Gıda işleme: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
Gıda işleme konusu üç gruba ayrıldı, ilk iki grubu anlatıldı. Etiket: 2017 kaynak düzenleyici |
|||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
[[Dosya:Production of cheese 1.jpg|thumb|300px|Endüstriyel [[peynir]] üretimi]] |
[[Dosya:Production of cheese 1.jpg|thumb|300px|Endüstriyel [[peynir]] üretimi]] |
||
'''Gıda işleme''', tarımsal veya hayvani [[gıda]]ların [[gıda|gıdaya]] ya da gıdanın bir şeklinden diğer şekline dönüştürülmesidir. |
|||
| ⚫ | |||
Gıda işleme tahılın öğütülmesinden un yapımına, evde yemek pişirmekten hazır yemek yapmak için kullanılan karmaşık sanayi yöntemlerine kadar gıda işlemesinin pek çok şeklini kapsar. |
|||
| ⚫ | |||
Birincil gıda işleme çoğu gıdaları yenilebilir yapmak için gereklidir. |
|||
İkincil işleme malzemeleri ekmek gibi bilinen gıdalara dönüştürür. |
|||
Üçüncül gıda işleme, çok şeker ve tuz içerdiği, çok az lifli olduğu, beslenme ihtiyaçları açısından sağlıksız olduğu, [[aşırı beslenme|beslenmeyi]] ve [[obezite|obeziteyi]] artırdığı için eleştirilir. |
|||
==Sınıflandırma== |
|||
=== Birincil gıda işleme === |
|||
[[File:03 Ban Bang Krathum Bananas.jpg|thumb|[[Thailand]]daki bu tam, kurutulmuş [[muz]]lar birincil gıda işlemesinin bir örneğidir.]] |
|||
Birincil gıda işleme, ham [[Buğday|buğday taneleri]] gibi tarımsal ürünleri yada çiftlik hayvanlarını sonunda yiyeceğe çevirir. Bu grup [[Gıda kurutma|kurutma]], [[harmanlama]], [[ayıklama]], [[tahıl öğütme]], [[Kabuklu Yemiş|kabuklu yemişler]], [[kasaplık]] hayvanlardan et gibi antik süreçlerce üretilen malzemelerdir.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=6wIxDwAAQBAJ&pg=PA430|title=Food Processing for Increased Quality and Consumption|last=Grumezescu|first=Alexandru Mihai|last2=Holban|first2=Alina Maria|date=2018-04-08|publisher=Academic Press|year=|isbn=9780128114995|location=|pages=430|language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=c7swDwAAQBAJ&pg=PA30|title=Measurement, Modeling and Automation in Advanced Food Processing|last=Hitzmann|first=Bernd|date=2017-08-11|publisher=Springer|year=|isbn=9783319601113|location=|pages=30–32|language=en}}</ref> |
|||
Ayrıca bu konu etin kesilmesini, kemiğin sıyırılmasını, dondurulmasını, tütsülenmesini, bitkisel yağların çıkarılmasını ve filtrenmesini, [[Konserveleme|konserve yapmayı]], [[:en:Gıda_ışınlama|gıda ışınlamayı]], [[:en:Mumlama|yumurtanın mumlanmasını]]ve bunların yanısıra [[:en:Homojenize _süt|homojenize]] ve [[:en:Pastorize edilmiş_süt|pastörize edilmiş süt]] yoluyla gıda korumayı da kapsar.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=nB9jDAAAQBAJ&pg=PA21|title=Sustainable Food and Beverage Industries: Assessments and Methodologies|last=Ionescu|first=Gabriela|date=2016-05-25|publisher=CRC Press|year=|isbn=9781771884112|location=|pages=21|language=en}}</ref><ref name=":2">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=z7mxV6X9lAYC&pg=PA278|title=Integrated Renewable Resource Management for U.S. Insular Areas: Summary|last=US Congress|first=Office of Technology Assessment|date=June 1987|publisher=US Government Printing Office|year=|isbn=9781428922792|location=Washington, DC|pages=278–281|language=en|chapter=Chapter 8, Technologies Supporting Agricultural, Aquacultural, and Fisheries Development}}</ref> |
|||
Üretilen gıdalar bu kadar çok yaygın kullanılırken birincil gıda işlemesindeki kirlenme ve [[Gıda bozulması|gıda bozulma]] problemleri önemli [[halk sağlığı]] tehditlerine yol açabilir.<ref name=":0" /> Ancak, gıda bozulmazdan önce pek çok işleme şekilleri iyileştirilmiş gıda güvenliğine ve daha uzun [[raf ömrü]]ne katkı sağlar.<ref name=":1" /> Ticari gıda işlemesinde zarar riskini azaltmak için [[tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları hazard analysis and critical control points]] (HACCP) ve [[hata modu ve etkileri analizi failure mode and effects analysis]] (FMEA) gibi kontrol sistemleri kullanır.<ref name=":0" /> |
|||
=== İkincil gıda işleme === |
|||
[[File:Baking Bread Communal Oven, 2011.jpg|alt=A man using a bread peel to slide a round disk of raw flatbread dough into a brick oven|thumb|Ekmeğin fırınlanması bir ikincil gıda işleme örneğidir.]] |
|||
İkincil gıda işleme kullanıma hazır malzemelerden her günlük gıda yapım sürecidir.Evde, küçük bir fırında yada büyük bir fabrikada yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın [[Ekmek yapımı|Ekmeğin fırınlanması]], ikincil gıda işlemenin bir örneğidir. |
|||
{{Halk sağlığı}} |
{{Halk sağlığı}} |
||
{{Tarım-taslak}} |
{{Tarım-taslak}} |
||
Sayfanın 18.56, 23 Mayıs 2020 tarihindeki hâli
Gıda işleme, tarımsal veya hayvani gıdaların gıdaya ya da gıdanın bir şeklinden diğer şekline dönüştürülmesidir. Gıda işleme tahılın öğütülmesinden un yapımına, evde yemek pişirmekten hazır yemek yapmak için kullanılan karmaşık sanayi yöntemlerine kadar gıda işlemesinin pek çok şeklini kapsar. Gıda işlemesiyle hasat edilmiş ekinler ya da kesilmiş hayvansal ürünlerden pazarlanabilir ve görece uzun raf ömrüne sahip yiyecekler yapılır. Hayvan yemi üretiminde de benzer yöntemler uygulanır. Birincil gıda işleme çoğu gıdaları yenilebilir yapmak için gereklidir. İkincil işleme malzemeleri ekmek gibi bilinen gıdalara dönüştürür. Üçüncül gıda işleme, çok şeker ve tuz içerdiği, çok az lifli olduğu, beslenme ihtiyaçları açısından sağlıksız olduğu, beslenmeyi ve obeziteyi artırdığı için eleştirilir.
Sınıflandırma
Birincil gıda işleme
Birincil gıda işleme, ham buğday taneleri gibi tarımsal ürünleri yada çiftlik hayvanlarını sonunda yiyeceğe çevirir. Bu grup kurutma, harmanlama, ayıklama, tahıl öğütme, kabuklu yemişler, kasaplık hayvanlardan et gibi antik süreçlerce üretilen malzemelerdir.[1][2]
Ayrıca bu konu etin kesilmesini, kemiğin sıyırılmasını, dondurulmasını, tütsülenmesini, bitkisel yağların çıkarılmasını ve filtrenmesini, konserve yapmayı, gıda ışınlamayı, yumurtanın mumlanmasınıve bunların yanısıra homojenize ve pastörize edilmiş süt yoluyla gıda korumayı da kapsar.[2][3][4]
Üretilen gıdalar bu kadar çok yaygın kullanılırken birincil gıda işlemesindeki kirlenme ve gıda bozulma problemleri önemli halk sağlığı tehditlerine yol açabilir.[2] Ancak, gıda bozulmazdan önce pek çok işleme şekilleri iyileştirilmiş gıda güvenliğine ve daha uzun raf ömrüne katkı sağlar.[3] Ticari gıda işlemesinde zarar riskini azaltmak için tehlike analizi ve kritik kontrol noktaları hazard analysis and critical control points (HACCP) ve hata modu ve etkileri analizi failure mode and effects analysis (FMEA) gibi kontrol sistemleri kullanır.[2]
İkincil gıda işleme
İkincil gıda işleme kullanıma hazır malzemelerden her günlük gıda yapım sürecidir.Evde, küçük bir fırında yada büyük bir fabrikada yapılıp yapılmadığına bakılmaksızın Ekmeğin fırınlanması, ikincil gıda işlemenin bir örneğidir.
 | Tarım ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
- ^ Grumezescu, Alexandru Mihai; Holban, Alina Maria (2018-04-08). Food Processing for Increased Quality and Consumption (İngilizce). Academic Press. s. 430. ISBN 9780128114995.
- ^ a b c d Hitzmann, Bernd (2017-08-11). Measurement, Modeling and Automation in Advanced Food Processing (İngilizce). Springer. ss. 30–32. ISBN 9783319601113.
- ^ a b Ionescu, Gabriela (2016-05-25). Sustainable Food and Beverage Industries: Assessments and Methodologies (İngilizce). CRC Press. s. 21. ISBN 9781771884112.
- ^ US Congress, Office of Technology Assessment (June 1987). "Chapter 8, Technologies Supporting Agricultural, Aquacultural, and Fisheries Development". Integrated Renewable Resource Management for U.S. Insular Areas: Summary (İngilizce). Washington, DC: US Government Printing Office. ss. 278–281. ISBN 9781428922792.