İngiliz Kemal
Ahmet Esat Tomruk | |
|---|---|
| Doğum | 1892 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 14 Şubat 1966 Türkiye |
| Eğitim | Galatasaray Lisesi |
| Meslek | Boksör, ajan |
| Tanınma nedeni | İngiliz Kemal |
| Ödüller | İstiklâl Madalyası |
Ahmet Esat Tomruk (1892,[1] İstanbul - 14 Şubat 1966), İngiliz Kemal lakabıyla anılan Türk ajan.
Gençliği
[değiştir | kaynağı değiştir]Sarışın ve mavi gözlüydü. Galatasaray Lisesinde ve İngiltere'de okudu. Boks şampiyonuydu. Ortalama bir İngilizden daha iyi İngilizce konuşuyordu. Babası öldüğünde, Ahmet Esat Tomruk beş yaşındaydı. O ve annesi, dayısı Sezai Selek'in[2] himayesine girdi. Ahmet Esat, ilköğrenimini Emirgân'da tamamladıktan sonra dayısı tarafından 679 numarası ile Galatasaray Lisesine kaydedildi. Parlak bir öğrenciydi. Fransızcasını geliştirmiş, yurt dışından edindiği arkadaşları ile mektuplaşmaya başlamıştı. Yurt dışından sık sık gelen mektuplar iktidarın dikkatini çekmiş ve Ahmet Esat, hafiyeler tarafından takibe alınmıştır. Hatta bir ara hafiyelerce tutuklanıp Yıldız Sarayı'na götürülmüş; sonra serbest bırakılmıştır. Bunun üzerine Ahmet Esat 1908'de İngiltere'ye hareket etmiş ve İngiltere'de Navy College'a kayıt yaptırmıştır. Galatasaray Lisesinde boksa ilgi duyan genç Türk, Navy College'da artık profesyonel olarak boks yapmaya başlamış ve çok da başarılı olmuştur. Ahmet Esat, 1914'te Navy College'dan mezun olduktan sonra, İngiltere'de bir müddet kalmış, bu arada Fransa başta olmak üzere diğer Avrupa ülkelerini de gezmiştir. İngilizce bilgisini çok geliştirmiş ve değişik şiveleri rahatlıkla konuşabilmiştir. Yalnız dilinden değil, hâl ve tavrından da onu bir İngilizden ayırmak mümkün değildir.
Teşkilat-ı Mahsusa
[değiştir | kaynağı değiştir]1914'te İstanbul'a dönmüş ve Teşkilat-ı Mahsusa'ya üye olmuş ve ünlü ittihatçılardan Kara Kemal ile Dramalı Rıza Beylerden çetecilik dersleri almıştı. Bir ara Kut'ül Amare'de esir edilen İngiliz generali Townshend'in yanına hapsedilerek ondan gerekli bilgileri almakla görevlendirilmişti. 1918'de İstanbul işgal edilmiş, İngilizlerin şehirdeki baskıları giderek artmıştı. Bu sırada İngiliz boksörlerle de ringlerde mücadele edip başarılar kazanan Ahmet Esat Tomruk; sporcu İngiliz askerlerinin de ilgisini çekmişti. Ahmet Esat, tutuklu İttihatçılar'ı kurtarmak için çabalamış, ancak bu yüzden İngiliz istihbaratı tarafından tutuklanarak Beyoğlu'ndaki İngiliz hapishanesine atılmıştı. Pek çok işkenceye maruz kalan Ahmet Esat Bey; bir ara firar teşebbüsünde bulunmuş; yabancı bir gemiyle yurt dışına kaçarken Çanakkale Boğazı'nda yakalanmış ve tekrar İstanbul'da hapse atılmıştı. Bir süre sonra Çanakkale'deki sahra hapishanesine gönderilmişti. Orada Hint Müslüman askerlerle yakın ilişkiye girmiş; onların sempatisini kazanmış; bir müddet sonra da buradan kaçmayı başarmıştı. Ahmet Esat Bey, İngiliz Sahra Hapishanesi'nden kaçtıktan sonra Biga'da Kuva-yi Milliyeciler'e sığınmıştı. Bu arada ona "İngiliz Kemal" adı takılmıştı.
Kurtuluş Savaşı'nda
[değiştir | kaynağı değiştir]Yunan ileri harekâtı[3] başlayınca Ankara'ya giden İngiliz Kemal, Mustafa Kemal Paşa, Genelkurmay Başkanı Albay İsmet (İnönü) Bey ve Fevzi Paşa tarafından da kabul edilmiş ve İngilizce, Fransızca, İtalyanca, Rumca bildiği için Genelkurmay İstihbarat Şubesi'nde görevlendirilmişti. Albay İsmet Bey'in huzuruna çıkarılan Ahmet Esat burada tabanca, bayrak ve Kur'an üzerine elini koyarak, sadakat yemini etmişti. Görevi Yunan ordusu karargâhına girip gerekli bilgileri toplamaktı. Antalya'dan Rodos'a geçti. Burada kendini Amerikalı gazeteci olarak tanıttı. Kumardan hileyle kazandığı 45 bin frank ile kendi deyimiyle İzmir'deki vatan görevine başladı. Ahmet Esat Bey'in İzmir'deki hayatı bonkör bir Amerikalı gibi geçmiş; kısa sürede gece hayatının aranan siması olan Ahmet Esat Bey, üst düzey Yunan subaylarıyla da samimiyetini arttırmış; hatta onların en gizli toplantılarına dahi katılmış, aldığı bilgileri İzmir'deki kendisi gibi görevli bulunan Uşaklı Alaattin Tiritoğlu vasıtasıyla Antalya mutasarrıfı Aşir Bey'e aktarmıştı. Ancak bir süre sonra ihbar sonucu yakalanmıştı. Fakat o bu tutukluluk dönemi sırasında hiçbir şekilde Türkçe konuşmayarak kimliğinin meçhul kalmasını sağlamıştı. Hatta Yunan hâkimler bile onun Amerikalı olduğuna kanaat getirmişlerdi. Bilahare Yunanistan'a nakledilmişti. Ama o Atina'daki hapishaneden de kaçmayı başarmış ve el becerileri konusunda mahir biri olduğundan caddede avare avare dolaşan birisinden çaldığı parayla bir Fransız şilebine kaçak olarak binip İzmir'e gelmişti.
Anadolu'ya geri döndüğünde ona yeni bir görev verildi ve Batı Trakya'ya gönderildi. Burada o esnada Yunan Ordusu'nun hizmetindeki Ermeni general Antranik'in karargâhına sızmayı başardı ve çok değerli bilgileri Ankara'ya ulaştırdı.[4]
Cumhuriyet yılları
[değiştir | kaynağı değiştir]Ahmet Esat Bey, 1924 yılında Genelkurmay'daki istihbarat görevinden ayrılmış, Millî Mücadele dönemini içeren anılarını yazıp yayımlamıştı. "Tomruk" soyadını alacak olan Ahmet Esat Bey, İstanbul'a yerleşmiş ve tercüman-rehber olarak çalışmış; bu arada 1932'ye kadar da hafif sıklet boks şampiyonluğunu kimseye bırakmamıştı. İlk eşi Mevhibe Hanım'dan Günseli adında bir kızı olduğu rivayet edilen Ahmet Esat Tomruk, bu eşinden ayrıldıktan sonra 11 Şubat 1943 tarihinde Dorothy Minnic adlı bir İngiliz aktrisle evlenmiştir. 26 Haziran 1964 tarihli ve 487 sayılı "İngiliz Kemal Namiyle Mâruf Ahmet Esat Tomruk'a Vatani Hizmet Tertibinden Aylık Bağlanmasına Dair Kanun" kendisi için çıkarılmıştır.[5] 14 Şubat 1966'da ölmüştür.
Ayrıca bakınız
[değiştir | kaynağı değiştir]Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "OKTAY ARAS - Ahmet Esat Tomruk". www.oktayaras.com. 10 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2023.
- ^ Dr. Zekeriya Türkmen (2013). "Türkler Ansiklopedisi Cilt 16 - Millî Mücadele Dönemi İstihbaratçılarından İngiliz Kemal (Ahmet Esat Tomruk) (1892?-1966)". Türk Dünyası Vakfı. ISBN 978-975-350-194-1. 29 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ Oğuz Aral, "Unutulan bir efsane: İngiliz Kemal"[ölü/kırık bağlantı], Hürriyet, 14 Aralık 2003.
- ^ [1] 19 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. News Times, Saklı Tarih - Türk Lawrence'i: İngiliz Kemal, Sayfa 9, Sayı 7, Aralık 2010.
- ^ "Kanunlar" (PDF). Resmî Gazete. 8 Temmuz 1964. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.
