Gastroenterit: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Değişiklik özeti yok
Wakkie1379 (mesaj | katkılar)
13 değişiklik
Added translation from English by translators without borders (Deniz Atlas Erbil, burcutercume, and Ebru Veznikli).
1. satır: 1. satır:
{{TıpUyarı}}
{{TıpUyarı}}
{{uzman}}
{{uzman}}

{{Hastalık bilgi kutusu
| Hastalık adı = Mide iltihabı
| Resim = [[Dosya:Gastroenteritis viruses.jpg|250px]]
| Resim açıklama = Gastroenteritis viruses: A = rotavirus, B = adenovirus, C = Norovirus and D = Astrovirus. The virus particles are shown at the same magnification to allow size comparison.
| DiseasesDB = 30726
| ICD10 = {{ICD10|A|02|0|a|00}}, {{ICD10|A|08||a|00}}, {{ICD10|A|09||a|00}}, {{ICD10|J|10|8|j|09}},{{ICD10|J|11|8|j|09}}, {{ICD10|K|52||k|50}}
| ICD9 = {{ICD9|008.8}} {{ICD9|009.0}}, {{ICD9|009.1}}, {{ICD9|558}}
| ICDO =
| OMIM =
| MedlinePlus = 000252
| eMedicineSubj = emerg
| eMedicineTopic = 213
| MeshID = D005759
}}

'''Mide iltihabı''' (Gastroenteritis), [[mide]] (''"gastro"''-) ve [[ince bağırsak]]’ı (''"entero"''-) içeren [[mide bağırsak kanalı]]’nın iltihabı (''"-itis"'') ile karakterize olan ve [[ishal]], [[kusma]] , [[karın]] ağrısı ile krampa sebep olan bir tıbbi durumdur.<ref name=EBMED2010>{{cite journal|last=Singh|first=Amandeep|title=Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update|journal=Emergency Medicine Practice|year=2010|month=July|volume=7|issue=7|url=http://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=229}}</ref> Mide iltihabından '''gastro''', '''mide mikrobu''' ve '''mide virüsü''' olarak da bahsedilmiştir. [[Grip]] ile ilgisi olmamasına rağmen '''mide gribi''' ve '''gastrik grip''' olarak da adlandırılmıştır.

Küresel olarak, çocuklardaki çoğu vaka, [[rota virüs]]’ten kaynaklanır.<ref name="pmid22030330">{{cite journal |author=Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD |title=2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis |journal=The Lancet Infectious Diseases |volume=12 |issue=2 |pages=136–41|year=2012 |month=February |pmid=22030330 |doi=10.1016/S1473-3099(11)70253-5 }}</ref> Yetişkinlerde, [[noro virüs]]<ref name="pmid21695033">{{cite journal |author=Marshall JA, Bruggink LD |title=The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights |journal=International Journal of Environmental Research and Public Health |volume=8|issue=4 |pages=1141–9 |year=2011 |month=April |pmid=21695033 |pmc=3118882 |doi=10.3390/ijerph8041141}}</ref> ve[[Kampilobakter]]<ref name="pmid22025030">{{cite journal |author=Man SM |title=The clinical importance of emerging Campylobacter species |journal=Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology |volume=8 |issue=12 |pages=669–85|year=2011 |month=December |pmid=22025030 |doi=10.1038/nrgastro.2011.191}}</ref> daha yaygındır. Diğer bakteriler (ya da onların toksinleri) ve parazitler de daha az görülen sebepler arasındadır. Bulaşma, uygun olmayan bir şekilde hazırlanmış yiyecek ya da kirli su tüketimi veya bulaşıcı hastalık taşıyan bireylerle yakın temas nedeniyle gerçekleşebilir.

Hastalığı yönetmenin temeli, yeterli sıvı alımında yatmaktadır. Hafif ya da orta derecedeki vakalar için bu genellikle [[oral rehidratasyon çözeltisi]] ile gerçekleştirilebilir. Daha ciddi vakalarda damar içinden sıvı verilmesi gerekebilir. Mide iltihabı öncelikle çocukları ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayanları etkilemektedir.

== Semptomlar ve belirtiler ==
[[Görüntü:Bristol dışkı grafiği.svg|thumb|Tip 7 [[Bristol Dışkı Ölçeği|Bristol Dışkı Grafiği]] üzerinde, ishali gösterir]]
Mide iltihabında genellikle hem [[ishal]] hem [[kusma]] görülür, <ref name=Eck2011/> ya da daha az yaygın olarak sadece birisi kendini gösterir. <ref name=EBMED2010/> Mide krampı da görülebilir. <ref name=EBMED2010/> Belirtiler ve semptomlar, çoğunlukla bulaşıcı ajana yakalandıktan sonraki 12-72 &nbsp;saat içinde başlar. <ref name=Web09>{{cite book|last=Webber|first=Roger|title=Communicable disease epidemiology and control : a global perspective|year=2009|publisher=Cabi|location=Wallingford, Oxfordshire|isbn=978-1-84593-504-7|page=79|url=http://books.google.ca/books?id=pZ9fpHtvOGYC&pg=PA79|edition=3rd}}</ref>Eğer sebebi viral bir ajansa, durum çoğunlukla bir hafta içinde ortadan kalkar.<ref name=Eck2011/> Ayrıca bazı viral vakalar [[ateş]], yorgunluk, [[baş ağrısı]], ve [[kas ağrısı|adele ağrısı]] ile ilişkilendirilebilir.<ref name=Eck2011/> Eğer [[dizanteri|dışkı kanlı ise]], sebebinin bakteri olma ihtimali virüs <ref name=Eck2011/> olma ihtimalinden fazladır. <ref name=Bact2007/> Bazı bakteriyel enfeksiyonlar, şiddetli karın ağrısıyla ilişkili olabilir ve birkaç hafta sürebilir.<ref name=Bact2007/>

Rota virüs bulaşan çocukların tamamen iyileşmesi, genellikle üç ila sekiz gün sürer.<ref name=Rota2011>{{cite journal|last=Meloni|first=A|coauthors=Locci, D, Frau, G, Masia, G, Nurchi, AM, Coppola, RC|title=Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?|journal=The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians|date=2011 Oct|volume=24 Suppl 2|pages=48–51|pmid=21749188|doi=10.3109/14767058.2011.601920}}</ref> Ancak, fakir ülkelerde, şiddetli enfeksiyonlar için tedavi erişilemez bir durumdadır ve inatçı ishal yaygındır.<ref>{{cite web|title=Toolkit|url=http://www.defeatdd.org/understanding-crisis/advocacy-outreach/toolkits|work=DefeatDD|accessdate=3 May 2012}}</ref> [[Sıvı kaybı]], [[ishal]]‘in yaygın bir komplikasyonudur]],<ref name=NICE2009>{{cite web|title=Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5|url=http://guidance.nice.org.uk/CG84|work=National Institute of Clinical Excellence|month=April|year=2009}}</ref> ve önemli ölçüde sıvı kaybı olan çocukta uzun süreli [[kılcal yenilenme]], zayıf şekilde [[ciltte şişkinlik]] ve düzensiz nefes alma görülebilir.<ref name=Tint10>{{cite book |author=Tintinalli, Judith E. |title=Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli))|publisher=McGraw-Hill Companies |location=New York|year=2010 |pages=830–839 |isbn=0-07-148480-9 }}</ref> Tekrarlayan enfeksiyonlar, genellikle sıhhi temizliği zayıf olan bölgelerde görülür ve [[kötü beslenme]], <ref name=Web09/> bodur büyüme ve uzun süreli bilişsel gecikmeye neden olabilir.<ref name=M93/>
[[Reaktif artrit]], ''Kampilobakter'' türleri ile enfekte olan kişilerin %1’inde görülür ve %0,1’inde [[Guillain-Barre sendromu]] meydana gelir.<ref name=Bact2007/> [[Hemolitik üremik sendrom]] (HUS), [[Shiga toksin]]üreten ''Escherichia coli'' ya da ''Şigella'' türleriyle enfekte olunması sonucu oluşabilir, bu da [[trombositopeni| düşük trombosit sayısı]], [böbrek yetmezliği|kötü böbrek fonksiyonu]] ve [[hemolitik anemi|düşük alyuvar sayısı (bozulmaları sonucu)]] ile sonuçlanır.<ref name=BMJ2007/> Çocuklar, hemolitik üreme sendromuna yakalanmaya yetişkinlerden daha yatkındır.<ref name=M93/> Bazı viral enfeksiyonlar [[iyi huylu çocuk epilepsisi|iyi huylu çocuk nöbetleri]]ne neden olabilir.<ref name=EBMED2010/>

==Sebep==
[[Virüsler]] (özellikle [[rota virüs]]) ve ''[[Escherichia coli]]'' bakterisi ve ''[[Kampilobakter]]'' türleri mide iltihabının başlıca sebepleridir.<ref name=Sz2010/><ref name=Web09/> Ancak, bu sendroma sebep olabilen başka birçok bulaşıcı ajan mevcuttur.<ref name=M93/> Bulaşıcı olmayan sebepler zaman zaman görülür, fakat bunlar viral ya da bakteriyel kadar yaygın değildir [[etiyoloji]].<ref name=EBMED2010/> Enfeksiyon riski, [[bağışıklık (tıbbi)|bağışıklık]] eksikliği ve nispeten düşük hijyen nedeniyle dolayı çocuklarda daha yüksektir.<ref name=EBMED2010/>

===Viral===
Mide iltihabına neden olan virüsler arasında [[rota virüs]], [[noro virüs]], [[adeno virüs]], ve [[astro virüs]] bulunmaktadır]].<ref name=Eck2011>{{cite journal |author=Eckardt AJ, Baumgart DC |title=Viral gastroenteritis in adults|journal=Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery |volume=6 |issue=1 |pages=54–63 |year=2011 |month=January|pmid=21210762}}</ref><ref name="pmid21173676">{{cite journal |author=Dennehy PH |title=Viral gastroenteritis in children |journal=The Pediatric Infectious Disease Journal |volume=30 |issue=1 |pages=63–4 |year=2011 |month=January|pmid=21173676 |doi=10.1097/INF.0b013e3182059102}}</ref> Rota virüs, çocuklarda görülen mide iltihabının en yaygın sebebidir <ref name=Sz2010/> ve hem [[gelişmiş ülkeler|gelişmiş]]’de hem de [[gelişmekte olan ülkeler]]’de benzer vaka oranlarına yol açar.<ref name=Rota2011/> Virüsler, çocuk yaş grubundaki bulaşıcı ishal olaylarının yaklaşık %70’inin sebebidir.<ref name=Webb2005>{{cite journal|last=Webb|first=A|coauthors=Starr, M|title=Acute gastroenteritis in children.|journal=Australian family physician|date=2005 Apr|volume=34|issue=4|pages=227–31|pmid=15861741}}</ref> Rota virüs, bağışıklık kazanmış olmaları nedeniyle yetişkinlerde daha az görülür.<ref name=ID2011>{{cite journal|author=Desselberger U, Huppertz HI |title=Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection |journal=The Journal of Infectious Diseases |volume=203 |issue=2 |pages=188–95 |year=2011|month=January |pmid=21288818 |pmc=3071058 |doi=10.1093/infdis/jiq031 |url=}}</ref>
Noro virüs, Amerika’daki yetişkinlerde mide iltihabının en önemli sebebidir ve salgınların %90’ından fazlasından sorumludur.<ref name=Eck2011/> Bu yerelleşmiş [[salgın]]lar genellikle insan gruplarının, [[yolcu gemileri]], hastaneler ya da restoranlarda olduğu gibi, birbirlerine fiziksel olarak yakın bulundukları yerlerde zaman geçirdikleri zaman vuku bulur.<ref name=EBMED2010/> Kişilerin bulaşıcılığı, ishal bittikten sonra bile devam edebilir.<ref name=Eck2011/> Noro virüs, çocuklarda görülen vakaların %10’unun sebebidir.<ref name=EBMED2010/>

===Bakteriyel===
[[Dosya:Salmonella Typhimurium Gram.jpg|thumb|''Salmonella enterica'' serovar Typhimurium (ATCC 14028), Gram boyama ardından mikroskopla 1000 kat büyütülerek görülmektedir.]]
Gelişmiş ülkelerde, ''[[Campylobacter jejuni]]'' bakteriyel mide iltihabının başlıca sebebidir, bu vakaların yarısı [[kümes hayvanları]]na maruz kalınması ile ilişkilidir]].<ref name=Bact2007>{{cite journal|last=Galanis|first=E|title=Campylobacter and bacterial gastroenteritis.|journal=CMAJ : Canadian Medical Association |date=2007 Sep 11|volume=177|issue=6|pages=570–1|pmid=17846438|doi=10.1503/cmaj.070660|pmc=1963361}}</ref>Çocuklarda vakaların yaklaşık %15’inin sebebi bakterilerdir, en yaygın tipleri ''[[Escherichia coli]]'',''[[Salmonella]]'', ''[[Şigella]]'' ve ''Kampilobakter'' türleridir.<ref name=Webb2005/> Gıdaya bakteri bulaşır ve gıda birkaç saat oda sıcaklığında kalır ise bakteri çoğalır ve gıdayı tüketen kişilerde enfeksiyon riskini arttırır.<ref name=M93/> Çiğ ya da az pişmiş et, [[kümes hayvanları]], deniz ürünleri ve yumurtalar; çiğ tomurcuklar; pastörize edilmemiş süt ve yumuşak peynir; meyve ve sebze suları gibi bazı yiyecekler, yaygın olarak hastalıkla ilişkilendirilir.<ref>{{cite journal|last=Nyachuba|first=DG|title=Foodborne illness: is it on the rise?|journal=Nutrition Reviews|date=2010 May|volume=68|issue=5|pages=257-69|pmid=20500787|doi=10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x}}</ref> Gelişmekte olan ülkelerde, özellikle Sahra Altı Afrika’da ve Asya’da, [[kolera]] mide iltihabının yaygın bir sebebidir.<!-- <ref name=Cholera11/> --> Bu enfeksiyon çoğunlukla kirlenmiş su ya da gıda ile bulaşır.<ref name=Cholera11>{{cite journal|last=Charles|first=RC|coauthors=Ryan, ET|title=Cholera in the 21st century.|journal=Current opinion in infectious diseases|date=2011 Oct|volume=24|issue=5|pages=472-7|pmid=21799407|doi=10.1097/QCO.0b013e32834a88af}}</ref>

Toksijenik''[[Clostridium difficile]]'' yaşlılarda daha sık görülen ishalin önemli bir nedenidir.<ref name=M93/> Yeni doğmuş bebekler, bu bakterileri semptom geliştirmeden taşıyabilirler.<ref name=M93/> Bu, yatan hastalarda görülen ishalin yaygın bir sebebidir ve genellikle antibiyotik kullanımıyla ilişkilendirilir<ref>{{cite journal|last=Moudgal|first=V|coauthors=Sobel, JD|title=Clostridium difficile colitis: a review.|journal=Hospital practice (1995)|date=2012 Feb|volume=40|issue=1|pages=139-48|pmid=22406889|doi=10.3810/hp.2012.02.954}}</ref>''[[Staphylococcus aureus]]'' bulaşıcı ishali, antibiyotik kullanan kişilerde de görülebilir<ref>{{cite journal|last=Lin|first=Z|coauthors=Kotler, DP; Schlievert, PM; Sordillo, EM|title=Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?|journal=Digestive diseases and sciences|date=2010 May|volume=55|issue=5|pages=1200-7|pmid=19609675}}</ref> "[[Turist ishali]]" genellikle bakteriyel mide iltihabının bir türüdür. Asit baskılayıcı ilacın, 'Clostridium difficile'', ''Salmonella'' ve ''Kampilobakter'' türleri dahil birtakım organizmalara maruz kalındıktan sonra önemli enfeksiyon riskini artırdığı görülmektedir.<ref name=PPI2007>{{cite journal|last=Leonard|first=J|coauthors=Marshall, JK, Moayyedi, P|title=Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression.|journal=The American journal of gastroenterology|date=2007 Sep|volume=102|issue=9|pages=2047–56; quiz 2057|pmid=17509031|doi=10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x}}</ref> Risk, [[proton pompa inhibitör]] alan kişilerde, [[H2 antagonisti]] kullananlara göre daha fazladır.<ref name=PPI2007/>

===Parazitik===
Birtakım [[Tek hücreliler|birgözeli hayvanlar]] mide iltihabına sebep olabilir – en yaygını ''[[Giardia lamblia]]''dır – ancak ''[[Entamoeba histolytica]]'' ve ''[[Kriptosporidyum]]'' türlerini de içine almaktadır.<ref name=Webb2005/> Grup olarak, bu ajanlar çocuklardaki vakaların yaklaşık %10’unu kapsar.<ref name=BMJ2007/> ''Giardia'' gelişmekte olan ülkelerde daha fazla görülür, ancak bu etiyolojik ajan, bu tip bir hastalığa bir dereceye kadar neredeyse her yerde sebep olmaktadır.<ref name=Giar2010>{{cite journal|last=Escobedo|first=AA|coauthors=Almirall, P, Robertson, LJ, Franco, RM, Hanevik, K, Mørch, K, Cimerman, S|title=Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease.|journal=Infectious disorders drug targets|date=2010 Oct|volume=10|issue=5|pages=329–48|pmid=20701575}}</ref> Yaygın olarak görülen yerlere seyahat eden kişilerde, [[kreş]]e giden çocuklarda, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerde ve [[felaketler]]in ardından daha fazla görülür.ref name=Giar2010/>

===Bulaşma===
Kirlenmiş su tüketimi ya da bireylerin kişisel eşyalarının ortak kullanılması sonucu bulaşabilir.<ref name=Web09/>Yağmurlu ve kurak mevsimli yerlerde, su kalitesi genellikle [[yağmurlu mevsim]]de kötüleşir ve bu durum salgınların baş gösterdiği zamanla ilişkilidir.<ref name=Web09/> [[Ilımanlık|mevsimleri yaşayan bölgeler]]de, enfeksiyonlar kış mevsiminde daha yaygındır.<ref name=M93/> Bebeklerin uygun şekilde temizlenmemiş şişelerle [[Biberonla beslenme]]leri, küresel ölçekte önemli bir sebeptir.<ref name=Web09/> Bulaşma oranları, özellikle kalabalık hanelerde yaşayan <ref>{{cite journal|last=Grimwood|first=K|coauthors=Forbes, DA|title=Acute and persistent diarrhea.|journal=Pediatric clinics of North America|date=2009 Dec|volume=56|issue=6|pages=1343–61|pmid=19962025|doi=10.1016/j.pcl.2009.09.004}}</ref> ve halihazırda kötü beslenme durumundaki çocuklar<ref name=Eck2011/> başta olmak üzere, kötü hijyenle de ilişkilendirilir.<ref name=M93/> Tolerans geliştirdikten sonra, yetişkinler bazı organizmaları, belirti veya semptom göstermeden taşıyabilirler, bu sebeple bulaşıcı hastalığın [[doğal rezervuarlar]]ı gibi hareket edebilirler.<ref name=M93/> Bazı ajanlar (''Şigella'' gibi) sadece [[primatlar]]da görülürken, diğerleri geniş çeşitlilikteki hayvanlarda (''Giardia'' gibi) görülebilir.<ref name=M93/>

===Bulaşıcı Olmayan===
Mide bağırsak kanalının iltihaplanmasına sebep bulaşıcı olmayan birtakım sebepler mevcuttur.<ref name=EBMED2010/> Daha yaygın olanlardan bazıları ([[Non steroidal antienflamatuar ilaçlar]]) gibi ilaçlar, [[laktoz]] gibi belirli gıdalar (laktoza duyarlı olanlarda) ve [[gluten]]dir ( [[çölyak hastalığı]] olanlarda). [[Crohn hastalığı]] da mide iltihabının bulaşıcı olmayan (sık sık şiddetli) bir kaynağıdır.<ref name=EBMED2010/> [[Toksin]]e ikincil derecede olan hastalık da görülebilir. Mide bulantısı, kusma ve ishalle ilişkisi olan gıdayla ilgili bazı durumlar arasında şunlar yer alır: bozulmuş yırtıcı balık tüketimine bağlı [[Ciguatera|ciguatera zehirlenmesi], belirli tipteki bozulmuş balık tüketimine bağlı [[scombroid]], diğerleri arasında [[kirpi balığı]] tüketimine bağlı [[Tetrodotoksin#Zehirlenme|Tetrodoksin zehirlenmesi]] ve genellikle uygun biçimde korunmamış gıdadan kaynaklanan[[botülizm]]<ref>{{cite journal|last=Lawrence|first=DT|coauthors=Dobmeier, SG; Bechtel, LK; Holstege, CP|title=Food poisoning.|journal=Emergency medicine clinics of North America|date=2007 May|volume=25|issue=2|pages=357-73; abstract ix|pmid=17482025|doi=10.1016/j.emc.2007.02.014}}</ref>

== Fizyopatoloji ==
Mide iltihabı, [[ince bağırsak|küçük]] ya da [[kalın bağırsak]]taki enfeksiyon sonucu oluşan [[kusma]] veya [[ishal]] olarak tanımlanır.<ref name=M93>Mandell 2010 Chp. 93</ref> İnce bağırsaktaki değişiklikler genellikle iltihaplı değilken kalın bağırsaktaki değişiklikler iltihaplıdır.<ref name=M93/> Bir enfeksiyona neden olmak için gereken hastalık mikrobu sayısı birden ('' kriptosporidyum'' için) 10<sup>8</sup>’a (''Vibrio cholerae'' için) kadar değişkenlik gösterir.<ref name=M93/>

==Teşhis==
Mide iltihabı, genellikle kişinin gösterdiği semptom ve belirtilere dayanarak klinik olarak teşhis edilir.<ref name=Eck2011/>Sebebini tam olarak belirlemeye, durumun kontrolünü değiştirmeyeceği için çoğunlukla ihtiyaç yoktur.<ref name=Web09/>Ancak, dışkısında kan olanlarda, [[gıda zehirlenmesi]]ne maruz kalanlarda ve son zamanlarda gelişmekte olan ülkeleri ziyaret edenlerde [[dışkı kültürü]] uygulanmalıdır.<ref name=Webb2005/> Ayrıca, takip için tanısal test yapılabilir.<ref name=Eck2011/> [[Hipoglisemi]], yeni doğanların ve çocukların %10’unda görüldüğü için, bu nüfusta serum [[glikoz]] ölçümü önerilir.<ref name=Tint10/> Şiddetli bir sıvı kaybı endişesi olduğunda, [[elektrolitler]] ve [[kreatinin|böbrek fonksiyonu]] da kontrol edilmelidir.<ref name=Webb2005/>

===Sıvı kaybı===
Kişide [[sıvı kaybı]] olup olmadığının belirlenmesi, durum tespitinin önemli bir parçasıdır, sıvı kaybı genellikle hafif (%3–5), orta (%6–9) ve ağır (≥%10) vakalar olarak ayrılır.<ref name=EBMED2010/> Çocuklarda, orta ya da ağır derecede sıvı kaybının en doğru belirtileri sürekli [[kılcal yenilenme]], zayıf şekilde [[ciltte şişkinlik]] ve normal olmayan nefes almadır.<ref name=Tint10/><ref>{{cite journal|last=Steiner|first=MJ|coauthors=DeWalt, DA, Byerley, JS|title=Is this child dehydrated?|journal=JAMA : the Journal of the American Medical Association|date=2004 Jun 9|volume=291|issue=22|pages=2746–54|pmid=15187057|doi=10.1001/jama.291.22.2746}}</ref> Diğer faydalı bulgular (birlikte kullanıldığında) arasında çökmüş gözler, azalmış aktivite, gözyaşı eksikliği ve ağız kuruluğu yer alır.<ref name=EBMED2010/> Normal idrar çıkışı ve ağızdan sıvı alımı rahatlatıcıdır.<ref name=Tint10/> Laboratuvar testi, sıvı kaybının derecesini belirlemek açısından az bir klinik öneme sahiptir.<ref name=EBMED2010/>

===Ayırıcı tanı===
Mide iltihabındaki belirti ve semptomları taklit eden, elenmesi gereken diğer potansiyel sebepler arasında [[apandisit]], [[bağırsak düğümlenmesi]], [[iltihabi bağırsak hastalığı]], [[idrar yolu enfeksiyonu]] ve [[şeker hastalığı]] yer almaktadır.<ref name=Webb2005/> Pankreas yetersizliği, [[kısa bağırsak sendromu]], [[Whipple hastalığı]], [[çölyak hastalığı]] ve yersiz [[laksatif]] kullanımı da göz önünde bulundurulmalıdır.<ref name="Oxford">{{cite book |editor=Warrell D.A., Cox T.M., Firth J.D., Benz E.J. |title=The Oxford Textbook of Medicine |publisher=Oxford University Press |year=2003|isbn=0-19-262922-0 |edition=4th |url=http://otm.oxfordmedicine.com/ }}</ref> Kişide eğer ''sadece'' kusma ya da ishal görülüyorsa (ikisinden ziyade), ayırıcı tanı koymak zor olabilir.<ref name=EBMED2010/>
Apandisit vakalarının %33’ünde, kusma, karın ağrısı ve az miktarda ishal görülebilir.<ref name=EBMED2010/> Bu, mide iltihabındaki oldukça çok miktarda görülen ishale tezat teşkil eder.<ref name=EBMED2010/> Çocuklarda görülen akciğer veya idrar yolun enfeksiyonları da kusmaya veya ishale sebep olabilir.<ref name=EBMED2010/> Klasik [[diyabetik ketoasidoz]] (DKA)’da karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma görülebilir; fakat ishal görülmez.<ref name=EBMED2010/> Yapılan bir çalışmada, diyabetik ketoasidozlu çocukların %17’sine ilk başta mide iltihabı teşhisi konulduğu ortaya çıkarılmıştır.<ref name=EBMED2010/>

==Önleme==
[[Dosya:RotavirüsV2009.gif|thumb|Pozitif sonuçlanan rota virüs testlerinin yüzdesi, izleme haftası, Amerika Birleşik Devletleri, Temmuz 2000 – Haziran 2009.]]

===Yaşam tarzı===
Kolay erişilebilir temiz suyun ve iyi sıhhi uygulamaların sağlanması, enfeksiyon ve klinik olarak anlamlı mide iltihabı oranlarının azaltılmasında öneme sahiptir.<ref name=M93/> Kişisel önlemlerin [[el yıkama]] gibi), hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde, mide iltihabı insidansını ve yaygınlık oranlarını %30’a kadar azalttığı bulunmuştur.<ref name=Tint10/> Alkol bazlı jeller de etkili olabilir.<ref name=Tint10/> [[Anne sütü ile beslenme]], özellikle kötü hijyene sahip yerlerde, hijyenin iyileştirilmesi kadar önemlidir.<ref name=Web09/> Anne sütü, hem enfeksiyon sıklığını hem de süresini azaltır.<ref name=EBMED2010/> Bozulmuş gıda ve içecekten kaçınmak da etkili olabilir.<ref>{{cite web|title=Viral Gastroenteritis|url=http://www.cdc.gov/ncidod/dvrd/revb/gastro/faq.htm|work=Center for Disease Control and Prevention|accessdate=16 April 2012|month=February|year=2011}}</ref>

===Aşılama===
Etkili ve güvenli olması nedeniyle, 2009 yılında, Dünya Sağlık Örgütü [[rota virüs aşısı]]’nın dünyadaki tüm çocuklara uygulanmasını önermiştir. <ref name=WHORota2009>{{cite journal|last=World Health Organization|title=Rotavirus vaccines: an update|journal=Weekly epidemiological record|year=2009|month=December|volume=51–52|issue=84|pages=533–540|url=http://www.who.int/wer/2009/wer8451_52.pdf|accessdate=10 May 2012}}</ref><ref name=Sz2010>{{cite journal|last=Szajewska|first=H|coauthors=Dziechciarz, P|title=Gastrointestinal infections in the pediatric population.|journal=Current opinion in gastroenterology|date=2010 Jan|volume=26|issue=1|pages=36–44|pmid=19887936|doi=10.1097/MOG.0b013e328333d799}}</ref> Halihazırda iki adet ticari rota virüs aşısı mevcuttur ve birkaç tanesi daha geliştirme aşamasındadır.<ref name=WHORota2009/> Afrika ve Asya’da bu aşılar, yeni doğanlarda şiddetli hastalığı azaltmıştır <ref name=WHORota2009/> ve ulusal bağışıklık programlarını devreye sokan ülkelerde hastalığın oranlarında ve şiddetinde azalma görülmüştür.<ref>{{cite journal|last=Giaquinto|first=C|coauthors=Dominiak-Felden G, Van Damme P, Myint TT, Maldonado YA, Spoulou V, Mast TC, Staat MA|title=Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries|journal=Human Vaccines|year=July|month=2011|volume=7|series=7|pages=734–748|url=http://www.landesbioscience.com/journals/vaccines/article/15511/?nocache=1111012137|accessdate=10 May 2012|doi=10.4161/hv.7.7.15511|pmid=21734466}}</ref><ref>{{cite journal|last=Jiang|first=V|coauthors=Jiang B, Tate J, Parashar UD, Patel MM|title=Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries|journal=Human Vaccines|year=2010|month=July|volume=6|issue=7|pages=532–542|url=http://www.landesbioscience.com/journals/vaccines/article/11278/?nocache=531156378|accessdate=10 May 2012 | pmid = 20622508 }}</ref> Ayrıca bu aşı, dolaşımdaki enfeksiyonların sayısını azaltarak aşılanmayan çocuklarda da hastalığı önleyebilir.<ref>{{cite journal|last=Patel|first=MM|coauthors=Steele, D, Gentsch, JR, Wecker, J, Glass, RI, Parashar, UD|title=Real-world impact of rotavirus vaccination.|journal=The Pediatric Infectious Disease Journal|date=2011 Jan|volume=30|issue=1 Suppl|pages=S1-5|pmid=21183833|doi=10.1097/INF.0b013e3181fefa1f}}</ref> 2000 yılından beri, ABD’de rota virüs aşısı programının uygulanması sayesinde ishal vakalarının sayısı yüzde seksen kadar azaltmıştır.<ref name="CDC Rota">{{cite journal|last=US Center for Disease Control and Prevention|title=Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008|journal=Morbidity and Mortality Weekly Report|year=2008|volume=57|issue=25|pages=697–700|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5725a6.htm|accessdate=3 May 2012}}</ref><ref>{{cite journal |title=Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009|journal=MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. |volume=58 |issue=41 |pages=1146–9 |year=2009 |month=October |pmid=19847149|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/mm5841a2.htm}}</ref><ref>{{cite journal|last=Tate|first=JE|coauthors=Cortese, MM, Payne, DC, Curns, AT, Yen, C, Esposito, DH, Cortes, JE, Lopman, BA, Patel, MM, Gentsch, JR, Parashar, UD|title=Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data.|journal=The Pediatric Infectious Disease Journal|date=2011 Jan|volume=30|issue=1 Suppl|pages=S56-60|pmid=21183842|doi=10.1097/INF.0b013e3181fefdc0}}</ref>Aşının ilk dozu, 6 ila 15 haftalık yeni doğan bebeklere verilmelidir.<ref name=Sz2010/> [[Kolera aşısı|oral kolera aşısı]]’nın 2&nbsp; yıl boyunca %50-60 etkili olduğu bulunmuştur.<ref>{{cite journal|last=Sinclair|first=D|coauthors=Abba, K, Zaman, K, Qadri, F, Graves, PM|title=Oral vaccines for preventing cholera.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011 Mar 16|issue=3|pages=CD008603|pmid=21412922|doi=10.1002/14651858.CD008603.pub2}}</ref>

== Yönetim ==
Mide iltihabı, genellikle ilaç gerektirmeyen akut ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır.<ref name=NICE2009/> Hafif ve orta dereceli [[sıvı kaybı]]nda tercih edilen tedavi [[oral rehidratasyon tedavisi]] (ORT)’dir.<ref name=BMJ2007>{{cite journal|last=Elliott|first=EJ|title=Acute gastroenteritis in children.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2007 Jan 6|volume=334|issue=7583|pages=35–40|pmid=17204802|doi=10.1136/bmj.39036.406169.80|pmc=1764079}}</ref>[[Metoklopramid]] ve/veya [[ondansetron]] da bazı çocuklarda işe yarayabilir,<ref name="Alhashimi2009">{{cite journal |author=Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z |editor1-last=Alhashimi |editor1-first=Dunia |title=Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents |journal=Cochrane Database Syst Rev|issue=2 |pages=CD005506 |year=2009 |pmid=19370620|doi=10.1002/14651858.CD005506.pub4 }}</ref> ve [[butylscopolamine]], [[karın ağrısı]] tedavisinde faydalıdır]].<ref>{{cite journal |author=Tytgat GN |title=Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain |journal=Drugs |volume=67 |issue=9 |pages=1343–57 |year=2007|pmid=17547475 }}</ref>

=== Su kaybını giderme ===
Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde mide iltihabının en önemli tedavisi [[su kaybını giderme]]dir. Bu, tercihen oral rehidratasyon tedavisi ile gerçekleştirilir, eğer [[şuur seviyesinde azalma]] varsa ya da sıvı kaybı şiddetliyse, [[damar içi tedavi|damar içi]] gerekebilir.<ref>{{cite web|url=http://www.bestbets.org/bets/bet.php?id=1039 |title=BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults}}</ref><ref>{{cite journal |author=Canavan A, Arant BS |title=Diagnosis and management of dehydration in children|journal=Am Fam Physician |volume=80 |issue=7 |pages=692–6 |year=2009 |month=October |pmid=19817339 }}</ref> Kompleks karbonhidratlar ile yapılan oral replasman tedavi ürünleri (örneğin buğday veya pirinçten yapılanlar), basit şeker bazlı olanlardan daha üstün olabilir.<ref>{{cite journal |author=Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG|editor1-last=Gregorio |editor1-first=Germana V |title=Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea |journal=Cochrane Database Syst Rev |issue=2 |pages=CD006519 |year=2009 |pmid=19370638|doi=10.1002/14651858.CD006519.pub2 }}</ref> Özellikle basit şekeri yüksek olan içecekler, [[meşrubatlar]] ve meyve suları gibi, ''ishal''i arttırabilecekleri için 5 yaşın altındaki çocuklara tavsiye edilmemektedir.<ref name=NICE2009/>Daha açık ve etkili oral rehidratasyon preparatları mevcut değilse ya da içilemiyorsa, sade içme suyu kullanılabilir.<ref name=NICE2009/> Genç çocuklarda sıvı vermek için, uygun görülmesi halinde, [[nazogastrik tüp]] kullanılabilir.<ref name=Webb2005/>

===Beslenme===
Anne sütü ile beslenen bebeklerin her zamanki şekilde beslenmeye devam etmeleri tavsiye edilir, mama ile beslenen bebeklerin ise, oral rehidratasyon tedavisi ile su kaybı giderildikten sonra mamaya devam etmeleri önerilir.<ref name=MMWR2003/> Laktozsuz ya da laktozu azalmış mamalar genellikle zorunlu değildir.<ref name=MMWR2003/> Çocuklar ishal sırasında, [[basit şeker]]i yüksek olan gıdalardan kaçınarak, olağan diyetlerine devam etmelidir.<ref name=MMWR2003/> [[BRAT diyeti]] (muz, pirinç, elma püresi, kızarmış ekmek ve çay), yetersiz besinler içerdiği ve normal beslenme üzerinde hiçbir yararı olmadığı için, artık tavsiye edilmemektedir.<ref name=MMWR2003>{{cite journal |author=King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C|title=Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy|journal=MMWR Recomm Rep |volume=52 |issue=RR-16 |pages=1–16 |year=2003 |month=November |pmid=14627948|url=http://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5216a1.htm}}</ref> [[Probiyotikler]]in hem hastalığın süresini hem de dışkıların sıklığını azaltmada yararlı olduğu görülmüştür.<ref>{{cite journal |author=Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF |editor1-last=Allen |editor1-first=Stephen J |title=Probiotics for treating acute infectious diarrhoea |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume=11 |issue= 11|pages=CD003048 |year=2010 |pmid=21069673|doi=10.1002/14651858.CD003048.pub3 }}</ref> [[Antibiyotik kaynaklı ishal]]in önlenmesi ve tedavisinde de faydalı olabilirler. <ref>{{cite journal|last=Hempel|first=S|coauthors=Newberry, SJ; Maher, AR; Wang, Z; Miles, JN; Shanman, R; Johnsen, B; Shekelle, PG|title=Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis.|journal=JAMA: the Journal of the American Medical Association|date=2012 May 9|volume=307|issue=18|pages=1959-69|pmid=22570464}}</ref> Mayalanmış süt ürünleri ([[yoğurt]] gibi) de aynı şekilde yararlıdır.<ref>{{cite web|last=Mackway-Jones|first=Kevin|title=Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis?|url=http://www.bestbets.org/bets/bet.php?id=1000|work=BestBets|month=June|year=2007}}</ref> [[Çinko]] takviyesinin, gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda ishalin hem tedavisinde hem de önlenmesinde etkili olduğu görülmektedir.<ref>{{cite journal|last=Telmesani|first=AM|title=Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea.|journal=Journal of family and community medicine|date=2010 May|volume=17|issue=2|pages=79–82|pmid=21359029|doi=10.4103/1319-1683.71988|pmc=3045093}}</ref>

===Mide Bulantısı İlaçları===
[[Mide bulantısı]] ilaçları çocuklarda kusma tedavisinde faydalı olabilir. [[Ondansetron]]'un, tek doz olmasına bağlı olarak damar yolundan sıvı verilmesine daha az ihtiyaç duyulması, hastaneye yatışları azaltması ve kusmayı azaltması gibi bazı faydaları bulunmaktadır.<ref>{{cite journal |author=DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ |title=Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis |journal=Arch Pediatr Adolesc Med |volume=162 |issue=9|pages=858–65 |year=2008 |month=September |pmid=18762604|doi=10.1001/archpedi.162.9.858 }}</ref><ref name="pmid17279195">{{cite journal| author = Mehta S, Goldman RD| title = Ondansetron for acute gastroenteritis in children| journal = Can Fam Physician| volume = 52| issue = 11| pages = 1397–8| year = 2006| pmid = 17279195 | url =http://www.cfp.ca/cgi/pmidlookup?view=long&pmid=17279195 | pmc = 1783696 }}</ref><ref name=Cochrane2011/>[[Metoklopramid]] de faydalı olabilir.<ref name=Cochrane2011>{{cite journal|last=Fedorowicz|first=Z|coauthors=Jagannath, VA, Carter, B|title=Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011 Sep 7|volume=9|pages=CD005506|pmid=21901699|doi=10.1002/14651858.CD005506.pub5|issue=9}}</ref> Bununla birlikte, ondansetron kullanımı, çocuklarda hastaneye dönüş oranda artış ile ilişkilendirilebilir.<ref>{{cite journal|author=Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK |title=Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses? |journal=Ann Emerg Med |volume=55 |issue=5 |pages=415–22 |year=2010 |month=May |pmid=20031265 |doi=10.1016/j.annemergmed.2009.11.011}}</ref> Damar yolundan vermek üzere hazırlanan ondansetron, klinik olarak uygun görüldüğü takdirde, ağızdan verilebilir.<ref>{{cite web|title=Ondansetron|url=http://www.merckmanuals.com/professional/print/lexicomp/ondansetron.html|work=Lexi-Comp|month=May|year=2011}}</ref>[[Dimenhidrinat] kusmayı azaltır ancak önemli bir klinik faydası yok gibi görülmektedir.<ref name=EBMED2010/>

===Antibiyotikler===
Özellikle belirtilerin şiddetli olması<ref>{{cite journal |author=Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE |title=Antibiotics for the treatment of dysentery in children |journal=Int J Epidemiol |volume=39 |issue=Suppl 1 |pages=i70–4 |year=2010|month=April |pmid=20348130 |pmc=2845863 |doi=10.1093/ije/dyq024 }}</ref> veya duyarlı bakteriden kaynaklanan bir nedenin ayrıştırılması veya bundan şüphe edilmesi durumunda<ref>{{cite journal |author=Grimwood K, Forbes DA |title=Acute and persistent diarrhea|journal=Pediatr. Clin. North Am. |volume=56 |issue=6 |pages=1343–61 |year=2009 |month=December |pmid=19962025|doi=10.1016/j.pcl.2009.09.004 }}</ref>, bazen tavsiye edilmekle birlikte antibiyotikler genellikle mide iltihabında kullanılmazlar. Antibiyotik kullanılacaksa, yüksek direnç oranına sahip olmasından dolayı [[florokinolon]] yerine bir [[makrolid]] (örneğin [[azitromisin]]) tercih edilmektedir.<ref name=Bact2007/> Genellikle antibiyotik kullanımının yol açtığı [[Psödomembranöz kolit]] durumunda, bu hastalığa neden olan ilaç kesilir ve hasta [[metronidazol]] veya [[vankomisin]] ile tedavi edilir.<ref name="Mandell"/> Tedaviye yanıt verebilen bakteri ve protozoalar ''[[şigelloz|Shigella]]''<ref>{{cite journal|last=Christopher|first=PR|coauthors=David, KV, John, SM, Sankarapandian, V|title=Antibiotic therapy for Shigella dysentery.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2010 Aug 4|issue=8|pages=CD006784|pmid=20687081|doi=10.1002/14651858.CD006784.pub4}}</ref> ''[[Salmonellosis|Salmonella typhi]]'',<ref>{{cite journal|last=Effa|first=EE|coauthors=Lassi, ZS, Critchley, JA, Garner, P, Sinclair, D, Olliaro, PL, Bhutta, ZA|title=Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever).|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2011 Oct 5|issue=10|pages=CD004530|pmid=21975746|doi=10.1002/14651858.CD004530.pub4}}</ref> ve ''Giardia'' türleridir.<ref name=Giar2010/> ''Giardia'' türleri veya ''Entamoeba histolytica'' ile meydana gelen hastalık durumlarında, [[tinidazol]] tedavisi tavsiye edilir ve metronidazol tedavisine göre üstün yönleri vardır.<ref>{{cite journal|last=Gonzales|first=ML|coauthors=Dans, LF, Martinez, EG|title=Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis.|journal=Cochrane database of systematic reviews (Online)|date=2009 Apr 15|issue=2|pages=CD006085|pmid=19370624|doi=10.1002/14651858.CD006085.pub2}}</ref><ref name=Giar2010/> [[Dünya Sağlık Örgütü]] (DSÖ), kanlı ishal ve ateş görülen genç çocuklarda antibiyotiklerin kullanılmasını tavsiye etmektedir.<ref name=EBMED2010/>

===Bağırsak hareketliliğini azaltan ajanlar===
Bağırsak hareketliliğini azaltan ilaç tedavisinin teorik olarak komplikasyonlara yol açma riski vardır ve klinik deneyimlerle bu durumun olasılık dışı olduğunun gösterilmesine rağmen<ref name="Oxford"/> bu ilaçların kanlı ishal veya ateşle birlikte ishal görülen kişilerde kullanılması tavsiye edilmez.<ref name="Harrison">{{cite book |title=Harrison's Principles of Internal Medicine|publisher=McGraw-Hill |isbn=0-07-140235-7 |edition=16th |url=http://books.mcgraw-hill.com/medical/harrisons/}}</ref> İshal belirtilerine yönelik tedavide yaygın olarak bir [[opioid]] analogu olan [[Loperamid]] kullanılır.<ref name="SleisengerFordtran">{{cite book |first1=Mark |last1=Feldman |first2=Lawrence S. |last2=Friedman |first3=Marvin H.|last3=Sleisenger |title=Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease |publisher=Saunders |year=2002|isbn=0-7216-8973-6 |edition=7th |url=http://www.elsevier-international.com/catalogue/title.cfm?ISBN=0721689736}}</ref>Bununla birlikte, gelişmemiş kan-beyin bariyerini geçip zehirliliğe yol açabildiğinden loperamidin çocuklarda kullanılması tavsiye edilmez. Hafif ila orta derecede şiddetli vakalarda, üç değerli [[bizmut]] ile salisilatın oluşturduğu çözünmeyen bir bileşik olan [[Bizmut subsalisilat]] kullanılabilir<ref name="Oxford"/> ancak teorik olarak [[salisilat zehirliliği]] görülme olasılığı vardır.<ref name=EBMED2010/>

==Epidemiyoloji==
[[Görüntü: İshale bağlı hastalıkların dünya haritası - DALY - WHO2004.svg|küçük resim|[[Engellilere uygun yaşam yılı] 2004’te her 100.000&nbsp;yerli kişide ishal oranı.
{{Multicol}}
{{legend|#b3b3b3|<small>no data</small>}}
{{legend|#ffff65|<small>≤less 500</small>}}
{{legend|#fff200|<small>500–1000</small>}}
{{legend|#ffdc00|<small>1000–1500</small>}}
{{legend|#ffc600|<small>1500–2000</small>}}
{{legend|#ffb000|<small>2000–2500</small>}}
{{legend|#ff9a00|<small>2500–3000</small>}}
{{Multicol-break}}
{{legend|#ff8400|<small>3000–3500</small>}}
{{legend|#ff6e00|<small>3500–4000</small>}}
{{legend|#ff5800|<small>4000–4500</small>}}
{{legend|#ff4200|<small>4500–5000</small>}}
{{legend|#ff2c00|<small>5000–6000</small>}}
{{legend|#cb0000|<small>≥6000</small>}}
{{Multicol-end}}]]

Her yıl dünya çapında üç ila beş milyar mide iltihabı vakasının meydana geldiği tahmin edilmektedir <ref>{{cite journal|last=Elliott|first=EJ|title=Acute gastroenteritis in children.|journal=BMJ (Clinical research ed.)|date=2007 Jan 6|volume=334|issue=7583|pages=35–40|pmid=17204802|doi=10.1136/bmj.39036.406169.80|pmc=1764079}}</ref> ve bu hastalık en çok çocukları ve [[gelişmekte olan ülkeler]]de yaşayan insanları etkilemektedir.<ref name=Web09/> 2008 itibariyle beş yaş altı çocuklarda yaklaşık olarak 1.3&nbsp;milyon ölüme yol açmıştır<ref>{{cite journal|last=Black|first=RE|coauthors=Cousens, S, Johnson, HL, Lawn, JE, Rudan, I, Bassani, DG, Jha, P, Campbell, H, Walker, CF, Cibulskis, R, Eisele, T, Liu, L, Mathers, C, Child Health Epidemiology Reference Group of WHO and, UNICEF|title=Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis.|journal=Lancet|date=2010 Jun 5|volume=375|issue=9730|pages=1969–87|pmid=20466419|doi=10.1016/S0140-6736(10)60549-1}}</ref> ve bu ölüm vakalarının çoğu dünyanın en fakir uluslarında meydana gelmiştir.<ref name=M93/> Bu ölüm vakalarının 450.000'den çoğu 5&nbsp;yaş altı çocuklarda görülen rota virüse bağlıdır.<ref>{{cite journal|last=Tate|first=JE|coauthors=Burton, AH, Boschi-Pinto, C, Steele, AD, Duque, J, Parashar, UD, WHO-coordinated Global Rotavirus Surveillance, Network|title=2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis.|journal=The Lancet infectious diseases|date=2012 Feb|volume=12|issue=2|pages=136–41|pmid=22030330|doi=10.1016/S1473-3099(11)70253-5}}</ref><ref>{{cite journal|last=World Health Organization|title=Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008|journal=Weekly Epidemiological Record|year=2008|month=November|volume=47|issue=83|pages=421–428|url=http://www.who.int/wer/2008/wer8347.pdf|accessdate=10 May 2012}}</ref> [[Kolera]] her yıl üç ila beş milyon hastalık vakasına yol açmakta ve yaklaşık olarak 100.000 kişinin ölümüne neden olmaktadır.<ref name=Cholera11/> Gelişmekte olan ülkelerde iki yaş altı çocuklar yılda altı veya daha fazla kez enfeksiyona yakalanmakta ve bu enfeksiyonlar klinik olarak anlamlı mide iltihabına neden olmaktadır.<ref name=M93/> Kısmen, edinilmiş [[immünite (tıbbi)|bağışıklık]] dolayısıyla bu durum yetişkinlerde daha az görülmektedir.<ref name=Eck2011/>
1980'de, tüm nedenlere bağlı mide iltihabı sebebiyle, çoğunluğu gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere çocuklarda 4,6 milyon ölüm vakası meydana gelmiştir.<ref name="Mandell">{{cite book |first1=Gerald L. |last1=Mandell |first2=John E. |last2=Bennett|first3=Raphael |last3=Dolin |title=Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases |publisher=Churchill Livingstone |year=2004 |isbn=0-443-06643-4 |edition=6th |url=http://www.ppidonline.com/}}</ref> Büyük ölçüde [[oral rehidratasyon tedavisi]]nin kullanılmaya başlanması ve yaygın biçimde kullanılmasına bağlı olarak 2000 yılı sonunda ölüm oranları önemli bir biçimde azalmıştır (yıllık yaklaşık 1,5 milyon ölüm vakasına gerilemiştir).<ref name="Victora2000">{{cite journal |author=Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R |title=Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy |journal=Bull. World Health Organ. |volume=78|issue=10 |pages=1246–55 |year=2000 |pmid=11100619 |pmc=2560623}}</ref> ABD'de, mide iltihabına yol açan enfeksiyonlar en yaygın ikinci enfeksiyondur ([[soğuk algınlığı]]ndan sonra) ve yılda 200 ila 375&nbsp;milyon akut ishal vakasına <ref name=Eck2011/><ref name=M93/> ve yaklaşık on bin ölüm vakasına yol açarlar,<ref name=M93/> bu ölüm vakalarının 150 ila 300 tanesi beş yaş altı çocuklarda meydana gelir.<ref name=EBMED2010/>

==Tarihçe==
"Gastroenteritis" terimi ilk defa 1825 yılında kullanılmıştır.<ref>{{cite web |url=http://www.oed.com/ |title=Gastroenteritis|format= |work=[[Oxford English Dictionary]] 2011 |accessdate=January 15, 2012}}</ref> Bu zamandan önce, diğerlerinin yanı sıra daha yaygın biçimde [[karahumma]] veya "kolera morbus" olarak veya daha az yaygın biçimde "bağırsak gribi", "şişkinlik", "akıntı", "kolik", "bağırsak şikayeti" veya akut ishalin artık kullanılmayan diğer bir kaç isminden herhangi biri olarak bilinmekteydi.<ref name="archaic">[http://www.antiquusmorbus.com/English/English.htm Rudy's List of Archaic Medical Terms]</ref>

==Toplum ve kültür==
Mide iltihabı dünya çapında günlük konuşma dilinde birçok farklı şekilde adlandırılır; örneğin Meksika'da "[[Montezuma'nın intikamı]]", Hint yemeklerine bağlı olarak ABD'de "Delhi karnı" ve "arka kapıdan hızla kaçma", Fransa ve İspanya'da "turist", Türkiye'de "Turist hastalığı", vb.<ref name=M93/> Birçok askeri kampanyada rol oynamıştır ve "başarı cesaret gerektirir" (orijinali "no guts no glory") sözünün kaynağı olduğuna inanılır.<ref name=M93/>
Mide iltihabı, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yıllık 3,7&nbsp;milyon<ref name=EBMED2010/> ve Fransa'daki yıllık 3&nbsp;milyon hekim ziyaretinin ana sebebidir.<ref>{{cite journal|last=Flahault|first=A|coauthors=Hanslik, T|title=[Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe].|journal=Bulletin de l'Academie nationale de medecine|date=2010 Nov|volume=194|issue=8|pages=1415–24; discussion 1424-5|pmid=22046706}}</ref> Mide iltihabının, Amerika Birleşik Devletleri’nde bir bütün olarak yılda 23&nbsp;milyar USD masrafa neden olduğu düşünülmektedir <ref>{{cite book|last=Albert|first=edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H.|title=Essential infectious disease topics for primary care|year=2008|publisher=Humana Press|location=Totowa, NJ|isbn=978-1-58829-520-0|pages=66|url=http://books.google.ca/books?id=iGUKPeO9-ygC&pg=PA66}}</ref> ve bu masrafın tahminen 1&nbsp;milyar USD’lik kısmı yalnızca rota virüsten kaynaklanmaktadır.<ref name=EBMED2010/>

==Araştırma==
Mide iltihabına geliştirilme aşamasında olan bir kaç aşı mevcuttur; örneğin, mide iltihabının dünya genelinde en önemli iki nedeni olan Şigella ve enterotoksijenik ''Escherichia coli'' (ETEC) için aşılar.<ref name="WHO ETEC">{{cite web|last=World Health Organization|title=Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC)|url=http://www.who.int/vaccine_research/diseases/diarrhoeal/en/index4.html|work=Diarrhoeal Diseases|accessdate=3 May 2012}}</ref><ref name="WHO Shig">{{cite web|last=World Health Organization|title=Shigellosis|url=http://www.who.int/vaccine_research/diseases/diarrhoeal/en/index6.html|work=Diarrhoeal Diseases|accessdate=3 May 2012}}</ref>

==Diğer Hayvanlarda==
İnsanlarda mide iltihabına neden olan ajanların birçoğu, kedi ve köpeklerde görülen mide iltihabına da neden olmaktadır. En yaygın görülen organizmalar:'Kampilobakter'', ''Clostridium difficile'', ''Clostridium perfringens'' ve ''Salmonella''''dır. <ref>{{cite journal|last=Weese|first=JS|title=Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential.|journal=The Veterinary clinics of North America. Small animal practice|date=2011 Mar|volume=41|issue=2|pages=287-309|pmid=21486637|doi=10.1016/j.cvsm.2010.12.005}}</ref> Çok sayıda zehirli bitki de belirtilere yol açabilir.<ref>{{cite book|last=Rousseaux|first=Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin|title=Fundamentals of toxicologic pathology|year=2009|publisher=Academic|location=London|isbn=9780123704696|pages=182|url=http://books.google.ca/books?id=vkox3JS83k8C&pg=PA182|edition=2nd ed.}}</ref> Bazı ajanlar belirli türlere özgüdür. [[Bulaşıcı gastroenterit koronavirüs]] (TGEV) domuzlarda ortaya çıkar ve kusma, ishal ve su kaybına neden olur.<ref>{{cite book|last=MacLachlan|first=edited by N. James|title=Fenner's veterinary virology|year=2009|publisher=Elsevier Academic Press|location=Amsterdam|page=399|isbn=9780123751584|edition=4th ed.|coauthors=Dubovi, Edward J.|url=http://books.google.ca/books?id=TYFqlYO9eE4C&pg=PA399}}</ref> Domuzlara yabani kuşlardan geçtiği düşünülmektedir ve mevcut özel bir tedavisi yoktur.<ref>{{cite book|last=al.]|first=edited by James G. Fox ... [et|title=Laboratory animal medicine|year=2002|publisher=Academic Press|location=Amsterdam|isbn=9780122639517|pages=649|url=http://books.google.ca/books?id=m2ftfPMJnMMC&pg=PA649|edition=2nd ed.}}</ref> İnsanlara bulaşmaz.<ref>{{cite book|last=al.]|first=edited by Jeffrey J. Zimmerman ... [et|title=Diseases of swine|publisher=Wiley-Blackwell|location=Chichester, West Sussex|isbn=9780813822679|pages=504|url=http://books.google.ca/books?id=jVaemau17J4C&pg=PA504|edition=10th ed.}}</ref>

==Referanslar==
{{reflist|2}}



'''Gastrit'''. [[Alkol]], [[tütün]], [[kimya]]sal maddeler ve bunun gibi tahriş edici ürünlerden, [[bakteri]] ve [[virüs]] kökenli [[enfeksiyon]]lardan, [[alerji]]lerden kaynaklanabilen gastritin (ya da ''mide iltihabı''), ivegen biçiminin başlıca belirtileri arasında yemeklerden sonra midede rahatsızlık duygusu, bulantı, kusma, ekşime, iştah yitimi, [[mide]] ağrıları sayılabilir; genellikle ortaya çıkmasına yolaçan maddenin belirlenip, alımına son verilmesiyle kendiliğinden geçer.
'''Gastrit'''. [[Alkol]], [[tütün]], [[kimya]]sal maddeler ve bunun gibi tahriş edici ürünlerden, [[bakteri]] ve [[virüs]] kökenli [[enfeksiyon]]lardan, [[alerji]]lerden kaynaklanabilen gastritin (ya da ''mide iltihabı''), ivegen biçiminin başlıca belirtileri arasında yemeklerden sonra midede rahatsızlık duygusu, bulantı, kusma, ekşime, iştah yitimi, [[mide]] ağrıları sayılabilir; genellikle ortaya çıkmasına yolaçan maddenin belirlenip, alımına son verilmesiyle kendiliğinden geçer.

Sayfanın 17.45, 3 Şubat 2014 tarihindeki hâli

Şablon:TıpUyarı

Mide iltihabı
Gastroenteritis viruses: A = rotavirus, B = adenovirus, C = Norovirus and D = Astrovirus. The virus particles are shown at the same magnification to allow size comparison.
UzmanlıkGastroenteroloji Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Mide iltihabı (Gastroenteritis), mide ("gastro"-) ve ince bağırsak’ı ("entero"-) içeren mide bağırsak kanalı’nın iltihabı ("-itis") ile karakterize olan ve ishal, kusma , karın ağrısı ile krampa sebep olan bir tıbbi durumdur.[1] Mide iltihabından gastro, mide mikrobu ve mide virüsü olarak da bahsedilmiştir. Grip ile ilgisi olmamasına rağmen mide gribi ve gastrik grip olarak da adlandırılmıştır.

Küresel olarak, çocuklardaki çoğu vaka, rota virüs’ten kaynaklanır.[2] Yetişkinlerde, noro virüs[3] veKampilobakter[4] daha yaygındır. Diğer bakteriler (ya da onların toksinleri) ve parazitler de daha az görülen sebepler arasındadır. Bulaşma, uygun olmayan bir şekilde hazırlanmış yiyecek ya da kirli su tüketimi veya bulaşıcı hastalık taşıyan bireylerle yakın temas nedeniyle gerçekleşebilir.

Hastalığı yönetmenin temeli, yeterli sıvı alımında yatmaktadır. Hafif ya da orta derecedeki vakalar için bu genellikle oral rehidratasyon çözeltisi ile gerçekleştirilebilir. Daha ciddi vakalarda damar içinden sıvı verilmesi gerekebilir. Mide iltihabı öncelikle çocukları ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayanları etkilemektedir.

Semptomlar ve belirtiler

[[Görüntü:Bristol dışkı grafiği.svg|thumb|Tip 7 Bristol Dışkı Grafiği üzerinde, ishali gösterir]] Mide iltihabında genellikle hem ishal hem kusma görülür, [5] ya da daha az yaygın olarak sadece birisi kendini gösterir. [1] Mide krampı da görülebilir. [1] Belirtiler ve semptomlar, çoğunlukla bulaşıcı ajana yakalandıktan sonraki 12-72  saat içinde başlar. [6]Eğer sebebi viral bir ajansa, durum çoğunlukla bir hafta içinde ortadan kalkar.[5] Ayrıca bazı viral vakalar ateş, yorgunluk, baş ağrısı, ve adele ağrısı ile ilişkilendirilebilir.[5] Eğer dışkı kanlı ise, sebebinin bakteri olma ihtimali virüs [5] olma ihtimalinden fazladır. [7] Bazı bakteriyel enfeksiyonlar, şiddetli karın ağrısıyla ilişkili olabilir ve birkaç hafta sürebilir.[7]

Rota virüs bulaşan çocukların tamamen iyileşmesi, genellikle üç ila sekiz gün sürer.[8] Ancak, fakir ülkelerde, şiddetli enfeksiyonlar için tedavi erişilemez bir durumdadır ve inatçı ishal yaygındır.[9] Sıvı kaybı, ishal‘in yaygın bir komplikasyonudur]],[10] ve önemli ölçüde sıvı kaybı olan çocukta uzun süreli kılcal yenilenme, zayıf şekilde ciltte şişkinlik ve düzensiz nefes alma görülebilir.[11] Tekrarlayan enfeksiyonlar, genellikle sıhhi temizliği zayıf olan bölgelerde görülür ve kötü beslenme, [6] bodur büyüme ve uzun süreli bilişsel gecikmeye neden olabilir.[12]

Reaktif artrit, Kampilobakter türleri ile enfekte olan kişilerin %1’inde görülür ve %0,1’inde Guillain-Barre sendromu meydana gelir.[7] Hemolitik üremik sendrom (HUS), Shiga toksinüreten Escherichia coli ya da Şigella türleriyle enfekte olunması sonucu oluşabilir, bu da düşük trombosit sayısı, [böbrek yetmezliği|kötü böbrek fonksiyonu]] ve düşük alyuvar sayısı (bozulmaları sonucu) ile sonuçlanır.[13] Çocuklar, hemolitik üreme sendromuna yakalanmaya yetişkinlerden daha yatkındır.[12] Bazı viral enfeksiyonlar iyi huylu çocuk nöbetlerine neden olabilir.[1]

Sebep

Virüsler (özellikle rota virüs) ve Escherichia coli bakterisi ve Kampilobakter türleri mide iltihabının başlıca sebepleridir.[14][6] Ancak, bu sendroma sebep olabilen başka birçok bulaşıcı ajan mevcuttur.[12] Bulaşıcı olmayan sebepler zaman zaman görülür, fakat bunlar viral ya da bakteriyel kadar yaygın değildir etiyoloji.[1] Enfeksiyon riski, bağışıklık eksikliği ve nispeten düşük hijyen nedeniyle dolayı çocuklarda daha yüksektir.[1]

Viral

Mide iltihabına neden olan virüsler arasında rota virüs, noro virüs, adeno virüs, ve astro virüs bulunmaktadır]].[5][15] Rota virüs, çocuklarda görülen mide iltihabının en yaygın sebebidir [14] ve hem gelişmiş’de hem de gelişmekte olan ülkeler’de benzer vaka oranlarına yol açar.[8] Virüsler, çocuk yaş grubundaki bulaşıcı ishal olaylarının yaklaşık %70’inin sebebidir.[16] Rota virüs, bağışıklık kazanmış olmaları nedeniyle yetişkinlerde daha az görülür.[17] Noro virüs, Amerika’daki yetişkinlerde mide iltihabının en önemli sebebidir ve salgınların %90’ından fazlasından sorumludur.[5] Bu yerelleşmiş salgınlar genellikle insan gruplarının, yolcu gemileri, hastaneler ya da restoranlarda olduğu gibi, birbirlerine fiziksel olarak yakın bulundukları yerlerde zaman geçirdikleri zaman vuku bulur.[1] Kişilerin bulaşıcılığı, ishal bittikten sonra bile devam edebilir.[5] Noro virüs, çocuklarda görülen vakaların %10’unun sebebidir.[1]

Bakteriyel

Salmonella enterica serovar Typhimurium (ATCC 14028), Gram boyama ardından mikroskopla 1000 kat büyütülerek görülmektedir.

Gelişmiş ülkelerde, Campylobacter jejuni bakteriyel mide iltihabının başlıca sebebidir, bu vakaların yarısı kümes hayvanlarına maruz kalınması ile ilişkilidir]].[7]Çocuklarda vakaların yaklaşık %15’inin sebebi bakterilerdir, en yaygın tipleri Escherichia coli,Salmonella, Şigella ve Kampilobakter türleridir.[16] Gıdaya bakteri bulaşır ve gıda birkaç saat oda sıcaklığında kalır ise bakteri çoğalır ve gıdayı tüketen kişilerde enfeksiyon riskini arttırır.[12] Çiğ ya da az pişmiş et, kümes hayvanları, deniz ürünleri ve yumurtalar; çiğ tomurcuklar; pastörize edilmemiş süt ve yumuşak peynir; meyve ve sebze suları gibi bazı yiyecekler, yaygın olarak hastalıkla ilişkilendirilir.[18] Gelişmekte olan ülkelerde, özellikle Sahra Altı Afrika’da ve Asya’da, kolera mide iltihabının yaygın bir sebebidir. Bu enfeksiyon çoğunlukla kirlenmiş su ya da gıda ile bulaşır.[19]

ToksijenikClostridium difficile yaşlılarda daha sık görülen ishalin önemli bir nedenidir.[12] Yeni doğmuş bebekler, bu bakterileri semptom geliştirmeden taşıyabilirler.[12] Bu, yatan hastalarda görülen ishalin yaygın bir sebebidir ve genellikle antibiyotik kullanımıyla ilişkilendirilir[20]Staphylococcus aureus bulaşıcı ishali, antibiyotik kullanan kişilerde de görülebilir[21] "Turist ishali" genellikle bakteriyel mide iltihabının bir türüdür. Asit baskılayıcı ilacın, 'Clostridium difficile, Salmonella ve Kampilobakter türleri dahil birtakım organizmalara maruz kalındıktan sonra önemli enfeksiyon riskini artırdığı görülmektedir.[22] Risk, proton pompa inhibitör alan kişilerde, H2 antagonisti kullananlara göre daha fazladır.[22]

Parazitik

Birtakım birgözeli hayvanlar mide iltihabına sebep olabilir – en yaygını Giardia lambliadır – ancak Entamoeba histolytica ve Kriptosporidyum türlerini de içine almaktadır.[16] Grup olarak, bu ajanlar çocuklardaki vakaların yaklaşık %10’unu kapsar.[13] Giardia gelişmekte olan ülkelerde daha fazla görülür, ancak bu etiyolojik ajan, bu tip bir hastalığa bir dereceye kadar neredeyse her yerde sebep olmaktadır.[23] Yaygın olarak görülen yerlere seyahat eden kişilerde, kreşe giden çocuklarda, erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkeklerde ve felaketlerin ardından daha fazla görülür.ref name=Giar2010/>

Bulaşma

Kirlenmiş su tüketimi ya da bireylerin kişisel eşyalarının ortak kullanılması sonucu bulaşabilir.[6]Yağmurlu ve kurak mevsimli yerlerde, su kalitesi genellikle yağmurlu mevsimde kötüleşir ve bu durum salgınların baş gösterdiği zamanla ilişkilidir.[6] mevsimleri yaşayan bölgelerde, enfeksiyonlar kış mevsiminde daha yaygındır.[12] Bebeklerin uygun şekilde temizlenmemiş şişelerle Biberonla beslenmeleri, küresel ölçekte önemli bir sebeptir.[6] Bulaşma oranları, özellikle kalabalık hanelerde yaşayan [24] ve halihazırda kötü beslenme durumundaki çocuklar[5] başta olmak üzere, kötü hijyenle de ilişkilendirilir.[12] Tolerans geliştirdikten sonra, yetişkinler bazı organizmaları, belirti veya semptom göstermeden taşıyabilirler, bu sebeple bulaşıcı hastalığın doğal rezervuarları gibi hareket edebilirler.[12] Bazı ajanlar (Şigella gibi) sadece primatlarda görülürken, diğerleri geniş çeşitlilikteki hayvanlarda (Giardia gibi) görülebilir.[12]

Bulaşıcı Olmayan

Mide bağırsak kanalının iltihaplanmasına sebep bulaşıcı olmayan birtakım sebepler mevcuttur.[1] Daha yaygın olanlardan bazıları (Non steroidal antienflamatuar ilaçlar) gibi ilaçlar, laktoz gibi belirli gıdalar (laktoza duyarlı olanlarda) ve glutendir ( çölyak hastalığı olanlarda). Crohn hastalığı da mide iltihabının bulaşıcı olmayan (sık sık şiddetli) bir kaynağıdır.[1] Toksine ikincil derecede olan hastalık da görülebilir. Mide bulantısı, kusma ve ishalle ilişkisi olan gıdayla ilgili bazı durumlar arasında şunlar yer alır: bozulmuş yırtıcı balık tüketimine bağlı [[Ciguatera|ciguatera zehirlenmesi], belirli tipteki bozulmuş balık tüketimine bağlı scombroid, diğerleri arasında kirpi balığı tüketimine bağlı Tetrodoksin zehirlenmesi ve genellikle uygun biçimde korunmamış gıdadan kaynaklananbotülizm[25]

Fizyopatoloji

Mide iltihabı, küçük ya da kalın bağırsaktaki enfeksiyon sonucu oluşan kusma veya ishal olarak tanımlanır.[12] İnce bağırsaktaki değişiklikler genellikle iltihaplı değilken kalın bağırsaktaki değişiklikler iltihaplıdır.[12] Bir enfeksiyona neden olmak için gereken hastalık mikrobu sayısı birden ( kriptosporidyum için) 108’a (Vibrio cholerae için) kadar değişkenlik gösterir.[12]

Teşhis

Mide iltihabı, genellikle kişinin gösterdiği semptom ve belirtilere dayanarak klinik olarak teşhis edilir.[5]Sebebini tam olarak belirlemeye, durumun kontrolünü değiştirmeyeceği için çoğunlukla ihtiyaç yoktur.[6]Ancak, dışkısında kan olanlarda, gıda zehirlenmesine maruz kalanlarda ve son zamanlarda gelişmekte olan ülkeleri ziyaret edenlerde dışkı kültürü uygulanmalıdır.[16] Ayrıca, takip için tanısal test yapılabilir.[5] Hipoglisemi, yeni doğanların ve çocukların %10’unda görüldüğü için, bu nüfusta serum glikoz ölçümü önerilir.[11] Şiddetli bir sıvı kaybı endişesi olduğunda, elektrolitler ve böbrek fonksiyonu da kontrol edilmelidir.[16]

Sıvı kaybı

Kişide sıvı kaybı olup olmadığının belirlenmesi, durum tespitinin önemli bir parçasıdır, sıvı kaybı genellikle hafif (%3–5), orta (%6–9) ve ağır (≥%10) vakalar olarak ayrılır.[1] Çocuklarda, orta ya da ağır derecede sıvı kaybının en doğru belirtileri sürekli kılcal yenilenme, zayıf şekilde ciltte şişkinlik ve normal olmayan nefes almadır.[11][26] Diğer faydalı bulgular (birlikte kullanıldığında) arasında çökmüş gözler, azalmış aktivite, gözyaşı eksikliği ve ağız kuruluğu yer alır.[1] Normal idrar çıkışı ve ağızdan sıvı alımı rahatlatıcıdır.[11] Laboratuvar testi, sıvı kaybının derecesini belirlemek açısından az bir klinik öneme sahiptir.[1]

Ayırıcı tanı

Mide iltihabındaki belirti ve semptomları taklit eden, elenmesi gereken diğer potansiyel sebepler arasında apandisit, bağırsak düğümlenmesi, iltihabi bağırsak hastalığı, idrar yolu enfeksiyonu ve şeker hastalığı yer almaktadır.[16] Pankreas yetersizliği, kısa bağırsak sendromu, Whipple hastalığı, çölyak hastalığı ve yersiz laksatif kullanımı da göz önünde bulundurulmalıdır.[27] Kişide eğer sadece kusma ya da ishal görülüyorsa (ikisinden ziyade), ayırıcı tanı koymak zor olabilir.[1] Apandisit vakalarının %33’ünde, kusma, karın ağrısı ve az miktarda ishal görülebilir.[1] Bu, mide iltihabındaki oldukça çok miktarda görülen ishale tezat teşkil eder.[1] Çocuklarda görülen akciğer veya idrar yolun enfeksiyonları da kusmaya veya ishale sebep olabilir.[1] Klasik diyabetik ketoasidoz (DKA)’da karın ağrısı, mide bulantısı ve kusma görülebilir; fakat ishal görülmez.[1] Yapılan bir çalışmada, diyabetik ketoasidozlu çocukların %17’sine ilk başta mide iltihabı teşhisi konulduğu ortaya çıkarılmıştır.[1]

Önleme

Dosya:RotavirüsV2009.gif
Pozitif sonuçlanan rota virüs testlerinin yüzdesi, izleme haftası, Amerika Birleşik Devletleri, Temmuz 2000 – Haziran 2009.

Yaşam tarzı

Kolay erişilebilir temiz suyun ve iyi sıhhi uygulamaların sağlanması, enfeksiyon ve klinik olarak anlamlı mide iltihabı oranlarının azaltılmasında öneme sahiptir.[12] Kişisel önlemlerin el yıkama gibi), hem gelişmekte olan hem de gelişmiş ülkelerde, mide iltihabı insidansını ve yaygınlık oranlarını %30’a kadar azalttığı bulunmuştur.[11] Alkol bazlı jeller de etkili olabilir.[11] Anne sütü ile beslenme, özellikle kötü hijyene sahip yerlerde, hijyenin iyileştirilmesi kadar önemlidir.[6] Anne sütü, hem enfeksiyon sıklığını hem de süresini azaltır.[1] Bozulmuş gıda ve içecekten kaçınmak da etkili olabilir.[28]

Aşılama

Etkili ve güvenli olması nedeniyle, 2009 yılında, Dünya Sağlık Örgütü rota virüs aşısı’nın dünyadaki tüm çocuklara uygulanmasını önermiştir. [29][14] Halihazırda iki adet ticari rota virüs aşısı mevcuttur ve birkaç tanesi daha geliştirme aşamasındadır.[29] Afrika ve Asya’da bu aşılar, yeni doğanlarda şiddetli hastalığı azaltmıştır [29] ve ulusal bağışıklık programlarını devreye sokan ülkelerde hastalığın oranlarında ve şiddetinde azalma görülmüştür.[30][31] Ayrıca bu aşı, dolaşımdaki enfeksiyonların sayısını azaltarak aşılanmayan çocuklarda da hastalığı önleyebilir.[32] 2000 yılından beri, ABD’de rota virüs aşısı programının uygulanması sayesinde ishal vakalarının sayısı yüzde seksen kadar azaltmıştır.[33][34][35]Aşının ilk dozu, 6 ila 15 haftalık yeni doğan bebeklere verilmelidir.[14] oral kolera aşısı’nın 2  yıl boyunca %50-60 etkili olduğu bulunmuştur.[36]

Yönetim

Mide iltihabı, genellikle ilaç gerektirmeyen akut ve kendi kendini sınırlayan bir hastalıktır.[10] Hafif ve orta dereceli sıvı kaybında tercih edilen tedavi oral rehidratasyon tedavisi (ORT)’dir.[13]Metoklopramid ve/veya ondansetron da bazı çocuklarda işe yarayabilir,[37] ve butylscopolamine, karın ağrısı tedavisinde faydalıdır]].[38]

Su kaybını giderme

Hem çocuklarda hem de yetişkinlerde mide iltihabının en önemli tedavisi su kaybını gidermedir. Bu, tercihen oral rehidratasyon tedavisi ile gerçekleştirilir, eğer şuur seviyesinde azalma varsa ya da sıvı kaybı şiddetliyse, damar içi gerekebilir.[39][40] Kompleks karbonhidratlar ile yapılan oral replasman tedavi ürünleri (örneğin buğday veya pirinçten yapılanlar), basit şeker bazlı olanlardan daha üstün olabilir.[41] Özellikle basit şekeri yüksek olan içecekler, meşrubatlar ve meyve suları gibi, ishali arttırabilecekleri için 5 yaşın altındaki çocuklara tavsiye edilmemektedir.[10]Daha açık ve etkili oral rehidratasyon preparatları mevcut değilse ya da içilemiyorsa, sade içme suyu kullanılabilir.[10] Genç çocuklarda sıvı vermek için, uygun görülmesi halinde, nazogastrik tüp kullanılabilir.[16]

Beslenme

Anne sütü ile beslenen bebeklerin her zamanki şekilde beslenmeye devam etmeleri tavsiye edilir, mama ile beslenen bebeklerin ise, oral rehidratasyon tedavisi ile su kaybı giderildikten sonra mamaya devam etmeleri önerilir.[42] Laktozsuz ya da laktozu azalmış mamalar genellikle zorunlu değildir.[42] Çocuklar ishal sırasında, basit şekeri yüksek olan gıdalardan kaçınarak, olağan diyetlerine devam etmelidir.[42] BRAT diyeti (muz, pirinç, elma püresi, kızarmış ekmek ve çay), yetersiz besinler içerdiği ve normal beslenme üzerinde hiçbir yararı olmadığı için, artık tavsiye edilmemektedir.[42] Probiyotiklerin hem hastalığın süresini hem de dışkıların sıklığını azaltmada yararlı olduğu görülmüştür.[43] Antibiyotik kaynaklı ishalin önlenmesi ve tedavisinde de faydalı olabilirler. [44] Mayalanmış süt ürünleri (yoğurt gibi) de aynı şekilde yararlıdır.[45] Çinko takviyesinin, gelişmekte olan ülkelerdeki çocuklarda ishalin hem tedavisinde hem de önlenmesinde etkili olduğu görülmektedir.[46]

Mide Bulantısı İlaçları

Mide bulantısı ilaçları çocuklarda kusma tedavisinde faydalı olabilir. Ondansetron'un, tek doz olmasına bağlı olarak damar yolundan sıvı verilmesine daha az ihtiyaç duyulması, hastaneye yatışları azaltması ve kusmayı azaltması gibi bazı faydaları bulunmaktadır.[47][48][49]Metoklopramid de faydalı olabilir.[49] Bununla birlikte, ondansetron kullanımı, çocuklarda hastaneye dönüş oranda artış ile ilişkilendirilebilir.[50] Damar yolundan vermek üzere hazırlanan ondansetron, klinik olarak uygun görüldüğü takdirde, ağızdan verilebilir.[51][[Dimenhidrinat] kusmayı azaltır ancak önemli bir klinik faydası yok gibi görülmektedir.[1]

Antibiyotikler

Özellikle belirtilerin şiddetli olması[52] veya duyarlı bakteriden kaynaklanan bir nedenin ayrıştırılması veya bundan şüphe edilmesi durumunda[53], bazen tavsiye edilmekle birlikte antibiyotikler genellikle mide iltihabında kullanılmazlar. Antibiyotik kullanılacaksa, yüksek direnç oranına sahip olmasından dolayı florokinolon yerine bir makrolid (örneğin azitromisin) tercih edilmektedir.[7] Genellikle antibiyotik kullanımının yol açtığı Psödomembranöz kolit durumunda, bu hastalığa neden olan ilaç kesilir ve hasta metronidazol veya vankomisin ile tedavi edilir.[54] Tedaviye yanıt verebilen bakteri ve protozoalar Shigella[55] Salmonella typhi,[56] ve Giardia türleridir.[23] Giardia türleri veya Entamoeba histolytica ile meydana gelen hastalık durumlarında, tinidazol tedavisi tavsiye edilir ve metronidazol tedavisine göre üstün yönleri vardır.[57][23] Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), kanlı ishal ve ateş görülen genç çocuklarda antibiyotiklerin kullanılmasını tavsiye etmektedir.[1]

Bağırsak hareketliliğini azaltan ajanlar

Bağırsak hareketliliğini azaltan ilaç tedavisinin teorik olarak komplikasyonlara yol açma riski vardır ve klinik deneyimlerle bu durumun olasılık dışı olduğunun gösterilmesine rağmen[27] bu ilaçların kanlı ishal veya ateşle birlikte ishal görülen kişilerde kullanılması tavsiye edilmez.[58] İshal belirtilerine yönelik tedavide yaygın olarak bir opioid analogu olan Loperamid kullanılır.[59]Bununla birlikte, gelişmemiş kan-beyin bariyerini geçip zehirliliğe yol açabildiğinden loperamidin çocuklarda kullanılması tavsiye edilmez. Hafif ila orta derecede şiddetli vakalarda, üç değerli bizmut ile salisilatın oluşturduğu çözünmeyen bir bileşik olan Bizmut subsalisilat kullanılabilir[27] ancak teorik olarak salisilat zehirliliği görülme olasılığı vardır.[1]

Epidemiyoloji

[[Görüntü: İshale bağlı hastalıkların dünya haritası - DALY - WHO2004.svg|küçük resim|[[Engellilere uygun yaşam yılı] 2004’te her 100.000 yerli kişide ishal oranı.

  no data
  ≤less 500
  500–1000
  1000–1500
  1500–2000
  2000–2500
  2500–3000
  3000–3500
  3500–4000
  4000–4500
  4500–5000
  5000–6000
  ≥6000

]]

Her yıl dünya çapında üç ila beş milyar mide iltihabı vakasının meydana geldiği tahmin edilmektedir [60] ve bu hastalık en çok çocukları ve gelişmekte olan ülkelerde yaşayan insanları etkilemektedir.[6] 2008 itibariyle beş yaş altı çocuklarda yaklaşık olarak 1.3 milyon ölüme yol açmıştır[61] ve bu ölüm vakalarının çoğu dünyanın en fakir uluslarında meydana gelmiştir.[12] Bu ölüm vakalarının 450.000'den çoğu 5 yaş altı çocuklarda görülen rota virüse bağlıdır.[62][63] Kolera her yıl üç ila beş milyon hastalık vakasına yol açmakta ve yaklaşık olarak 100.000 kişinin ölümüne neden olmaktadır.[19] Gelişmekte olan ülkelerde iki yaş altı çocuklar yılda altı veya daha fazla kez enfeksiyona yakalanmakta ve bu enfeksiyonlar klinik olarak anlamlı mide iltihabına neden olmaktadır.[12] Kısmen, edinilmiş bağışıklık dolayısıyla bu durum yetişkinlerde daha az görülmektedir.[5] 1980'de, tüm nedenlere bağlı mide iltihabı sebebiyle, çoğunluğu gelişmekte olan ülkelerde olmak üzere çocuklarda 4,6 milyon ölüm vakası meydana gelmiştir.[54] Büyük ölçüde oral rehidratasyon tedavisinin kullanılmaya başlanması ve yaygın biçimde kullanılmasına bağlı olarak 2000 yılı sonunda ölüm oranları önemli bir biçimde azalmıştır (yıllık yaklaşık 1,5 milyon ölüm vakasına gerilemiştir).[64] ABD'de, mide iltihabına yol açan enfeksiyonlar en yaygın ikinci enfeksiyondur (soğuk algınlığından sonra) ve yılda 200 ila 375 milyon akut ishal vakasına [5][12] ve yaklaşık on bin ölüm vakasına yol açarlar,[12] bu ölüm vakalarının 150 ila 300 tanesi beş yaş altı çocuklarda meydana gelir.[1]

Tarihçe

"Gastroenteritis" terimi ilk defa 1825 yılında kullanılmıştır.[65] Bu zamandan önce, diğerlerinin yanı sıra daha yaygın biçimde karahumma veya "kolera morbus" olarak veya daha az yaygın biçimde "bağırsak gribi", "şişkinlik", "akıntı", "kolik", "bağırsak şikayeti" veya akut ishalin artık kullanılmayan diğer bir kaç isminden herhangi biri olarak bilinmekteydi.[66]

Toplum ve kültür

Mide iltihabı dünya çapında günlük konuşma dilinde birçok farklı şekilde adlandırılır; örneğin Meksika'da "Montezuma'nın intikamı", Hint yemeklerine bağlı olarak ABD'de "Delhi karnı" ve "arka kapıdan hızla kaçma", Fransa ve İspanya'da "turist", Türkiye'de "Turist hastalığı", vb.[12] Birçok askeri kampanyada rol oynamıştır ve "başarı cesaret gerektirir" (orijinali "no guts no glory") sözünün kaynağı olduğuna inanılır.[12] Mide iltihabı, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yıllık 3,7 milyon[1] ve Fransa'daki yıllık 3 milyon hekim ziyaretinin ana sebebidir.[67] Mide iltihabının, Amerika Birleşik Devletleri’nde bir bütün olarak yılda 23 milyar USD masrafa neden olduğu düşünülmektedir [68] ve bu masrafın tahminen 1 milyar USD’lik kısmı yalnızca rota virüsten kaynaklanmaktadır.[1]

Araştırma

Mide iltihabına geliştirilme aşamasında olan bir kaç aşı mevcuttur; örneğin, mide iltihabının dünya genelinde en önemli iki nedeni olan Şigella ve enterotoksijenik Escherichia coli (ETEC) için aşılar.[69][70]

Diğer Hayvanlarda

İnsanlarda mide iltihabına neden olan ajanların birçoğu, kedi ve köpeklerde görülen mide iltihabına da neden olmaktadır. En yaygın görülen organizmalar:'Kampilobakter, Clostridium difficile, Clostridium perfringens ve Salmonella'dır. [71] Çok sayıda zehirli bitki de belirtilere yol açabilir.[72] Bazı ajanlar belirli türlere özgüdür. Bulaşıcı gastroenterit koronavirüs (TGEV) domuzlarda ortaya çıkar ve kusma, ishal ve su kaybına neden olur.[73] Domuzlara yabani kuşlardan geçtiği düşünülmektedir ve mevcut özel bir tedavisi yoktur.[74] İnsanlara bulaşmaz.[75]

Referanslar

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z Singh, Amandeep (July 2010). "Pediatric Emergency Medicine Practice Acute Gastroenteritis — An Update". Emergency Medicine Practice. 7 (7). 
  2. ^ Tate JE, Burton AH, Boschi-Pinto C, Steele AD, Duque J, Parashar UD (February 2012). "2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis". The Lancet Infectious Diseases. 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330. 
  3. ^ Marshall JA, Bruggink LD (April 2011). "The dynamics of norovirus outbreak epidemics: recent insights". International Journal of Environmental Research and Public Health. 8 (4): 1141–9. doi:10.3390/ijerph8041141. PMC 3118882 $2. PMID 21695033. 
  4. ^ Man SM (December 2011). "The clinical importance of emerging Campylobacter species". Nature Reviews. Gastroenterology & Hepatology. 8 (12): 669–85. doi:10.1038/nrgastro.2011.191. PMID 22025030. 
  5. ^ a b c d e f g h i j k l Eckardt AJ, Baumgart DC (January 2011). "Viral gastroenteritis in adults". Recent Patents on Anti-infective Drug Discovery. 6 (1): 54–63. PMID 21210762. 
  6. ^ a b c d e f g h i Webber, Roger (2009). Communicable disease epidemiology and control : a global perspective (3rd bas.). Wallingford, Oxfordshire: Cabi. s. 79. ISBN 978-1-84593-504-7. 
  7. ^ a b c d e Galanis, E (2007 Sep 11). "Campylobacter and bacterial gastroenteritis". CMAJ : Canadian Medical Association. 177 (6): 570–1. doi:10.1503/cmaj.070660. PMC 1963361 $2. PMID 17846438.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  8. ^ a b Meloni, A (2011 Oct). "Epidemiology and prevention of rotavirus infection: an underestimated issue?". The journal of maternal-fetal & neonatal medicine : the official journal of the European Association of Perinatal Medicine, the Federation of Asia and Oceania Perinatal Societies, the International Society of Perinatal Obstetricians. 24 Suppl 2: 48–51. doi:10.3109/14767058.2011.601920. PMID 21749188.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  9. ^ "Toolkit". DefeatDD. Erişim tarihi: 3 May 2012. 
  10. ^ a b c d "Management of acute diarrhoea and vomiting due to gastoenteritis in children under 5". National Institute of Clinical Excellence. April 2009. 
  11. ^ a b c d e f Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies. ss. 830–839. ISBN 0-07-148480-9. 
  12. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Mandell 2010 Chp. 93
  13. ^ a b c Elliott, EJ (2007 Jan 6). "Acute gastroenteritis in children". BMJ (Clinical research ed.). 334 (7583): 35–40. doi:10.1136/bmj.39036.406169.80. PMC 1764079 $2. PMID 17204802.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  14. ^ a b c d Szajewska, H (2010 Jan). "Gastrointestinal infections in the pediatric population". Current opinion in gastroenterology. 26 (1): 36–44. doi:10.1097/MOG.0b013e328333d799. PMID 19887936.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  15. ^ Dennehy PH (January 2011). "Viral gastroenteritis in children". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1): 63–4. doi:10.1097/INF.0b013e3182059102. PMID 21173676. 
  16. ^ a b c d e f g Webb, A (2005 Apr). "Acute gastroenteritis in children". Australian family physician. 34 (4): 227–31. PMID 15861741.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  17. ^ Desselberger U, Huppertz HI (January 2011). "Immune responses to rotavirus infection and vaccination and associated correlates of protection". The Journal of Infectious Diseases. 203 (2): 188–95. doi:10.1093/infdis/jiq031. PMC 3071058 $2. PMID 21288818. 
  18. ^ Nyachuba, DG (2010 May). "Foodborne illness: is it on the rise?". Nutrition Reviews. 68 (5): 257-69. doi:10.1111/j.1753-4887.2010.00286.x. PMID 20500787.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  19. ^ a b Charles, RC (2011 Oct). "Cholera in the 21st century". Current opinion in infectious diseases. 24 (5): 472-7. doi:10.1097/QCO.0b013e32834a88af. PMID 21799407.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  20. ^ Moudgal, V (2012 Feb). "Clostridium difficile colitis: a review". Hospital practice (1995). 40 (1): 139-48. doi:10.3810/hp.2012.02.954. PMID 22406889.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  21. ^ Lin, Z (2010 May). "Staphylococcal enterocolitis: forgotten but not gone?". Digestive diseases and sciences. 55 (5): 1200-7. PMID 19609675.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  22. ^ a b Leonard, J (2007 Sep). "Systematic review of the risk of enteric infection in patients taking acid suppression". The American journal of gastroenterology. 102 (9): 2047–56; quiz 2057. doi:10.1111/j.1572-0241.2007.01275.x. PMID 17509031.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  23. ^ a b c Escobedo, AA (2010 Oct). "Giardiasis: the ever-present threat of a neglected disease". Infectious disorders drug targets. 10 (5): 329–48. PMID 20701575.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  24. ^ Grimwood, K (2009 Dec). "Acute and persistent diarrhea". Pediatric clinics of North America. 56 (6): 1343–61. doi:10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID 19962025.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  25. ^ Lawrence, DT (2007 May). "Food poisoning". Emergency medicine clinics of North America. 25 (2): 357-73; abstract ix. doi:10.1016/j.emc.2007.02.014. PMID 17482025.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  26. ^ Steiner, MJ (2004 Jun 9). "Is this child dehydrated?". JAMA : the Journal of the American Medical Association. 291 (22): 2746–54. doi:10.1001/jama.291.22.2746. PMID 15187057.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  27. ^ a b c Warrell D.A., Cox T.M., Firth J.D., Benz E.J., (Ed.) (2003). The Oxford Textbook of Medicine (4th bas.). Oxford University Press. ISBN 0-19-262922-0. 
  28. ^ "Viral Gastroenteritis". Center for Disease Control and Prevention. February 2011. Erişim tarihi: 16 April 2012. 
  29. ^ a b c World Health Organization (December 2009). "Rotavirus vaccines: an update" (PDF). Weekly epidemiological record. 51–52 (84): 533–540. Erişim tarihi: 10 May 2012. 
  30. ^ Giaquinto, C (2011 July). "Summary of effectiveness and impact of rotavirus vaccination with the oral pentavalent rotavirus vaccine: a systematic review of the experience in industrialized countries". Human Vaccines. 7. 7: 734–748. doi:10.4161/hv.7.7.15511. PMID 21734466. Erişim tarihi: 10 May 2012.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |year= (yardım)
  31. ^ Jiang, V (July 2010). "Performance of rotavirus vaccines in developed and developing countries". Human Vaccines. 6 (7): 532–542. PMID 20622508. Erişim tarihi: 10 May 2012.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  32. ^ Patel, MM (2011 Jan). "Real-world impact of rotavirus vaccination". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1 Suppl): S1-5. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefa1f. PMID 21183833.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  33. ^ US Center for Disease Control and Prevention (2008). "Delayed onset and diminished magnitude of rotavirus activity—United States, November 2007 – May 2008". Morbidity and Mortality Weekly Report. 57 (25): 697–700. Erişim tarihi: 3 May 2012. 
  34. ^ "Reduction in rotavirus after vaccine introduction—United States, 2000–2009". MMWR Morb. Mortal. Wkly. Rep. 58 (41): 1146–9. October 2009. PMID 19847149. 
  35. ^ Tate, JE (2011 Jan). "Uptake, impact, and effectiveness of rotavirus vaccination in the United States: review of the first 3 years of postlicensure data". The Pediatric Infectious Disease Journal. 30 (1 Suppl): S56-60. doi:10.1097/INF.0b013e3181fefdc0. PMID 21183842.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  36. ^ Sinclair, D (2011 Mar 16). "Oral vaccines for preventing cholera". Cochrane database of systematic reviews (Online) (3): CD008603. doi:10.1002/14651858.CD008603.pub2. PMID 21412922.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  37. ^ Alhashimi D, Al-Hashimi H, Fedorowicz Z (2009). Alhashimi, Dunia (Ed.). "Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents". Cochrane Database Syst Rev (2): CD005506. doi:10.1002/14651858.CD005506.pub4. PMID 19370620. 
  38. ^ Tytgat GN (2007). "Hyoscine butylbromide: a review of its use in the treatment of abdominal cramping and pain". Drugs. 67 (9): 1343–57. PMID 17547475. 
  39. ^ "BestBets: Fluid Treatment of Gastroenteritis in Adults". 
  40. ^ Canavan A, Arant BS (October 2009). "Diagnosis and management of dehydration in children". Am Fam Physician. 80 (7): 692–6. PMID 19817339. 
  41. ^ Gregorio GV, Gonzales ML, Dans LF, Martinez EG (2009). Gregorio, Germana V (Ed.). "Polymer-based oral rehydration solution for treating acute watery diarrhoea". Cochrane Database Syst Rev (2): CD006519. doi:10.1002/14651858.CD006519.pub2. PMID 19370638. 
  42. ^ a b c d King CK, Glass R, Bresee JS, Duggan C (November 2003). "Managing acute gastroenteritis among children: oral rehydration, maintenance, and nutritional therapy". MMWR Recomm Rep. 52 (RR-16): 1–16. PMID 14627948. 
  43. ^ Allen SJ, Martinez EG, Gregorio GV, Dans LF (2010). Allen, Stephen J (Ed.). "Probiotics for treating acute infectious diarrhoea". Cochrane Database Syst Rev. 11 (11): CD003048. doi:10.1002/14651858.CD003048.pub3. PMID 21069673. 
  44. ^ Hempel, S (2012 May 9). "Probiotics for the prevention and treatment of antibiotic-associated diarrhea: a systematic review and meta-analysis". JAMA: the Journal of the American Medical Association. 307 (18): 1959-69. PMID 22570464.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  45. ^ Mackway-Jones, Kevin (June 2007). "Does yogurt decrease acute diarrhoeal symptoms in children with acute gastroenteritis?". BestBets. 
  46. ^ Telmesani, AM (2010 May). "Oral rehydration salts, zinc supplement and rota virus vaccine in the management of childhood acute diarrhea". Journal of family and community medicine. 17 (2): 79–82. doi:10.4103/1319-1683.71988. PMC 3045093 $2. PMID 21359029.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  47. ^ DeCamp LR, Byerley JS, Doshi N, Steiner MJ (September 2008). "Use of antiemetic agents in acute gastroenteritis: a systematic review and meta-analysis". Arch Pediatr Adolesc Med. 162 (9): 858–65. doi:10.1001/archpedi.162.9.858. PMID 18762604. 
  48. ^ Mehta S, Goldman RD (2006). "Ondansetron for acute gastroenteritis in children". Can Fam Physician. 52 (11): 1397–8. PMC 1783696 $2. PMID 17279195. 
  49. ^ a b Fedorowicz, Z (2011 Sep 7). "Antiemetics for reducing vomiting related to acute gastroenteritis in children and adolescents". Cochrane database of systematic reviews (Online). 9 (9): CD005506. doi:10.1002/14651858.CD005506.pub5. PMID 21901699.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  50. ^ Sturm JJ, Hirsh DA, Schweickert A, Massey R, Simon HK (May 2010). "Ondansetron use in the pediatric emergency department and effects on hospitalization and return rates: are we masking alternative diagnoses?". Ann Emerg Med. 55 (5): 415–22. doi:10.1016/j.annemergmed.2009.11.011. PMID 20031265. 
  51. ^ "Ondansetron". Lexi-Comp. May 2011. 
  52. ^ Traa BS, Walker CL, Munos M, Black RE (April 2010). "Antibiotics for the treatment of dysentery in children". Int J Epidemiol. 39 (Suppl 1): i70–4. doi:10.1093/ije/dyq024. PMC 2845863 $2. PMID 20348130. 
  53. ^ Grimwood K, Forbes DA (December 2009). "Acute and persistent diarrhea". Pediatr. Clin. North Am. 56 (6): 1343–61. doi:10.1016/j.pcl.2009.09.004. PMID 19962025. 
  54. ^ a b Mandell, Gerald L.; Bennett, John E.; Dolin, Raphael (2004). Mandell's Principles and Practices of Infection Diseases (6th bas.). Churchill Livingstone. ISBN 0-443-06643-4. 
  55. ^ Christopher, PR (2010 Aug 4). "Antibiotic therapy for Shigella dysentery". Cochrane database of systematic reviews (Online) (8): CD006784. doi:10.1002/14651858.CD006784.pub4. PMID 20687081.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  56. ^ Effa, EE (2011 Oct 5). "Fluoroquinolones for treating typhoid and paratyphoid fever (enteric fever)". Cochrane database of systematic reviews (Online) (10): CD004530. doi:10.1002/14651858.CD004530.pub4. PMID 21975746.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  57. ^ Gonzales, ML (2009 Apr 15). "Antiamoebic drugs for treating amoebic colitis". Cochrane database of systematic reviews (Online) (2): CD006085. doi:10.1002/14651858.CD006085.pub2. PMID 19370624.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  58. ^ Harrison's Principles of Internal Medicine (16th bas.). McGraw-Hill. ISBN 0-07-140235-7. 
  59. ^ Feldman, Mark; Friedman, Lawrence S.; Sleisenger, Marvin H. (2002). Sleisenger & Fordtran's Gastrointestinal and Liver Disease (7th bas.). Saunders. ISBN 0-7216-8973-6. 
  60. ^ Elliott, EJ (2007 Jan 6). "Acute gastroenteritis in children". BMJ (Clinical research ed.). 334 (7583): 35–40. doi:10.1136/bmj.39036.406169.80. PMC 1764079 $2. PMID 17204802.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  61. ^ Black, RE (2010 Jun 5). "Global, regional, and national causes of child mortality in 2008: a systematic analysis". Lancet. 375 (9730): 1969–87. doi:10.1016/S0140-6736(10)60549-1. PMID 20466419.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  62. ^ Tate, JE (2012 Feb). "2008 estimate of worldwide rotavirus-associated mortality in children younger than 5 years before the introduction of universal rotavirus vaccination programmes: a systematic review and meta-analysis". The Lancet infectious diseases. 12 (2): 136–41. doi:10.1016/S1473-3099(11)70253-5. PMID 22030330.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  63. ^ World Health Organization (November 2008). "Global networks for surveillance of rotavirus gastroenteritis, 2001–2008" (PDF). Weekly Epidemiological Record. 47 (83): 421–428. Erişim tarihi: 10 May 2012. 
  64. ^ Victora CG, Bryce J, Fontaine O, Monasch R (2000). "Reducing deaths from diarrhoea through oral rehydration therapy". Bull. World Health Organ. 78 (10): 1246–55. PMC 2560623 $2. PMID 11100619. 
  65. ^ "Gastroenteritis". Oxford English Dictionary 2011. Erişim tarihi: January 15, 2012. 
  66. ^ Rudy's List of Archaic Medical Terms
  67. ^ Flahault, A (2010 Nov). "[Epidemiology of viral gastroenteritis in France and Europe]". Bulletin de l'Academie nationale de medecine. 194 (8): 1415–24; discussion 1424-5. PMID 22046706.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım); Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  68. ^ Albert, edited by Neil S. Skolnik ; associate editor, Ross H. (2008). Essential infectious disease topics for primary care. Totowa, NJ: Humana Press. s. 66. ISBN 978-1-58829-520-0. 
  69. ^ World Health Organization. "Enterotoxigenic Escherichia coli (ETEC)". Diarrhoeal Diseases. Erişim tarihi: 3 May 2012. 
  70. ^ World Health Organization. "Shigellosis". Diarrhoeal Diseases. Erişim tarihi: 3 May 2012. 
  71. ^ Weese, JS (2011 Mar). "Bacterial enteritis in dogs and cats: diagnosis, therapy, and zoonotic potential". The Veterinary clinics of North America. Small animal practice. 41 (2): 287-309. doi:10.1016/j.cvsm.2010.12.005. PMID 21486637.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  72. ^ Rousseaux, Wanda Haschek, Matthew Wallig, Colin (2009). Fundamentals of toxicologic pathology (2nd ed. bas.). London: Academic. s. 182. ISBN 9780123704696. 
  73. ^ MacLachlan, edited by N. James (2009). Fenner's veterinary virology (4th ed. bas.). Amsterdam: Elsevier Academic Press. s. 399. ISBN 9780123751584.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  74. ^ al.], edited by James G. Fox ... [et (2002). Laboratory animal medicine (2nd ed. bas.). Amsterdam: Academic Press. s. 649. ISBN 9780122639517. 
  75. ^ al.], edited by Jeffrey J. Zimmerman ... [et. Diseases of swine (10th ed. bas.). Chichester, West Sussex: Wiley-Blackwell. s. 504. ISBN 9780813822679. 


Gastrit. Alkol, tütün, kimyasal maddeler ve bunun gibi tahriş edici ürünlerden, bakteri ve virüs kökenli enfeksiyonlardan, alerjilerden kaynaklanabilen gastritin (ya da mide iltihabı), ivegen biçiminin başlıca belirtileri arasında yemeklerden sonra midede rahatsızlık duygusu, bulantı, kusma, ekşime, iştah yitimi, mide ağrıları sayılabilir; genellikle ortaya çıkmasına yolaçan maddenin belirlenip, alımına son verilmesiyle kendiliğinden geçer.

Süregen biçimi, mide ya da onikiparmak ülserlerinin, demir eksikliğine bağlı kansızlığın ya da mideyle ilgili başka hastalıkların belirtisi olabilir.

Gelişmiş toplumlarda insanların %10'unda, gelişmemiş toplumlarda ise %80'inde bulunan Helicobacter pylori de insanlarda midenin iç yüzeyinde kronik inflamasyon yaratarak gastrite neden olan bir bakteridir. Helicobacter pylori bakterisi yok edilmeden tedaviden sonuç almak mümkün değildir.

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Gastroenterit&oldid=14129834" sayfasından alınmıştır