin %67 rapor edilmişken; çift yumurta ikizleri icin %19 olarak öne sürülmüştür.<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=McGuffin P, Rijsdijk F, Andrew M, Sham P, Katz R, Cardno A|başlık=The Heritability of Bipolar Affective Disorder and the Genetic Relationship to Unipolar Depression|journal=Archives of General Psychiatry|cilt=60|sayı=5|sayfalar=497–502|yıl=2003|pmid=12742871|pmc=|doi=10.1001/archpsyc.60.5.497}}</ref> Yukarıdaki araştırmaların tümünde, çift yumurta ikizlerine ait konkordans oranlarının nispeten düşük olması, hastalık oluşumu üzerinde aile ve çevre etkisinin kısıtlı olduğu çıkarımını önermektedir; fakat, bu tip araştırmaların doğası itibarıyla dar kapsamlı örneklemlemelere dayanıyor olması, bu önermenin kesin ispatını zorlaştırmaktadır.<ref name="Edvardsen2008" />


=== Genetik ===
=== Genetik ===
Kimi [[davranışsal genetik]] araştırması, pek çok [[kromozom]] bölgesinin ve [[aday gen]]in, [[Genetik bozukluk|her biri hafif veya orta etkili]] olmak üzere, bipolar bozukluk yatkınlığı ile etkileşimde bulunduğunu önermiştir.<ref name="Kerner20143" /> Bir araştırmada, bipolar bozukluk riskinin, bipolar bozukluk tecrübe etmiş bireylerin birinci dereceden yakınlarında, toplum ortalamasına nispeten yaklaşık on kat yüksek olduğu bildirilmiştir.<ref name="Barnett20096" /> Ayrıca, aynı çalışmada, [[majör depresif bozukluk]] riskinin de aynı gruplar için üç kat yüksek olduğu belirtilmiştir.<ref name="Barnett20096" />
Kimi [[davranışsal genetik]] araştırması, pek çok [[kromozom]] bölgesinin ve [[aday gen]]in, [[Genetik bozukluk|her biri hafif veya orta etkili]] olmak üzere, bipolar bozukluk yatkınlığı ile etkileşimde bulunduğunu önermiştir.<ref name="Kerner2014" /> Bir araştırmada, bipolar bozukluk riskinin, bipolar bozukluk tecrübe etmiş bireylerin birinci dereceden yakınlarında, toplum ortalamasına nispeten yaklaşık on kat yüksek olduğu bildirilmiştir.<ref name="Barnett2009" /> Ayrıca, aynı çalışmada, [[majör depresif bozukluk]] riskinin de aynı gruplar için üç kat yüksek olduğu belirtilmiştir.<ref name="Barnett2009" />


Maniye dair ilk [[genetik bağlantı]] sonucunun 1969 senesinde keşfedilmesine karșın<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=Reich T, Clayton PJ, Winokur G|başlık=Family history studies: V. The genetics of mania|journal=The American Journal of Psychiatry|cilt=125|sayı=10|sayfalar=1358–1369|yıl=1969|pmid=5304735|doi=10.1176/ajp.125.10.1358}}</ref>, günümüze kadarki araştırma sonuçları birbirini değillemektedir.<ref name="Barnett20097">{{Dergi kaynağı|vauthors=Barnett JH, Smoller JW|başlık=The genetics of bipolar disorder|journal=Neuroscience|cilt=164|sayı=1|sayfalar=331–43|yıl=2009|pmid=19358880|pmc=3637882|doi=10.1016/j.neuroscience.2009.03.080}}</ref> Bu yazının yazıldığı ana değinki en kapsamlı ve en son [[Genom çapında ilişkilendirme çalışmaları|genom çapında ilişkilendirme çalışması]]<ref name="Craddock2013" /> herhangi tek bir [[lokus]]un bipolar bozukluktan sorumlu olduğuna dair bir sonuca ulașamamıştır.
Maniye dair ilk [[genetik bağlantı]] sonucunun 1969 senesinde keşfedilmesine karșın<ref>{{Dergi kaynağı|vauthors=Reich T, Clayton PJ, Winokur G|başlık=Family history studies: V. The genetics of mania|journal=The American Journal of Psychiatry|cilt=125|sayı=10|sayfalar=1358–1369|yıl=1969|pmid=5304735|doi=10.1176/ajp.125.10.1358}}</ref>, günümüze kadarki araştırma sonuçları birbirini değillemektedir.<ref name="Barnett20097">{{Dergi kaynağı|vauthors=Barnett JH, Smoller JW|başlık=The genetics of bipolar disorder|journal=Neuroscience|cilt=164|sayı=1|sayfalar=331–43|yıl=2009|pmid=19358880|pmc=3637882|doi=10.1016/j.neuroscience.2009.03.080}}</ref> Bu yazının yazıldığı ana değinki en kapsamlı ve en son [[Genom çapında ilişkilendirme çalışmaları|genom çapında ilişkilendirme çalışması]]<ref name="Craddock2013" /> herhangi tek bir [[lokus]]un bipolar bozukluktan sorumlu olduğuna dair bir sonuca ulașamamıştır.

Sayfanın 12.24, 5 Haziran 2020 tarihindeki hâli

Bipolar Bozukluk
Diğer adlarBipolar kişilik bozukluğu (BPAD),[1] bipolar hastalık, manik depresyon, manik depresif bozukluk, manik depresif hastalık,[2]manik-depresif psikoz[2] kişilik bozukluğu[3]
Bipolar bozukluk, depresyon ve mani atakları ile karakterizedir.
UzmanlıkPsikiyatri
Belirtilerdepresyon ve ruh hali dönemleri.[4][5]
Komplikasyonİntihar, Kendini yaralama[4]
TiplerBipolar bozukluk I, bipolar bozukluk II, diğerleri[6]
NedenleriÇevre ve Genetik[4]
Risk faktörüAile öyküsü, Çocuk istismarı, uzun süreli stres[4]
Ayırıcı tanıDikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, Kişilik bozukluğu, Şizofreni, Madde kullanım bozukluğu[4]
TedaviPsikoterapi, İlaçlar[4]
İlaçLityum , Antipsikotikler, Antikonvülzanlar[4]
Sıklık1–3%[4][7]

Bipolar bozukluk (iki uçlu duygulanım bozukluğu), belirtileri bir dönem yüksek ruh halli maniye ve bir dönem düşük ruh halli majör depresif bozukluğa benzer olmak üzere, kişinin duygudurumunda aşırı ve zıt yönlü değişiklikler tecrübe etmesi ile karakterize edilen bir zihinsel hastalıktır.[4][6] Yükselen duygudurumu, duygudurumunun şiddet seviyesine ya da psikoz belirtilerinin mevcudiyetine bağlı olarak, mani veyahut hipomani olarak isimlendirilir.Mani esnasında, hasta kimse, anormal düzeyde enerjik, mutlu veya fevri hissetmekte ya da davranışlar göstermektedir.[4]

Hastalığın kullanılan diğer tanımlayıcı terimleri arasında iki uçlu duygudurum bozukluğu, bipolar afektif bozukluk, manik depresif bozukluk, manik depresyon ve manik atak sayılabilir. Bipolar bozukluğun sebebi henüz tümüyle anlaşılamamıştır; fakat, çevresel ve genetik etmenlerin rol aldığı düşünülmektedir.[4] Birçok genin hastalık riskine etki ettiği bildirilmektedir.[4][8]

Bipolar bozukluk, kişinin depresyon ve/veya mani, hipomani, ve/veya karışık durumlar geçirdiği duygudurum bozuklukları sınıfını kapsayan tanısal kategoridir. Kişinin, depresif eğilimlerin yoğun yaşandığı dönemlerle, taşkınlık, coşkunluk olarak tanımlanabilecek mani dönemleri yaşadığı, bu bağlamda Bipolar Bozukluk ya da Manik Atak olarak tanımlanan bir rahatsızlıktır. DSM-IV adlı tanı ve istatistik kriteri ile teşhis konur. Bu hastalığın genelde yirmili yaşlarda ortaya çıktığı çeşitli kaynaklarda belirtilmektedir. Tip 1 , Tip 2 ve Tip 3 olarak 3'e ayrılır.

Belirtileri

"Melankoli maniye evrilirken" resim altı yazısı barındıran, 1858 tarihli bir taşbasma. Geçmişte, bipolar bozukluk hastaları akıl hastanelerine sevk olunabilmekteydi.

Mani, bipolar bozukluğun tanımlayıcı özelliklerinden biridir[9] ve farklı şiddet düzeylerinde gerçekleşebilir. Hipomani olarak adlandırılan orta düzey şiddetteki mani içinde bulunan bireyler zinde ve kolaylıkla heyecanlanabilmekte (uyarılgan) olup; genellikle yüksek seviyeli bir üretkenlik içerisindedirler.[10] Hipomani ilerlemesi halinde, hasta bireyler birden değişiveren (Ing. erratic) ve fevri davranışlar gösterebilir. Bu hasta bireyler, geleceğe dair sıklıkla kötü kararlar alabilmektedir gerçekçi olmayan geleceğe dair düşünceler geliştirmekten ötürü ve daha az uyumaktadırlar.[11] Mani bireyler, ekstrem durumlarda, psikoza uzanacak boyutta halüsinasyonlar görebilir, var olmayan sesler duymaya başlayabilir veya evrene-çevresine dair kuruntulu ya da çarpık inanışlar geliştirebilir.[12] Bir mani dönemi (Ing. episode) ardından genellikle bir depresif dönem tecrübe edilir.[12] Mani ya da hipomani döneminden depresif döneme, ve tam tersi, geçişten sorumlu biyolojik mekanizmalar, günümüzde bütünüyle keşfedilememiştir.[13]

Mani dönemi

Mani, hayatın akışına aykırı bir anormallik gösterecek şekilde en az bir hafta süresince 'yükselen' duygudurumu tecrübe edilmesi olarak tanımlanabilir. Bu duygudurumu, öforiden (yerinde duramama, zindelik hissiyatı, mutluluktan uçma vb.) deliryuma (bilincin ve algının kaybolması hali, hezeyan vb.) uzanan bir yelpaze içindedir.

Hipomani veya mani tecrübe eden bir bireyin, sıralanan şu davranışların en az üçünü göstermesi beklenir: konuşma baskısı (kesintisiz ve hızlı konuşmak), kısa dikkat süresi, 'racing thoughts', hedefler belirleme eyleminde artış, ajitasyon; hiperseksüalite veya aşırı maddi harcama yapmak gibi tepisel (impulsif), yüksek riskli davranışlar geliştirme.[14]

Bir bireyin mani dönemi tecrübe ediyor olup olmadığına dair kesin kanaat, bu davranışların ancak, hasta bireyin sosyal veya iş hayatini sekteye uğratması halinde getirilmektedir.[15][16] Bu dönem rahatsizligina müdahil olunmadığı takdirde, bir mani dönemi genellikle üç ila altı ay süresince devam eder.[17]

Hipomani veya mani bireylerde uyku ihtiyacının azalması, muhakemenin zayıflaması, çok hızlı ve abartılı konuşulmaya başlanması gözlemlenebilir.[18][19] Mani bireylerde, bir "kendi kendini tedavi etme yöntemi" maksatlı, yıllarca sürdürülmüş bir madde bağımlılığı geçmişine rastlanabilir.[20] Bu dönemde, birey kendisinin durdurulamaz olduğunu hissedebilir; "seçilmiş bir kişi" ve bir "özel görev"le yükümlü olduğunu düşünmeye başlayabilir ya da büyüklenmeci-delüzyonal fikirlere sahip hale gelebilir.[21] Bu duygudurumu hali, saldırgan davranışlara dönüşebilir ve kimi zaman bireyin bir ruh ve sinir hastalıkları hastanesinde yatılı tedavi görmeye mecbur bırakılmasına yol açabilir.[22][23] Mani belirtilerinin şiddet düzeyi, Young Mani Derecelendirme Ölçeği gibi ölçeklerle ölçülendirilmeye çalışılabilir; fakat, bu tip ölçeklerin geçerlilik ve güvenilirlik düzeyi günümüzde araştırma konusudur.[24][1] Bir mani ya da depresif dönem başlangıcı habercisi çoğunlukla uyku bozukluklarıdır.[25] Mani döneminden üç hafta öncesine kadar duygudurum değişimleri, psikomotor ajitasyon ve beslenme düzeninde değişme ve anksiyetede artış gerçekleşebilir.[26]

Hipomani dönemi

Hipomani, bir seviye düşük şiddette mani olarak tarif edilebilir. Hipomani, maninin tüm semptomlarını en az dört gün tecrübe edilmesi olarak kavramsallaştırılmıştır.[27] Lakin, bu tecrübeler, sosyal veya iş hayatında bireyin kabiliyetlerini önemli ölçüde olumsuzlaştırmaz; delüzyon ya da varsanı (halüsinasyon) psikozlarını barındırmaz ve bireyin, ruh-sinir hastalıkları hastanesinde müşahede altında bulundurulmasini gerektirmez.[28] Aksine, hipomani dönemlerinde bireyin genel faal halleri güçlenebilir; bu durum, kimi araştırmacılar tarafından bir savunma mekanizmasi olarak değerlendirilmiştir.[29] Hipomani dönemleri nadiren maniye evilir.[29] Hipomani tecrübe eden kimi bireylerde yaratıcılık artışı rapor edilmişken [10]; kimilerinde asabiyet artışı veya muhakame zayıflaması gözlemlenmiştir.

Hipomani, kimi bireylerde olumlu hisler yaratabilmektedir; fakat, bu dönemi tecrübe etmiş birçok bireyin rapor edilmiş beyanına göre, tecrübe beklentisinin oluşturduğu stres çokca sancılı bulunmuştur.[10] Hipomani dönemindeki bipolar bozukluk hastaları, kendilerine ait eylemlerin, kendi etrafında olan bireyler üzerindeki etkilerini fark edememek veya bu etkileri unutmak eğiliminde istemdışı bulunabilir. Hasta bireyin aile üyeleri ya da arkadaşları, bireyin duygudurumu çalkantılarını gözlemleyebilmesine karşın, genellikle, birey bu çalkantılı sürecin farkında olmaz.[30] 'Hipomanik bir eylem', depresif bir dönem ile takip edilmediğinde veya duygudurum çalkantılarının kontrol-disi, aniden değişebilen olmadığı hallerde, genellikle birey ve çevresi icin sorun yaratıcı olarak görülmez.[31] dönem semptomları, genellikle birkaç hafta ila ay arası kadar surer.[32]

Depresif dönem

Bipolar bozukluğun depresif dönem semptomları şunlardır: üzüntü, öfke ve alınganlık duygularının direşken olması, zevk alınan aktivitelere ilgisizleşme/kayıtsızlaşma, aşırı ya da yersiz suçluluk hissi, umutsuzluk, çokca ya da çok az uyumak, istah ve/veya kiloda değişimler, bitkinlik, zihinsel odaklanmada zorlanma, kendinden nefret etme veyahut değersizlik hissiyatı, ölümü sıkça düşünmek ve intihar fikrine kapılmak/planını yapmak.[33] Ağır vakalarda, birey psikoz semptomları gösterebilir. Bu ağır vaka, 'psikoz özellikleri gösteren ağır bipolar bozukluk' olarak da adlandırılmaktadır. Bu semptomlar, delüzyon ve halisünasyondur. Bir depresif dönem, en az iki hafta sürmektedir; müdahil olunmadığı takdirde intihar ile neticelenebilir.[34]

Rahatsızlığın ortaya çıkış yaşı azaldıkça, rahatsızlık dönemlerinin ilk birkaçının depresif dönem olma ihtimali artmaktadır.[35] Bipolar bozukluk teşhisinde en az bir dönem mani ya da hipomani tecrübesi rapor edilmesine gerek duyulduğu icin, birçok bireye istemeyerek majör depresif bozukluk tanısı konmakta ve birey, reçete edilen antidepresanlar ile hatalı şekilde tedavi edilmeye çalışılmaktadır.[36]

'Melancholy' isimli W. Bagg tarafından, Hugh Welch Diamond cekilmis bir fotoğrafin cizilmis resmi.

Karışık afektif dönem

Bipolar bozuklukta, 'karışık afektif dönem', mani ve depresif dönem semptomlarının aynı anda gerçekleşmesi halidir.[37] Karışık dönem, depresif duygudurumuna, duygu çalkantılarının ve içtepisel kontrolün azalmasının eşlik etmesinden ötürü intihar riskinin nispeten yüksek olduğu bir dönemdir.[37] Bu dönemde, karışık olmayan mani veya depresif dönemlere gore anksiyete bozukluğu eşzamanli hastalık olarak daha sık belirir.[37] Madde ve/veya alkol bağımlılığı da bu dönemdeki eğilimlere eşlik edebilir.[37]

Alakalı unsur ve durumlar

Bipolar bozukluğa, teşhis kıstasları olarak değerlendirilmeyen klinik haller eşlik edebilir. Örneğin yetişkin hastalarda, genellikle, kognitif (bilişsel, algısal) süreç ve kabiliyetlerde değişimler gözlemlenebilir.[38] Bunlar arasında dikkat ila zihinsel yürütücü işlevlerde ve hafızada zayıflama sayılabilir.[39] Kimi bilimsel araştırmalar, bipolar bozukluk ile yaratıcılık arasında dikkate değer bir doğru orantı olduğunu rapor etmiştir.[40] Bipolar bozukluk hastaları, iliskilerini surdurmekte zorluk yasayabilirler.[41] Bipolar bozukluk teşhisi konulmuş bireylerin çocukluk döneminde rapor edilmiş öncül ve alakalı rahatsızlıklar olabilir: bunlar arasında duygudurum anomalileri, majör depresif bozukluk dönemleri ve dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu sayılabilir.[42]

Eșlik eden unsur ve durumlar

Bipolar bozukluk teşhisi, hastalık ile eș zamanlı gerçekleşebilir kimi diğer psikiyatrik haller sebebiyle kolay olmayabilir; bu haller arasında: obsesif kompulsif bozukluk, madde bağımlılığı, yeme bozuklukları, dikkat eksikliği/hiperaktivite bozukluğu, sosyal anksiyete bozukluğu, premenstrüel sendrom ve panik bozukluk belirtilebilir.[43][33][44][45] Semptom ve dönemlerin uzun soluklu ve dikkatli analizi, mümkün ise bireyin aile fertleri ve arkadaş çevresi ile de iletişim halinde olunarak, eşlik eden diğer rahatsızlıkların var olduğu bipolar bozukluk vakalarında, uygun bir tedavi planı oluşturulması için çok önemlidir.[46]

Mani teşhisi konulan bir kadını gösteren 1892 tarihli bir taşbasma.

Nedenleri

Bipolar bozukluğa yol açan mekanizmalar kesin olarak bilinmemektedir ve bireyden bireye farklılık gösterebilir.[47] Hastalığın oluşma riskini %60-80 bandında genetik etmenlerin oluşturduğu düşünülmektedir.[48] Bipolar spektrumunda kalıtsallık oranı 0.71 olarak tahmin edilmektedir.[49] I. tip bipolar bozukluğa ait konkordans oranları, modern araştırmalarda, tek yumurta ikizleri icin mütemadiyen %40 oraninda tespit ediliyorken, bu oran çift yumurta ikizleri için %5 civarında bulunagelmektedir.[9][50] I. ila II. tip bipolar bozukluk ve siklotimik bozukluk kombinasyonu tecrübe eden çift ve tek yumurta ikizlerinde de, bir önceki çalışma sonucuna benzer olarak, ilgili oran sırasıyla %42 ve %11 olarak not edilmiştir. Unipolar bozukluğa ait kondordans oranlarını araştıran bir diğer bilimsel çalışmada, bu oran tek yumurta ikizleri icin %67 rapor edilmişken; çift yumurta ikizleri icin %19 olarak öne sürülmüştür.[51] Yukarıdaki araştırmaların tümünde, çift yumurta ikizlerine ait konkordans oranlarının nispeten düşük olması, hastalık oluşumu üzerinde aile ve çevre etkisinin kısıtlı olduğu çıkarımını önermektedir; fakat, bu tip araştırmaların doğası itibarıyla dar kapsamlı örneklemlemelere dayanıyor olması, bu önermenin kesin ispatını zorlaştırmaktadır.[52]

Genetik

Kimi davranışsal genetik araştırması, pek çok kromozom bölgesinin ve aday genin, her biri hafif veya orta etkili olmak üzere, bipolar bozukluk yatkınlığı ile etkileşimde bulunduğunu önermiştir.[48] Bir araştırmada, bipolar bozukluk riskinin, bipolar bozukluk tecrübe etmiş bireylerin birinci dereceden yakınlarında, toplum ortalamasına nispeten yaklaşık on kat yüksek olduğu bildirilmiştir.[9] Ayrıca, aynı çalışmada, majör depresif bozukluk riskinin de aynı gruplar için üç kat yüksek olduğu belirtilmiştir.[9]

Maniye dair ilk genetik bağlantı sonucunun 1969 senesinde keşfedilmesine karșın[53], günümüze kadarki araştırma sonuçları birbirini değillemektedir.[54] Bu yazının yazıldığı ana değinki en kapsamlı ve en son genom çapında ilişkilendirme çalışması[55] herhangi tek bir lokusun bipolar bozukluktan sorumlu olduğuna dair bir sonuca ulașamamıştır.

BDNF, dopamin reseptörü D4, d-aminoasit oksidaz ve TPH1'nin polimorfizmleri, sıkça bipolar bozukluk ile ilintilendirilmiş ve ilk zamanlarda geçmiş-verilerin analizi ile ispat edildiğine kanaat getirilmiş; fakat, ilgili testlerdeki birtakım doğrulamaların üzerine, bu grup gen ve bipolar bozukluğun ilintili oluşuna dair kesin yargı geri çekilmiştir.[56] Buna karşın, yeni bir çalışmada, TPH1'deki iki farklı polimorfizmin, bipolar bozukluk ile ilintili olduğu gözlemi rapor edilmiştir.[57]

Çevresel

Çevresel etmenler bipolar bozukluk oluşumu ve sürecinde önemlidir ve bireyin psikososyal özelikleri bireyin genetik nizamı ile etkileşebilir.[58] Yakın zamanda vuku bulan hadiseler ve bireyler arası ilişkiler de, bipolar bozukluk dönemlerinin oluşumu ve tekrar edişinde, unipolar bozuklukta olduğu gibi bir ihtimalle etkili olabilir.[59]

Nörolojik

Nispeten daha az etkili olsa da, bipolar bozukluk ya da benzeri rahatsızlıklar, devamda aktarılan nörolojik durum veya yaralanmalar sonucu ortaya çıkabilir: inme, travmatik beyin yaralanması, HIV enfeksiyonu, multipl skleroz, porfiria ve ender olarak temporal lob epilepsisi.[60]

Tedavisi

Tedavi edilmediği durumda ağır bir seyir izleyebilen bir psikiyatrik rahatsızlıktır.

Bipolar Bozukluk bazı kişilerde mevsimsel bir dalgalanma gösterir. Sonbahar ve kış, depresif durumun, ilkbahar aylarıysa manik atakların gözlendiği aylardır. Daha nadir olarak tam tersi de gözlenebilir.

Duygudurumların yoğunluğu ve süresi kişiden kişiye büyük ölçüde değişir.

Bipolar bozukluk üç ilaç sınıfıyla tedavi edilir; ruh hali stabilizatörleri, antipsikotikler ve antidepresanlar. Çoğunlukla tedavi duygu durum dengeleyicisi ilaçlar ve psikoterapiden oluşur. İlaçlar birincil tedaviyken, hastanın geçmiş devrelerin yarattığı kişisel ve sosyal zararları anlaması ve kabul etmesine yardımcı olmada ve gelecekte yaşayabilecekleriyle daha iyi başa çıkabilmesinde psikoterapi önemli bir rol oynar.[61] Yineleyen hastalık dönemleri (mani, depresyon, hipomani gibi) nedeniyle duygudurum dengeleyici ilaçların doktor kontrolünde uzun yıllar alınması gerekebilir.

Bipolar bozukluk genellikle ilaç ile tedavi edilmektedir. Psikiyatristler ve pratisyen hekimler genel olarak bipolar bozukluk semptomlarını azalmak için etkin ilaç tedavisini tercih ederler. Doktorunuz ile sürekli iletişimde kalmak, doktorunuzun söylediklerini harfiyen uygulamanız hastalığın tedavisinde önemli bir yere sahiptir. Bipolar bozukluk rahatsızlığı boyunca toplum hayatına uyum sağlamak, insanlardan uzak durmamak oldukça önemlidir. Hastalığın tedavisi ilaç kullanımı ile yapılıyor olsa da psikolojik rahatsızlıklarda moralin yeri unutulmamalı, bipolar bozukluğu bulunan kişinin morali yüksek tutulmalıdır.[62]

Tedavi sonrası

İlaçla tedavi, hastalığın kontrol altına alınması içindir. Kişi, bir psikiyatrist doktor ve psikolog yardımıyla, depresyon eğilimlerine karşı bir savunma geliştirmelidir. Yine de manik ataklar önlense bile, kişide genel bir durgunluk gözlenebilir. Kişi, bu eğilime karşı da hazırlıklı olmalı, yoğun depresif süreçlerde gerektiğinde müdahale edilmelidir.

Dış bağlantılar

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ Gautam S, Jain A, Gautam M, Gautam A, Jagawat T (January 2019). "Clinical Practice Guidelines for Bipolar Affective Disorder (BPAD) in Children and Adolescents". Indian Journal of Psychiatry. 61 (Suppl 2): 294–305. doi:10.4103/psychiatry.IndianJPsychiatry_570_18. PMC 6345130 $2. PMID 30745704. 
  2. ^ a b Edward Shorter (2005). A Historical Dictionary of Psychiatry. New York: Oxford University Press. ss. 165–166. ISBN:978-0-19-517668-1
  3. ^ Coyle N, Paice JA (2015). Oxford Textbook of Palliative Nursing. Oxford University Press, Incorporated. s. 623. ISBN 9780199332342. 
  4. ^ a b c d e f g h i j k l Anderson IM, Haddad PM, Scott J (December 27, 2012). "Bipolar disorder". BMJ (Clinical Research Ed.). 345: e8508. DOI:10.1136/bmj.e8508. PMID 23271744
  5. ^ American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th ed.). Arlington: American Psychiatric Publishing. pp. 123–154. ISBN:978-0-89042-555-8
  6. ^ a b American Psychiatry Association (2013). Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (5th bas.). Arlington: American Psychiatric Publishing. ss. 123–154. ISBN 978-0-89042-555-8. 
  7. ^ Schmitt A, Malchow B, Hasan A, Falkai P (February 2014). "The impact of environmental factors in severe psychiatric disorders". Front Neurosci. 8 (19): 19. doi:10.3389/fnins.2014.00019. PMC 3920481 $2. PMID 24574956. 
  8. ^ Goodwin, Guy M. "Bipolar disorder". Medicine. 40 (11). ss. 596–598. doi:10.1016/j.mpmed.2012.08.011. 
  9. ^ a b c d Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Barnett2009 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  10. ^ a b c Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beentjes2012 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  11. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beentjes20122 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  12. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beentjes20123 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  13. ^ Salvadore G, Quiroz JA, Machado-Vieira R, Henter ID, Manji HK, Zarate CA (Kasım 2010). "The neurobiology of the switch process in bipolar disorder: a review". J Clin Psychiatry. 71 (11). ss. 1488–1501. doi:10.4088/JCP.09r05259gre. PMC 3000635 $2. PMID 20492846. 
  14. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Barnett20092 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  15. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Barnett20093 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  16. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beentjes20124 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  17. ^ Titmarsh S (May–Haziran 2013). "Characteristics and duration of mania: implications for continuation treatment". Progress in Neurology and Psychiatry. 17 (3). ss. 26–7. doi:10.1002/pnp.283. 24 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  18. ^ Beentjes TA, Goossens PJ, Poslawsky IE (Ekim 2012). "Caregiver burden in bipolar hypomania and mania: a systematic review". Perspect Psychiatr Care. 48 (4). ss. 187–97. doi:10.1111/j.1744-6163.2012.00328.x. PMID 23005586. 
  19. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Tarr2011 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  20. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Post2013 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  21. ^ Knowles R, McCarthy-Jones S, Rowse G (Haziran 2011). "Grandiose delusions: a review and theoretical integration of cognitive and affective perspectives". Clin Psychol Rev. 31 (4). ss. 684–96. doi:10.1016/j.cpr.2011.02.009. PMID 21482326. 
  22. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beentjes20126 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  23. ^ Tarr GP, Glue P, Herbison P (Kasım 2011). "Comparative efficacy and acceptability of mood stabilizer and second generation antipsychotic monotherapy for acute mania—a systematic review and meta-analysis". J Affect Disord. 134 (1–3). ss. 14–9. doi:10.1016/j.jad.2010.11.009. PMID 21145595. 
  24. ^ Furukawa TA (2010). "Assessment of mood: Guides for clinicians". Journal of Psychosomatic Research. 68 (6). ss. 581–589. doi:10.1016/j.jpsychores.2009.05.003. PMID 20488276. 
  25. ^ McKenna BS, Eyler LT (Kasım 2012). "Overlapping prefrontal systems involved in cognitive and emotional processing in euthymic bipolar disorder and following sleep deprivation: a review of functional neuroimaging studies". Clin Psychol Rev. 32 (7). ss. 650–63. doi:10.1016/j.cpr.2012.07.003. PMC 3922056 $2. PMID 22926687. 
  26. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Mansell2008 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  27. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Beentjes20127 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  28. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Barnett20095 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  29. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Bowins2013 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  30. ^ "Bipolar Disorder: NIH Publication No. 95-3679". U.S. National Institutes of Health. Eylül 1995. 29 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  31. ^ Bowins B (2007). "Cognitive regulatory control therapies". Am J Psychother. 67 (3). ss. 215–36. PMID 24236353. 
  32. ^ "Bipolar II Disorder Symptoms and Signs". Web M.D. 9 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Aralık 2010. 
  33. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Muneer2013 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  34. ^ "Practice Guideline for the Treatment of Patients With Bipolar Disorder Second Edition". APA Practice Guidelines for the Treatment of Psychiatric Disorders: Comprehensive Guidelines and Guideline Watches. 1. 2006. doi:10.1176/appi.books.9780890423363.50051. ISBN 978-0-89042-336-3. 
  35. ^ Bowden CL (Ocak 2001). "Strategies to reduce misdiagnosis of bipolar depression". Psychiatr Serv. 52 (1). ss. 51–5. doi:10.1176/appi.ps.52.1.51. PMID 11141528. 
  36. ^ Muzina DJ, Kemp DE, McIntyre RS (Ekim–Aralık 2007). "Differentiating bipolar disorders from major depressive disorders: treatment implications". Ann Clin Psychiatry. 19 (4). ss. 305–12. doi:10.1080/10401230701653591. PMID 18058287. 
  37. ^ a b c d Swann AC, Lafer B, Perugi G, Frye MA, Bauer M, Bahk WM, Scott J, Ha K, Suppes T (Ocak 2013). "Bipolar mixed states: an international society for bipolar disorders task force report of symptom structure, course of illness, and diagnosis". Am J Psychiatry. 170 (1). ss. 31–42. doi:10.1176/appi.ajp.2012.12030301. PMID 23223893. 
  38. ^ MacQueen, GM; Memedovich, KA (Ocak 2017). "Cognitive dysfunction in major depression and bipolar disorder: Assessment and treatment options". Psychiatry and Clinical Neurosciences (Review). 71 (1). s. 18-27. doi:10.1111/pcn.12463. PMID 27685435. 
  39. ^ Cipriani, G; Danti, S; Carlesi, C; Cammisuli, DM; Di Fiorino, M (Ekim 2017). "Bipolar Disorder and Cognitive Dysfunction: A Complex Link". The Journal of Nervous and Mental Disease (Review). 205 (10). s. 743-56. doi:10.1097/NMD.0000000000000720. PMID 28961594. 
  40. ^ Srivastava S, Ketter TA (Aralık 2010). "The link between bipolar disorders and creativity: evidence from personality and temperament studies". Current psychiatry reports. 12 (6). ss. 522–30. doi:10.1007/s11920-010-0159-x. PMID 20936438. 
  41. ^ Goodwin & Jamison 2007, s. 338.
  42. ^ Reinhardt MC, Reinhardt CA (Mart–Nisan 2013). "Attention deficit-hyperactivity disorder, comorbidities, and risk situations". J Pediatr (Rio J). 89 (2). ss. 124–30. doi:10.1016/j.jped.2013.03.015. PMID 23642421. 
  43. ^ Post RM, Kalivas P (Mart 2013). "Bipolar disorder and substance misuse: pathological and therapeutic implications of their comorbidity and cross-sensitisation". Br J Psychiatry. 202 (3). ss. 172–6. doi:10.1192/bjp.bp.112.116855. PMID 23457180. March 4, 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  44. ^ Kerner B (Şubat 2014). "Genetics of bipolar disorder". Appl Clin Genet. Cilt 7. ss. 33–42. doi:10.2147/tacg.s39297. PMC 3966627 $2. PMID 24683306. 
  45. ^ Cirillo PC, Passos RB, Bevilaqua MC, López JR, Nardi AE (Aralık 2012). "Bipolar disorder and Premenstrual Syndrome or Premenstrual Dysphoric Disorder comorbidity: a systematic review". Rev Bras Psiquiatr. 34 (4). ss. 467–79. doi:10.1016/j.rbp.2012.04.010. PMID 23429819. April 7, 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  46. ^ Sagman D, Tohen M (2009). "Comorbidity in Bipolar Disorder: The Complexity of Diagnosis and Treatment". Psychiatric Times. April 28, 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  47. ^ Nierenberg AA, Kansky C, Brennan BP, Shelton RC, Perlis R, Iosifescu DV (Ocak 2013). "Mitochondrial modulators for bipolar disorder: a pathophysiologically informed paradigm for new drug development". Aust N Z J Psychiatry. 47 (1). ss. 26–42. doi:10.1177/0004867412449303. PMID 22711881. 
  48. ^ a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Kerner2014 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  49. ^ Edvardsen J, Torgersen S, Røysamb E, Lygren S, Skre I, Onstad S, Oien PA (2008). "Heritability of bipolar spectrum disorders. Unity or heterogeneity?". Journal of Affective Disorders. 106 (3). ss. 229–240. doi:10.1016/j.jad.2007.07.001. PMID 17692389. 
  50. ^ Kieseppä T, Partonen T, Haukka J, Kaprio J, Lönnqvist J (2004). "High Concordance of Bipolar I Disorder in a Nationwide Sample of Twins". American Journal of Psychiatry. 161 (10). ss. 1814–1821. doi:10.1176/appi.ajp.161.10.1814. PMID 15465978. 
  51. ^ McGuffin P, Rijsdijk F, Andrew M, Sham P, Katz R, Cardno A (2003). "The Heritability of Bipolar Affective Disorder and the Genetic Relationship to Unipolar Depression". Archives of General Psychiatry. 60 (5). ss. 497–502. doi:10.1001/archpsyc.60.5.497. PMID 12742871. 
  52. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Edvardsen2008 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  53. ^ Reich T, Clayton PJ, Winokur G (1969). "Family history studies: V. The genetics of mania". The American Journal of Psychiatry. 125 (10). ss. 1358–1369. doi:10.1176/ajp.125.10.1358. PMID 5304735. 
  54. ^ Barnett JH, Smoller JW (2009). "The genetics of bipolar disorder". Neuroscience. 164 (1). ss. 331–43. doi:10.1016/j.neuroscience.2009.03.080. PMC 3637882 $2. PMID 19358880. 
  55. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Craddock2013 isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  56. ^ Seifuddin, F; Mahon, PB; Judy, J; Pirooznia, M; Jancic, D; Taylor, J; Goes, FS; Potash, JB; Zandi, PP (Temmuz 2012). "Meta-analysis of genetic association studies on bipolar disorder". American journal of medical genetics. Part B, Neuropsychiatric genetics : the official publication of the International Society of Psychiatric Genetics. 159B (5). ss. 508–18. doi:10.1002/ajmg.b.32057. PMC 3582382 $2. PMID 22573399. 
  57. ^ Gao, J; Jia, M; Qiao, D; Qiu, H; Sokolove, J; Zhang, J; Pan, Z (Mart 2016). "TPH2 gene polymorphisms and bipolar disorder: A meta-analysis". American journal of medical genetics. Part B, Neuropsychiatric genetics : the official publication of the International Society of Psychiatric Genetics. 171B (2). ss. 145–52. doi:10.1002/ajmg.b.32381. PMID 26365518. 
  58. ^ Serretti A, Mandelli L (2008). "The genetics of bipolar disorder: Genome 'hot regions,' genes, new potential candidates and future directions". Molecular Psychiatry. 13 (8). ss. 742–771. doi:10.1038/mp.2008.29. PMID 18332878. 
  59. ^ Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Geddestreatment isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme)
  60. ^ Murray ED, Buttner N, Price BH. (2012) Depression and Psychosis in Neurological Practice. In: Neurology in Clinical Practice, 6th Edition. Bradley WG, Daroff RB, Fenichel GM, Jankovic J (eds.) Butterworth Heinemann. April 12, 2012. 1-4377-0434-4 | 978-1-4377-0434-1
  61. ^ "Bipolar Bozukluk hakkında her şey". Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020. 
  62. ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2016. 
Sınıflandırma
Dış kaynaklar
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bipolar_bozukluk&oldid=22595497" sayfasından alınmıştır