Elektromanyetizma: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
k Bot değişikliği Ekleniyor: war:Electromagnetismo; Kozmetik değişiklikler |
Luckas-bot (mesaj | katkılar) k Bot değişikliği Değiştiriliyor: sr:Електромагнетска сила |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
==Tanım== |
|||
{{Diğer anlamı|Elektrodinamik}} |
|||
Elektrik kuvveti, yüklü iki parçacığın birbirini ittiği (yükleri aynı işaretli ise) ya da bibrirlerini çektiği (yükleri zıt işaretli ise) kuvvettir. |
|||
{{elektromıknatıslık}} |
|||
'''Elektromanyetizm''' veya '''elektromıknatıslık''', elektromıknatıssal alanın fiziğidir. [[Elektromanyetik Alan|Elektromanyetik alan]], [[Elektrik Alan|elektrik alan]] ve [[Manyetik Alan|manyetik alandan]] oluşur. Elektrik alanını durgun [[elektrik yükü|elektrik yükleri]] yaratır ve bu alan statik elektriğe veya bir elektriksel iletkende [[elektrik akımı]]na neden olan '''elektrik kuvvetini''' oluşturur. Manyetik alan [[elektrik yükü|elektrik yüklerinin]] hareketi (bir tel üzerinden geçen elektrik akımı gibi) ile yaratılır ve bu alan manyetik kuvvetin oluşmasını sağlar. Manyetik alanda hareket eden elektriksel yük manyetik kuvvete mağruz kalabilir. Manyetik kuvvet oluşmasında [[Görecelik kuramı|görecelilik]] (İzafilik) kuralı işler. Eğer iki yük aynı yönde ve aynı hızda hareket ediyorlar ise, mıknatıssal alan oluştursalar bile birbirlerine mıknatıssal kuvvet oluşturamazlar. Elektromanyetizm terimi elektrik ve mıknatıssal alanın birbiri ile yakın oluşundan ve bazı durumlarda onları ayrı düşünmenin imkânsız olmasından dolayı ortaya çıkmıştır. Örnek olarak, [[elektromıknatıssal indüksiyon]] olarak bilinen ([[jeneratör]], [[indüksiyon motor]]u ve [[trafo]]nun çalışmasının arka planında yatan neden) mıknatıssal alandaki değişimin elektrik alanında değişime neden olması gibi. '''Elektrodinamik''' terimi ise bazen elektromanyetizmin ve mekaniğin bir arada oluşunu belirtmek için kullanılır. Elektromıknatıssal alanın elektrik yüklü parçacıklara olan etkisini inceler. |
|||
[[Manyetik kuvvet]], [[Elektrik yükü|elektrik yük]]lü bir parçacığın [[manyetik alan]]dan geçerken üzerine etki eden kuvvettir. Bir manyetik alan, bir [[sarmal]]ın sarımlarında dolaşan [[elektron]] örneğinde olduğu gibi, elektrik yüklü parçacıklar hareket ettiğinde ortaya çıkar. |
|||
== Elektromıknatıssal yayılım == |
|||
[[Işık]] ve [[radyo dalgası]] hareket eden bir [[Elektromanyetik dalga|elektromıknatıssal dalgad]]ır. Bu yüzden bütün optik ve radyo frekansı-RF olayları aslında elektromıknatıssaldır. |
|||
'''Elektromanyetik kuvvet''' ise elektrik kuvveti ve manyetik kuvvet birbirleri ile ilişkilidir. [[James Clerk Maxwell]] , [[1873]]'te [[elektrik]] ve [[manyetik]] kuvvet alanlarının uyduğu eksiksiz denklemleri bulmayı başardı ve böylece günümüzde [[elektromanyetizma]] denilen kuramı elde etmiş oldu. |
|||
== Ayrıca bakınız == |
|||
* [[Elektromıknatıssal kuvvet]] |
|||
Elektromanyetik kuvvetin temel parçacıklara etki ederken gösterdiği özellikler şu şekilde sıralanabilir. |
|||
{{Fizik-altdal}} |
|||
<!-- interwiki --> |
|||
* Kuvvet, elektrik yükü üzerine evrensel bir şekilde etkir. |
|||
[[Kategori:Elektromanyetizma| ]] |
|||
* Kuvvet, çok büyük bir menzile sahiptir (manyetik alanın yıldızlarası etkisi vardır). |
|||
* Kuvvet oldukça zayıftır. Kuvvetin şiddeti, elektron yükünün karesinin 2hc (2 x [[Planck sabiti]] x [[ışık hızı]])'na bölümüne eşittir. Bu oran yaklaşık 1/137,036 dır. |
|||
* Bu kuvvetin taşıyıcısı, durgun kütlesi sıfır, [[spin]]i 1 olan ve [[foton]] denilen bir parçacıktır. Fotonun kendisinin elektrik yükü |
|||
==Tarihçe== |
|||
{{Link SM|la}} |
|||
Tarihte elektrik ve manyetizmanın ilk etkileri [[Çinliler]] ve [[Yunanlar]] tarafından incelenmiştir. Yunanlar bir parça kehribarın sürtüldüğünde bazı nesneleri çektiğini gözlemlemiştir. ([[Elektron]] kelimesi kehribarın yunanca karşılığından türemiştir). Daha sonra [[Oersted]], [[Coulomb]], [[Ampere]], [[Biot]], [[Savart]] ve [[Carl Friedrich Gauss|Gauss]]'un teorik ve deneysel çalışmalarıyla elektrik ve manyetizma ile ilgili gelişmeler sağlanmıştır. Deneysel açıdan elektrik ve manyetizmaya en büyük katkının [[Michael Faraday]] tarafından yapıldığı söylenebilir. Bütün bu bilim adamlarınca biriktirilen bilgiler [[James Clerk Maxwell]] tarafından dört denklem altında toplanmıştır. Bu denklemler [[Maxwell]] denklemleri olarak bilinir ve [[kuantum fiziği]] öncesi bilinen bütün elektrik ve manyetik [[görüngü]]leri açıklamaktadır. |
|||
==Ayrıca bakınız== |
|||
[[af:Elektromagnetisme]] |
|||
* [[Elektromanyetik tayf]] |
|||
[[an:Eletromagnetismo]] |
|||
* [[Elektromanyetizm]] |
|||
[[ar:كهرومغناطيسية]] |
|||
* [[Maxwell denklemleri]] |
|||
[[az:Elektromaqnetizm]] |
|||
* [[Kuantum fiziği]] |
|||
[[be-x-old:Клясычная электрадынаміка]] |
|||
[[bg:Електромагнетизъм]] |
|||
{{temelkuvvetler}} |
|||
[[bn:তড়িচ্চুম্বকত্ব]] |
|||
[[bs:Elektromagnetizam]] |
|||
[[Kategori:Elektromanyetik|Kuvvet]] |
|||
[[ca:Electromagnetisme]] |
|||
[[Kategori:Elektromanyetizma|Kuvvet]] |
|||
[[cs:Elektromagnetismus]] |
|||
[[da:Elektromagnetisme]] |
|||
[[ar:تآثر كهرومغناطيسي]] |
|||
[[de:Elektrodynamik]] |
|||
[[ca:Força electromagnètica]] |
|||
[[el:Ηλεκτρομαγνητισμός]] |
|||
[[cy:Grym electromagnetig]] |
|||
[[en:Electromagnetism]] |
|||
[[en:Electromagnetic force]] |
|||
[[eo:Elektromagnetismo]] |
|||
[[eo:Elektromagneta forto]] |
|||
[[es:Electromagnetismo]] |
|||
[[es:Interacción electromagnética]] |
|||
[[et:Elektromagnetism]] |
|||
[[et:Elektromagnetiline vastastikmõju]] |
|||
[[fa:الکترومغناطیس]] |
|||
[[fi:Sähkömagneettinen vuorovaikutus]] |
|||
[[fi:Sähkömagnetismi]] |
|||
[[hr:Elektromagnetska sila]] |
|||
[[fr:Électromagnétisme]] |
|||
[[ |
[[is:Rafsegulkraftur]] |
||
[[ja:電磁相互作用]] |
|||
[[he:אלקטרומגנטיות]] |
|||
[[ko:전자기 상호작용]] |
|||
[[hi:विद्युतचुम्बकत्व]] |
|||
[[lt:Elektromagnetinė sąveika]] |
|||
[[hr:Elektromagnetizam]] |
|||
[[ml:വിദ്യുത്കാന്തികബലം]] |
|||
[[hu:Elektromágnesség]] |
|||
[[mn:Цахилгаан соронзон харилцан үйлчлэл]] |
|||
[[ia:Electromagnetismo]] |
|||
[[pl:Oddziaływanie elektromagnetyczne]] |
|||
[[id:Elektromagnetisme]] |
|||
[[pt:Força eletromagnética]] |
|||
[[is:Rafsegulfræði]] |
|||
[[ru:Электромагнитное взаимодействие]] |
|||
[[it:Elettromagnetismo]] |
|||
[[sk:Elektromagnetická interakcia hmotných objektov]] |
|||
[[ja:電磁気学]] |
|||
[[sl:Elektromagnetna interakcija]] |
|||
[[kn:ವಿದ್ಯುತ್ಕಾಂತತೆ]] |
|||
[[sr:Електромагнетска сила]] |
|||
[[ko:전자기학]] |
|||
[[th:แรงแม่เหล็กไฟฟ้า]] |
|||
[[la:Physica electromagnetica]] |
|||
[[uk:Електромагнітна взаємодія]] |
|||
[[lb:Elektromagnetismus]] |
|||
[[zh:電磁力]] |
|||
[[lv:Elektromagnētisms]] |
|||
[[zh-min-nan:Tiān-chû-la̍t]] |
|||
[[mr:विद्युतचुंबकत्व]] |
|||
[[ms:Keelektromagnetan]] |
|||
[[nl:Elektromagnetisme]] |
|||
[[nn:Elektromagnetisme]] |
|||
[[no:Elektromagnetisme]] |
|||
[[pl:Elektrodynamika klasyczna]] |
|||
[[pt:Electromagnetismo]] |
|||
[[ro:Electromagnetism]] |
|||
[[ru:Электродинамика]] |
|||
[[scn:Elettrumagnetismu]] |
|||
[[simple:Electromagnetism]] |
|||
[[sk:Elektromagnetizmus]] |
|||
[[sl:Elektrika in magnetizem]] |
|||
[[sq:Elektromagnetizmi]] |
|||
[[sr:Електромагнетизам]] |
|||
[[su:Éléktromagnétisme]] |
|||
[[sv:Elektromagnetism]] |
|||
[[ta:மின்காந்தவியல்]] |
|||
[[th:ทฤษฎีแม่เหล็กไฟฟ้า]] |
|||
[[uk:Класична електродинаміка]] |
|||
[[ur:برقناطیسی قوت]] |
|||
[[vi:Điện từ học]] |
|||
[[war:Electromagnetismo]] |
|||
[[zh:电磁学]] |
|||
Sayfanın 09.43, 31 Ocak 2010 tarihindeki hâli
Tanım
Elektrik kuvveti, yüklü iki parçacığın birbirini ittiği (yükleri aynı işaretli ise) ya da bibrirlerini çektiği (yükleri zıt işaretli ise) kuvvettir.
Manyetik kuvvet, elektrik yüklü bir parçacığın manyetik alandan geçerken üzerine etki eden kuvvettir. Bir manyetik alan, bir sarmalın sarımlarında dolaşan elektron örneğinde olduğu gibi, elektrik yüklü parçacıklar hareket ettiğinde ortaya çıkar.
Elektromanyetik kuvvet ise elektrik kuvveti ve manyetik kuvvet birbirleri ile ilişkilidir. James Clerk Maxwell , 1873'te elektrik ve manyetik kuvvet alanlarının uyduğu eksiksiz denklemleri bulmayı başardı ve böylece günümüzde elektromanyetizma denilen kuramı elde etmiş oldu.
Elektromanyetik kuvvetin temel parçacıklara etki ederken gösterdiği özellikler şu şekilde sıralanabilir.
- Kuvvet, elektrik yükü üzerine evrensel bir şekilde etkir.
- Kuvvet, çok büyük bir menzile sahiptir (manyetik alanın yıldızlarası etkisi vardır).
- Kuvvet oldukça zayıftır. Kuvvetin şiddeti, elektron yükünün karesinin 2hc (2 x Planck sabiti x ışık hızı)'na bölümüne eşittir. Bu oran yaklaşık 1/137,036 dır.
- Bu kuvvetin taşıyıcısı, durgun kütlesi sıfır, spini 1 olan ve foton denilen bir parçacıktır. Fotonun kendisinin elektrik yükü
Tarihçe
Tarihte elektrik ve manyetizmanın ilk etkileri Çinliler ve Yunanlar tarafından incelenmiştir. Yunanlar bir parça kehribarın sürtüldüğünde bazı nesneleri çektiğini gözlemlemiştir. (Elektron kelimesi kehribarın yunanca karşılığından türemiştir). Daha sonra Oersted, Coulomb, Ampere, Biot, Savart ve Gauss'un teorik ve deneysel çalışmalarıyla elektrik ve manyetizma ile ilgili gelişmeler sağlanmıştır. Deneysel açıdan elektrik ve manyetizmaya en büyük katkının Michael Faraday tarafından yapıldığı söylenebilir. Bütün bu bilim adamlarınca biriktirilen bilgiler James Clerk Maxwell tarafından dört denklem altında toplanmıştır. Bu denklemler Maxwell denklemleri olarak bilinir ve kuantum fiziği öncesi bilinen bütün elektrik ve manyetik görüngüleri açıklamaktadır.